Cuộc tập trận quân sự chung Zapad-2025 của Nga và Belarus, diễn ra từ ngày 12 đến 16/9, đã thu hút sự chú ý đặc biệt từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là NATO và các nước láng giềng. Theo đài phát thanh châu Âu RFE/RL ngày 15/9, mặc dù Moskva và Minsk tuyên bố đây là hoạt động thường kỳ và mang tính phòng thủ, nhiều nhà phân tích và quan chức phương Tây lại nhìn nhận cuộc tập trận này như một phép thử chiến lược và một phần của chiến dịch gây ảnh hưởng của Điện Kremlin.

Màn trình diễn sức mạnh và thông điệp chiến lược

Cuộc tập trận Zapad-2025 diễn ra trong bối cảnh căng thẳng trong khu vực đang gia tăng, sau khi thiết bị bay không người lái xâm nhập không phận Ba Lan. Theo các quan chức Nga, cuộc tập trận này nhằm mục đích mô phỏng việc đẩy lùi cuộc tấn công của kẻ thù. Tuy nhiên, các nhà phân tích phương Tây lại cho rằng mục đích chính của Zapad-2025 là để chứng minh rằng quân đội Nga vẫn còn mạnh sau hơn 3 năm giao tranh khốc liệt tại Ukraine.

Lance Landrum, Trung tướng đã nghỉ hưu của Không quân Mỹ, hiện là thành viên cấp cao tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA), chia sẻ với RFE/RL rằng: "Mục đích là để Nga chứng tỏ vẫn mạnh mẽ, và rằng cuộc chiến ở Ukraine thực sự không ảnh hưởng đến Moskva". Ông Landrum cũng nhận định rằng đây là một "màn trình diễn dành cho các quốc gia và phương tiện truyền thông thế giới như một phần trong chiến dịch gây ảnh hưởng của họ".

Đáng chú ý, cuộc tập trận năm nay còn có nội dung thực hành việc ra quyết định liên quan đến việc sử dụng vũ khí hạt nhân và tên lửa tầm trung có khả năng mang đầu đạn hạt nhân mà Nga đã cam kết cung cấp cho Belarus. Bộ trưởng Quốc phòng Belarus Viktor Khrenin cho biết lực lượng nước này sẽ thực hành "lập kế hoạch sử dụng" vũ khí hạt nhân của Nga, nhưng không bao gồm việc triển khai vũ khí trực tiếp.

Quy mô và những điểm khác biệt

Cuộc tập trận Zapad-2025 năm nay có quy mô khiêm tốn hơn nhiều so với các cuộc tập trận trước đây: Với khoảng 7.000 quân tham gia, ít hơn đáng kể so với con số ước tính 200.000 quân tham gia cuộc tập trận Zapad gần nhất vào năm 2021. Ban đầu, các quan chức quốc phòng Belarus cho biết khoảng 13.000 quân sẽ tham gia, nhưng sau đó con số này đã được điều chỉnh giảm.

Phần lớn cuộc tập trận sẽ diễn ra tại Belarus, chủ yếu xung quanh thành phố Barysau, cách Minsk khoảng 74km về phía Đông Bắc. Moskva cũng chỉ gửi khoảng 2.000 quân tới Belarus. Mặc dù quy mô nhỏ hơn, nhưng theo Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Đức, cuộc tập trận này "rất có thể sẽ cho thấy Moskva dự đoán một cuộc chiến với NATO sẽ diễn ra như thế nào".

Phản ứng từ châu Âu/NATO và Nga

Phản ứng của các nước châu Âu và NATO đối với Zapad-2025 là rất quyết liệt. Ba Lan đã quyết định đóng cửa biên giới với Belarus từ ngày 11/9. Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk mô tả cuộc tập trận này là "cuộc diễn tập" cho một cuộc tấn công vào Ba Lan.

Người phát ngôn của NATO nói với RFE/RL rằng liên minh này đang theo dõi chặt chẽ hoạt động quân sự của Nga và Belarus. NATO kêu gọi "Nga và Belarus hành động theo cách có thể dự đoán được và minh bạch phù hợp với các cam kết quốc tế của họ". Tuy nhiên, NATO "không thấy bất kỳ mối đe dọa quân sự trực tiếp nào" đối với bất kỳ thành viên nào. 

Từ phía Nga, các chuyên gia lại có những nhận định khác. Phó Giáo sư Vyacheslav Sutyrin tại Khoa Quan hệ Quốc tế và Chính sách Đối ngoại Nga thuộc Đại học quốc gia quan hệ quốc tế Moskva (MGIMO) nói với báo Vedomosti (Nga) rằng, cuộc tập trận này thực sự là hoạt động thường kỳ, nhằm tăng cường sự gắn kết của các đơn vị tham gia và nâng cao năng lực phòng thủ của cả hai nước.

Tương tự, Nikolay Mezhevich, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Belarus tại Viện châu Âu thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, cho rằng Zapad-2025 không tạo ra bất kỳ sự bất ngờ hay mối đe dọa nào. Các chuyên gia này tin rằng những nước châu Âu đang phản ứng gay gắt để "biện minh cho hành động quân sự hóa của mình" và "củng cố sự gắn kết nội bộ của NATO".

Trước đó hãng thông tấn TASS dẫn lời người phát ngôn của Tổng thống Nga, ông Dmitry Peskov, cho biết các tuyên bố và hành động của các nước châu Âu, bao gồm cả quyết định của Ba Lan đóng cửa biên giới với Belarus trong bối cảnh cuộc tập trận Zapad-2025 giữa Nga và Belarus, có vẻ như là sự "quá tải về mặt cảm xúc".

"Tất nhiên, những cuộc tập trận như vậy luôn thu hút sự chú ý của các quốc gia biên giới. Trong điều kiện chung sống hòa bình, xây dựng và hữu nghị thông thường, đại diện các nước láng giềng luôn có cơ hội quan sát những cuộc tập trận này. Đã từng có một thông lệ như vậy. Giờ đây, khi Tây Âu đang thể hiện thái độ thù địch với chúng tôi, tất nhiên, điều này cũng dẫn đến những cảm xúc tương tự từ các quốc gia này", ông Peskov nói.

Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Belarus thông báo với các phóng viên rằng các quan sát viên từ 23 quốc gia, bao gồm 3 thành viên NATO, đang tham dự cuộc tập trận quân sự Zapad-2025 hiện đang diễn ra tại Belarus.

Theo TASS, cuộc tập trận Zapad - 2025 tập trung vào việc triển khai đội hình quân sự nhằm tăng cường an ninh cho Nga và Belarus. Các binh sĩ sẽ diễn tập đẩy lùi các cuộc không kích, chống lại các đơn vị phá hoại của đối phương và lên kế hoạch sử dụng vũ khí hạt nhân, cùng với việc thử nghiệm hệ thống tên lửa đạn đạo tầm trung Oreshnik mới nhất của Nga.