Dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) đã được các đại biểu Quốc hội thảo luận, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV và Phiên họp thứ 43 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật trình Quốc hội biểu quyết tại kỳ họp này gồm 10 chương với 219 điều, quy định về việc thành lập, tổ chức quản lý, tổ chức lại, giải thể và hoạt động có liên quan của doanh nghiệp, bao gồm công ty trách nhiệm hữu hạn, doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần, công ty hợp danh, doanh nghiệp tư nhân, nhóm công ty và hộ kinh doanh.

Hai luồng ý kiến về phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày khẳng định, việc xem xét, tiếp tục sửa đổi toàn diện Luật Doanh nghiệp nhằm thể chế hóa đầy đủ nội dung nghị quyết của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân, nâng cao hiệu lực quản trị và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước; cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, cắt giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Đối với phạm vi điều chỉnh, quy định đối tượng về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, về vấn đề này có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất nhất trí đưa nội dung quy định về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật như phương án Chính phủ đã trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 vì nội dung quy định về hộ kinh doanh tại dự thảo Luật dựa trên cơ sở luật hóa tối đa các quy định đã được áp dụng ổn định trong thực tiễn của Nghị định số 78/2015/NĐ-CP ngày 14/9/2015 của Chính phủ về đăng ký doanh nghiệp;

Bên cạnh đó, Luật Doanh nghiệp năm 1999, 2005 và năm 2014 đã có điều khoản quy định về hộ kinh doanh và giao Chính phủ quy định chi tiết. Do đó, xét về bản chất thì việc quy định một Chương về hộ kinh doanh trong dự thảo Luật chỉ là việc bổ sung, hoàn thiện, cụ thể hóa các quy định chung đã có về hộ kinh doanh. Ngoài ra, việc quy định hộ kinh doanh trong dự thảo Luật sẽ có tác động tích cực, xóa bỏ hạn chế về thương quyền và nâng cao địa vị pháp lý của hộ kinh doanh.

Loại ý kiến thứ hai đề nghị không quy định nội dung hộ kinh doanh vào dự thảo Luật, mà xem xét, ban hành một luật riêng về hộ kinh doanh vì xét về bản chất, hộ kinh doanh là một loại hình kinh doanh nên quyền và nghĩa vụ của hộ kinh doanh cần phải được điều chỉnh bởi Luật, chứ không thể quy định bằng Nghị định.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất lựa chọn loại ý kiến thứ hai "đề nghị không quy định nội dung về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật Doanh nghiệp".

Thảo luận trực tuyến về dự án Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam) cho rằng việc sửa đổi Luật Doanh nghiệp ở thời điểm này là cần thiết, tuy nhiên, khác với đề xuất của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại biểu Phan Thái Bình ủng hộ loại ý kiến thứ nhất là đưa nội dung quy định về hộ kinh doanh vào dự thảo Luật lần này.

Theo đại biểu, qua nhiều lần sửa đổi, trong Luật Doanh nghiệp đều có điều khoản quy định về hộ kinh doanh. Dự thảo lần này đã bổ sung theo hướng nâng lên, cụ thể hóa thành nhiều nội dung hơn và quy định thành chương riêng. Như vậy, bản chất có nghĩa rằng hộ kinh doanh lâu nay đã được luật quy định.

Đại biểu Phan Thái Bình đề nghị bổ sung đối tượng hộ kinh doanh vào quy định của Điều 3 dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) và viết lại: Trong trường hợp luật khác có quy định đặc thù về việc thành lập, tổ chức, quản lý, tổ chức lại, giải thể và hoạt động có liên quan của doanh nghiệp, hộ kinh doanh thì áp dụng quy định của luật đó.

Ủng hộ không đưa hộ kinh doanh vào dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), các đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc), Dương Minh Tuấn (Bà Rịa - Vũng Tàu) cho rằng, bản chất hộ kinh doanh có nhiều khác biệt so với doanh nghiệp vì vậy nên tách thành luật riêng sẽ có các quy định chặt chẽ hơn. Theo đại biểu Trần Văn Tiến, số hộ kinh doanh gấp 5 đến 6 lần số doanh nghiệp và cách thức hoạt động khác với doanh nghiệp, do đó, không nên đưa vào phạm vi điều chỉnh của luật mà nên xem xét ban hành luật riêng.

"Quy mô kinh doanh hạn chế, hoạt động phạm vi ngành nghề kinh doanh nhỏ lẻ, chưa rõ phương thức quản lý nên có thể gây khó khăn cho quản lý kinh doanh hàng triệu hộ kinh doanh hiện nay", đại biểu Trần Văn Tiến nhận định.

Dẫn số liệu hơn 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó trên 3,5 triệu được cấp mã số thuế, đại biểu Dương Minh Tuấn cho rằng, rất cần thiết nâng việc quản lý hộ kinh doanh từ nghị định lên thành luật để có địa vị pháp lý cao hơn. Tuy nhiên, hộ kinh doanh có nhiều khác biệt, kinh doanh gia đình, quy mô nhỏ, vì vậy nên tách thành luật riêng sẽ có các quy định chặt chẽ hơn.

Đánh giá kỹ việc quy định tỷ lệ vốn nhà nước chiếm giữ trên 50% là doanh nghiệp nhà nước

Đối với quy định doanh nghiệp nhà nước là doanh nghiệp có trên 50% vốn góp hoặc cổ phần chi phối của nhà nước, đại biểu Mai Thị Ánh Tuyết (An Giang) nêu ý kiến cần cân nhắc, đánh giá kỹ lưỡng việc quy định tỷ lệ vốn nhà nước chiếm giữ trên 50% là doanh nghiệp nhà nước. Quy định này chưa thể hiện được vai trò chi phối và quyết định của nhà nước với các vấn đề quan trọng, đảm bảo quyền hài hòa, đóng góp của các cổ đông khác.

Đại biểu Mai Hồng Hải (Hải Phòng) cho rằng nhà nước nắm giữ 50% vốn là có quyền chi phối nhiều vấn đề quan trọng của doanh nghiệp, đảm bảo lợi thế quyết định, đặc biệt là hợp đồng kinh doanh nên tỷ lệ trên 50% là phù hợp. Tuy vậy, để xác định căn cứ, cần tiến hành rà soát số lượng doanh nghiệp nhà nước mà nhà nước đang nắm giữ 50% vốn sở hữu trở lên, đánh giá rõ tác động, tiến trình cổ phần hóa, thu hút vốn từ tư nhân...

Theo ý kiến của đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc), việc sửa đổi về khái niệm doanh nghiệp nhà nước như dự thảo sẽ liên quan đến nhiều luật, nghị quyết của Quốc hội. Do đó việc sửa đổi, bổ sung phải đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật Việt Nam.

"Tôi đề nghị cần xác định hiện tại số doanh nghiệp nhà nước mà nhà nước đang nắm giữ 50% vốn sở hữu trở lên. Có đánh giá tác động cụ thể các đối tượng chịu tác động trực tiếp. Phải đảm bảo nguyên tắc không tác động xấu, ảnh hưởng đến tiến trình cổ phần hóa doanh nghiệp và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Bảo đảm công khai minh bạch, phân biệt rạch ròi quản lý nhà nước và quản trị doanh nghiệp, không để thất thoát vốn nhà nước, quy định rõ chế tài chức vụ chức danh của cán bộ quản lý trong doanh nghiệp nhà nước", đại biểu đề nghị.

Phát biểu kết thúc nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị các đại biểu Quốc hội còn ý kiến đóng góp cho dự thảo Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) gửi văn bản cho góp ý cho Ban Thư ký. Trên cơ sở ý kiến thảo luận tại phiên họp hôm nay, cũng như các ý kiến góp ý gửi về, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo Ủy ban thẩm tra tiếp thu, giải trình đầy đủ trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp này.