Mặc dù tốc độ tăng có phần chậm lại, nhưng WB vẫn xem Đông Á (bao gồm cả Đông Nam Á) và Thái Bình Dương là “điểm sáng trong bức tranh kinh tế toàn cầu”, nhờ khả năng chống chịu tốt và dư địa cải cách lớn. Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng, khu vực này cần “một làn sóng cải cách mới”, hướng vào nâng cao năng suất lao động và tạo việc làm chất lượng cao.

Theo báo cáo, Việt Nam nhiều khả năng sẽ dẫn đầu khu vực với tốc độ tăng trưởng 6,6% trong năm 2025 - mức cao nhất trong nhóm các nền kinh tế đang phát triển. Mông Cổ và Philippines lần lượt xếp sau, với mức tăng 5,9% và 5,3%, trong khi Trung Quốc, Campuchia và Indonesia đều được dự báo tăng khoảng 4,8%. Ở nhóm tăng trưởng thấp hơn, các quốc đảo Thái Bình Dương đạt khoảng 2,7% và Thái Lan là 2%.

WB cho rằng mô hình phát triển bao trùm của khu vực đang đối diện với một nghịch lý rõ nét: tăng trưởng tương đối mạnh, nhưng việc làm có chất lượng vẫn thiếu hụt. Phần lớn công việc mới được tạo ra nằm trong khu vực dịch vụ phi chính thức, năng suất thấp, trong khi lực lượng lao động trẻ gặp khó khăn khi gia nhập thị trường và tỷ lệ phụ nữ tham gia lao động vẫn ở mức thấp.

Ông Carlos Felipe Jaramillo, Phó Chủ tịch phụ trách khu vực Đông Á - Thái Bình Dương của WB, nhận định: “Khu vực đang chứng kiến một nghịch lý về việc làm - tăng trưởng khá mạnh nhưng chưa tạo ra đủ việc làm có giá trị. Các cải cách quyết liệt hơn, đặc biệt trong việc gỡ bỏ rào cản gia nhập thị trường và thúc đẩy cạnh tranh, sẽ mở đường cho khu vực tư nhân phát triển và tạo thêm cơ hội việc làm bền vững”.

Theo WB, mặc dù doanh số bán lẻ tăng và sản xuất công nghiệp duy trì đà mở rộng, niềm tin tiêu dùng và doanh nghiệp vẫn chưa phục hồi hoàn toàn sau đại dịch COVID-19. Xuất khẩu có dấu hiệu tăng tốc nhờ nhu cầu đón đầu các đợt điều chỉnh thuế quan của Mỹ, song các đơn hàng mới lại đang chậm lại. WB dự báo tăng trưởng toàn khu vực sẽ giảm còn 4,3% trong năm 2026, phản ánh tác động của các rào cản thương mại, bất định địa chính trị, cùng việc một số quốc gia vẫn dựa nhiều vào biện pháp kích thích tài khóa, thay vì cải cách cơ cấu sâu rộng.

Việt Nam - điểm sáng với đà phục hồi vững vàng

Trong bức tranh khu vực nhiều biến động, Việt Nam nổi lên như một điểm sáng ổn định, với đà phục hồi mạnh trong sản xuất và tiêu dùng nội địa. WB đánh giá cao khả năng điều hành chính sách của Việt Nam trong việc duy trì ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát và hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi sau đại dịch.

Phát biểu tại buổi họp báo công bố báo cáo ngày 7/10, chuyên gia Kinh tế trưởng khu vực Đông Á-Thái Bình Dương của WB, Aaditya Mattoo, lưu ý khoảng 80% việc làm mới ở Việt Nam được tạo ra từ các doanh nghiệp trẻ năng động - một tín hiệu tích cực cho thấy sức sống của khu vực tư nhân. Tuy nhiên, tỷ trọng doanh nghiệp trẻ trong toàn bộ khu vực doanh nghiệp đang giảm xuống trong những năm gần đây, phản ánh những thách thức về cơ cấu và môi trường kinh doanh.

Ông Aaditya Mattoo cho rằng Việt Nam đã đạt được những bước tiến đáng kể trong chuyên môn hóa một ngành công nghiệp và dịch vụ, đặc biệt ở các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao hơn. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, “cải cách thể chế và nâng cao năng suất lao động sẽ quyết định khả năng Việt Nam tận dụng trọn vẹn cơ hội từ làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu". Theo chuyên gia của WB, chiến lược “Trung Quốc +1” đang mở ra nhiều cơ hội thu hút đầu tư, song mức độ tham gia của Việt Nam vào chuỗi sản xuất khu vực vẫn còn khiêm tốn. Do đó, Việt Nam cần phải có các bước cải cách mạnh mẽ trong khu vực kinh tế, cũng như trong bộ máy điều hành kinh tế và nâng cao năng suất lao động.

Thách thức bên ngoài và định hướng nội tại

Báo cáo Cập nhật Kinh tế Đông Á - Thái Bình Dương cũng đề cập đến tác động từ chính sách thuế quan mới của Mỹ - yếu tố đang gây ảnh hưởng đến thương mại của nhiều nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu trong khu vực. Chuyên gia Aaditya Mattoo nhận định: “Thay vì xem mình là nạn nhân của tình trạng biến động bên ngoài, các quốc gia Đông Á cần chủ động xây dựng động lực tăng trưởng nội tại, thông qua cải cách và hội nhập sâu hơn”.

Theo chuyên gia Aaditya Mattoo, các nền kinh tế Đông Á – Thái Bình Dương cần tránh lệ thuộc vào các gói kích thích ngắn hạn mà tập trung vào cải cách cấu trúc mang tính dài hạn, bao gồm nâng cao chất lượng giáo dục, đơn giản hóa thủ tục kinh doanh và tăng cường đầu tư công hiệu quả. Ông nói: “Một vòng tuần hoàn tích cực giữa cơ hội và năng lực sẽ giúp tạo thêm việc làm tốt hơn, từ đó thúc đẩy tăng trưởng cao hơn”.

Với Việt Nam, giải pháp quan trọng không chỉ là mở rộng thị trường xuất khẩu, mà còn phải củng cố sức cầu trong nước và nâng cao giá trị sản phẩm. Việc đẩy mạnh chuyển đổi số, cải thiện năng lực quản trị và đổi mới sáng tạo trong khu vực tư nhân sẽ là các yếu tố tạo nền tảng cho giai đoạn tăng trưởng mới. Ngoài ra, quá trình nâng cao năng suất lao động được xem là chìa khóa để chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng chất lượng, nơi các ngành kinh tế có giá trị gia tăng cao đóng vai trò chủ đạo. Việc tập trung vào cải cách thể chế, thúc đẩy sáng tạo và nâng cấp kỹ năng lao động sẽ giúp Việt Nam không chỉ duy trì tốc độ tăng trưởng cao mà còn nâng chất lượng phát triển, hướng tới mục tiêu tăng trưởng bao trùm và bền vững.