Cánh chim đầu đàn của xiếc Việt

Liên đoàn Xiếc Việt Nam tiền thân là Đoàn Xiếc Nhân dân Trung ương, thành lập ngày 16/1/1956 được hợp nhất từ nhiều gánh xiếc tư nhân như: Xiếc Tạ Duy Hiển, Hoa Hồng Đỏ, Vũ Đài Thủ đô anh dũng và xiếc Long Tiên của Phạm Xuân Trang. Nghệ sỹ Nhân dân Tạ Duy Hiển là người có công sáng lập ngành Xiếc Việt Nam hiện đại.

Ngày 16/1/2021, Liên đoàn Xiếc Việt Nam tổ chức kỷ niệm 65 năm thành lập, với màn tôn vinh các thế hệ nghệ sỹ xiếc với sự tham gia của 140 nghệ sỹ thuộc nhiều thế hệ. Đây cũng là dịp tri ân các bậc tiền bối,  nghệ sỹ lão thành của ngành xiếc Việt Nam. Song song với lễ kỷ niệm, Liên đoàn Xiếc Việt Nam còn tổ chức chương trình nghệ thuật mang tên “Gala ngôi sao xiếc Việt”, quy tụ những tiết mục mới nhất, đạt nhiều giải thưởng cao trong các cuộc thi nghệ thuật chuyên nghiệp. Trong đó, màn chào đầu “Vũ đài các ngôi sao” có sự tham gia của đông đảo nghệ sỹ với nhiều thể loại tiết mục như đu dây, cầu bật, hề xiếc, trò khéo, tốp múa… Đặc biệt, chương trình còn tôn vinh hai nghệ sỹ nổi tiếng dẫn dắt trong các chương trình xiếc trước đây là Nghệ sỹ Ưu tú Trịnh Mạnh Hùng và Nghệ sỹ Ưu tú Phạm Văn Xuyên.

Có thể nói, những năm gần đây, đến với sân khấu tròn quen thuộc của nghệ thuật xiếc, khán giả đã thấy xiếc Việt có những bước bứt phá ngoạn mục, hình thức dàn dựng độc đáo, mới lạ, hình thành nên một thương hiệu nghệ thuật riêng. Xiếc không còn chỉ là những trò diễn đơn lẻ, mà được xây dựng công phu, kỹ lưỡng, kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật với kịch bản tổng thể, thống nhất từ nội dung, âm nhạc tới trang phục biểu diễn…

Nghệ sỹ Nhân dân Tạ Duy Ánh, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam cho biết, từ năm 2011 đến nay, Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã dàn dựng nhiều vở xiếc chủ đề như: “Nàng tiên cá”, “Tráng sỹ và ác điểu”, “Xứ sở Ai Cập”, “Cướp biển”, “Thế giới hoạt hình trong khu rừng thần tiên”, “Ngày hội muôn loài thú”, “Cuộc phiêu lưu của chú Tễu”, “Phù thủy đại chiến”, “Lời nguyền của bà Tiên”…

Ngoài biểu diễn doanh thu, Liên đoàn xiếc Việt Nam còn thực hiện nhiệm vụ chính trị xây dựng một số chương trình như “Hà Nội của những giấc mơ”, “Ký ức trong tôi”, “Đi cùng năm tháng” ngày 27/7, tri ân các anh hùng liệt sỹ, thương binh, người có công với cách mạng, chương trình “Những cánh hồng bay” tôn vinh nữ nghệ sỹ xiếc ngày 8/3… Nhiều buổi diễn quyên góp tiền ủng hộ các chiến sỹ hải quân, cảnh sát biển, các gia đình chính sách nhân ngày thương binh liệt sỹ và ủng hộ đồng bào bị thiên tai bão lụt…

Đặc biệt, năm 2020, Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã cùng Nhà hát Cải lương Việt Nam dàn dựng vở “Cây gậy thần” kết hợp giữa cải lương và xiếc trong dự án nghệ thuật Huyền sử Việt. Đây là lần đầu tiên, hai bộ môn nghệ thuật hoàn toàn khác biệt kết hợp với nhau, đem lại cho khán giả nhiều ấn tượng và trải nghiệm mới mẻ, đồng thời mở ra cho nền nghệ thuật nước nhà xu hướng kết hợp các loại hình nghệ thuật trong nỗ lực làm mới để thu hút khán giả đến với sân khấu.

Nỗ lực để xiếc Việt vươn xa

Là một trong những đạo diễn đi đầu trong công tác đổi mới các hình thức thể hiện cho sân khấu xiếc, Nghệ sỹ Nhân dân Tống Toàn Thắng, Phó Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam cho rằng, sự thành công ngày hôm nay chính là nhờ vào những định hướng mang tính chiến lược táo bạo. Ban Giám đốc Liên đoàn đã hoạch định ngay sau dịp kỷ niệm 60 năm thành lập đơn vị để quyết tâm mở rộng đối tượng khán giả bằng xu hướng đổi mới cách dàn dựng. Các chương trình không mang tính thời vụ mà phải xây dựng thành một chuỗi sản phẩm nghệ thuật thường niên, trở thành thương hiệu nghệ thuật đáp ứng được thị hiếu đa dạng của nhiều lứa tuổi khán giả.

Bên cạnh đó, để nắm bắt được thị hiếu khán giả, cứ vào dịp đầu năm mới, Liên đoàn Xiếc Việt Nam lại tổ chức Hội nghị khách hàng để công bố kế hoạch các chương trình và sự kiện nghệ thuật sẽ diễn ra trong năm. Việc lập kế hoạch này giúp cho các nhà tổ chức biểu diễn nắm bắt được cơ hội để ký hợp đồng, thể hiện sự chuyên nghiệp trong tổ chức của một đơn vị nghệ thuật.

Với những nỗ lực, cố gắng không ngừng nghỉ của các nghệ sỹ xiếc Việt Nam, giấc mơ nâng tầm xiếc Việt tiệm cận với thế giới đã không còn quá xa vời. Nghệ sỹ Nhân dân Tạ Duy Ánh, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam cho biết, những năm qua, nhiều tiết mục xiếc do các nghệ sỹ Liên đoàn Xiếc Việt Nam biểu diễn đã giành giải thưởng lớn ở các Liên hoan Xiếc quốc tế tại Tây Ban Nha, Pháp, Italy, Liên Bang Nga, Trung Quốc, Triều Tiên, Cuba..., được bạn bè năm châu khen ngợi.

Rất nhiều đoàn xiếc quốc tế đã biết đến thương hiệu Xiếc Việt và muốn hợp tác. Hàng năm, có nhiều đoàn nghệ sỹ xiếc Việt đi biểu diễn ở nước ngoài, có những tiết mục được mời lưu diễn tới 2 năm liên tiếp. Đơn cử như chương trình “Sông trăng” đã biểu diễn tại Đức suốt 16 tháng trong năm 2019- 2020, được khán giả quốc tế đánh giá cao và tạo tiếng vang lớn cho xiếc Việt Nam. Nếu không vì dịch COVID-19 thì Ban tổ chức còn tiếp tục mời chương trình sang biểu diễn ở nhiều quốc gia châu Âu…

Cũng nhờ định hướng chiến lược đúng đắn nên thời gian qua đã có một số công ty tổ chức biểu diễn ở nhiều tỉnh thành trong nước tìm đến đặt vấn đề hợp tác lâu dài với Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Đơn cử như tại Quảng Ninh, Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã phối hợp với địa phương tổ chức thành công nhiều sự kiện nghệ thuật như “Gala xiếc ba miền”, “Diễu hành nghệ thuật xiếc”, “Liên hoan xiếc thế giới -Hạ Long 2019”…

Đặc biệt, trong thời điểm khán giả chưa thật sự sẵn sàng trở lại nhà hát sau những ảnh hưởng của dịch COVID-19, Liên đoàn Xiếc Việt Nam vẫn kiên định, quyết tâm làm chương trình “Đi cùng năm tháng” vào tháng 7/2020 để hoạt động nghệ thuật thường niên không bị đứt đoạn. Chương trình này còn huy động được kinh phí xã hội hoá từ các tổ chức, cá nhân. Sự chung tay sẻ chia quý giá ấy cho thấy nghệ thuật xiếc đã tạo được sức hút và lan toả những giá trị nhân văn rộng rãi trong cộng đồng. Nhiều buổi diễn, các nghệ sỹ đã khôngn dùng thù lao để ủng hộ bộ đội hải quân, cảnh sát biển, các gia đình chính sách, đồng bào bị thiên tai bão lụt…

Có thể nói, trong cơ chế thị trường như hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, các loại hình nghệ thuật đang phải chịu áp lực cạnh tranh rất lớn, nhưng Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã có những bước trưởng thành vượt bậc. Với những nỗ lực đó, vị thế, đẳng cấp của nghệ thuật xiếc ngày càng được nâng cao, chinh phục đông đảo khán giả trong và ngoài nước.