Chiều 20/10, thị trường chứng khoán Việt Nam khép lại phiên giao dịch trong trạng thái hoảng loạn toàn diện. Áp lực bán tháo lan rộng trên cả ba sàn khiến VN-Index sụt 94,76 điểm, tương đương 5,47%, xuống còn 1.636,43 điểm, mức thấp nhất kể từ đầu quý III. HNX-Index cũng giảm 13,09 điểm (-4,74%), còn 263,02 điểm; trong khi UPCoM-Index mất 2,36 điểm (-2,09%) xuống còn 110,31 điểm.

Tổng giá trị giao dịch toàn thị trường đạt gần 58.900 tỷ đồng, khối lượng khớp lệnh hơn 1,96 tỷ cổ phiếu, mức cao bất thường cho thấy dòng tiền thoát hàng ồ ạt. Độ rộng thị trường nghiêng tuyệt đối về bên bán với 150 mã giảm sàn, chỉ còn chưa đến 20 mã tăng giá nhẹ.

Theo giới phân tích, đây là phiên bán tháo có tính hệ thống (capitulation), khi các lệnh giải chấp ký quỹ (margin call) bị kích hoạt hàng loạt. Trong khoảng 30 phút cuối cùng của phiên ATC, thị trường chứng kiến hàng trăm mã đồng loạt rơi sàn, nhiều cổ phiếu blue-chip bị bán mạnh bất chấp giá.

Các công ty chứng khoán buộc phải bán giải chấp để thu hồi vốn vay, trong khi lực cầu bắt đáy yếu ớt khiến giá rơi không phanh. Chỉ số VN30, đại diện cho nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn nhất mất hơn 94 điểm, cho thấy áp lực thanh lý tập trung chủ yếu vào nhóm blue-chip, chứ không còn là hiện tượng ở cổ phiếu vừa và nhỏ.

Một lãnh đạo công ty chứng khoán tại TP Hồ Chí Minh nhận định: “Khi tỷ lệ đòn bẩy ở nhiều tài khoản đã lên tới ngưỡng 50 - 60%, việc giá giảm mạnh sẽ kích hoạt hiệu ứng dây chuyền. Các lệnh bán giải chấp tự động khiến giá cổ phiếu bị kéo xuống nhanh chóng, tạo vòng xoáy hoảng loạn”.

Hầu hết nhóm ngành chủ chốt đều chìm trong sắc đỏ. Trong đó, ngân hàng và bất động sản là hai nhóm chịu thiệt hại nặng nhất, kéo chỉ số giảm sâu. Cụ thể, với nhóm ngân hàng có SHB (-6,9%), VPB (-6,89%), MBB (-6,83%), CTG (-6,32%), TCB (-6,89%). Bất động sản tiếp tục là “tâm bão” với NVL (-6,93%), VHM (-4,46%), VRE (-6,95%), khiến riêng nhóm này ước tính lấy đi hơn 15 điểm khỏi VN-Index.

Nhóm chứng khoán cũng bị xả mạnh như SSI (-6,99%), SHS (-9,85%), VIX (-6,9%), phản ánh rủi ro trực tiếp từ hoạt động cho vay margin và tâm lý né tránh rủi ro của nhà đầu tư. Trong khi đó, nhóm công nghệ thông tin và hàng tiêu dùng thiết yếu chịu tác động ít hơn, một vài mã như FPT (-1,25%), VTP (+4,55%) vẫn giữ được lực cầu nhất định.

Khối ngoại rút ròng gần 2.000 tỷ đồng

Theo thống kê, khối ngoại bán ròng tới 1.963,7 tỷ đồng, mức cao nhất kể từ đầu năm. Lượng bán tập trung ở các cổ phiếu vốn hóa lớn như SSI, VND, VCI, VRE, HPG, góp phần làm gia tăng áp lực cung. Cùng thời điểm, khối tự doanh của các công ty chứng khoán cũng bán ròng hơn 197 tỷ đồng, chủ yếu ở MSN, STB, FPT, VNM, VIC, cho thấy xu hướng giảm rủi ro danh mục của các tổ chức trong nước.

Tuy nhiên, vẫn ghi nhận lực mua chọn lọc từ một số quỹ đầu tư nước ngoài tại các mã cơ bản tốt như VHM, VIC, DIG, DXG, MSN. Theo chuyên gia phân tích Lê Minh Khôi (DNSE Research): “Điều này phản ánh sự phân hóa dòng vốn ngoại. Một số quỹ rút vốn để phòng thủ rủi ro, trong khi nhóm đầu tư dài hạn lại tận dụng cơ hội bắt đáy blue-chips khi thị trường bị chiết khấu sâu”.

Giới đầu tư cho rằng, cú sập ngày 20/10 không hoàn toàn bất ngờ. Trước đó, VN-Index đã nhiều lần chạm vùng kháng cự 1.780 - 1.800 điểm, vùng được xem là đỉnh ngắn hạn sau chu kỳ tăng kéo dài. Áp lực chốt lời dâng cao, trong khi dòng tiền mới không đủ mạnh, khiến thị trường dễ tổn thương khi xuất hiện cú hích tâm lý tiêu cực.

Khi chỉ số giảm mạnh và xuyên thủng các mốc hỗ trợ 1.700, rồi 1.650 điểm, hàng loạt lệnh cắt lỗ tự động và margin call bị kích hoạt, tạo thành “cơn bão bán tháo”. Thanh khoản tăng đột biến lên gần 59.000 tỷ đồng, gấp rưỡi trung bình 10 phiên gần đây, là minh chứng cho hoảng loạn lan rộng.

Một chuyên gia của Công ty chứng khoán KBSV bình luận: “Thị trường đang trải qua giai đoạn “giải áp margin”. Khi tỷ lệ vay ký quỹ quá cao, việc giảm giá mạnh là tất yếu để hệ thống tự tái cân bằng. Sau các phiên như thế này, thị trường thường cần vài phiên tích lũy để hấp thụ hết lượng cung ép ra”.

Về mặt kỹ thuật, việc VN-Index đánh mất vùng hỗ trợ mạnh 1.650 điểm đã vô hiệu hóa xu hướng hồi phục ngắn hạn được kỳ vọng trong tuần trước. Theo các công ty phân tích, nếu trong những phiên tới chỉ số không phục hồi trở lại vùng 1.650 -1.670 điểm, khả năng tái lập đáy mới quanh 1.580 - 1.600 điểm là rất cao.

Ông Trần Quốc Bình, chuyên gia phân tích kỹ thuật tại FiLi.vn cho rằng: “Đây là cú gãy mạnh cả về giá và tâm lý. Mức giảm hơn 5% trong một phiên là hiếm thấy với thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, sự điều chỉnh sâu có thể giúp mặt bằng giá trở nên hấp dẫn hơn cho dòng tiền dài hạn”.

Trong bối cảnh rủi ro vẫn ở mức cao, các chuyên gia khuyến nghị nhà đầu tư giữ tỷ lệ tiền mặt lớn, tránh sử dụng margin và chờ tín hiệu xác nhận dòng tiền tổ chức quay trở lại. Với nhà đầu tư tổ chức, giai đoạn hiện tại có thể là thời điểm tái cơ cấu danh mục, lựa chọn cổ phiếu có nền tảng cơ bản vững chắc, ít nợ vay và được hưởng lợi từ chính sách đầu tư công.

Ông Nguyễn Đức Nam, chuyên gia thị trường độc lập ví von: “Đầu tư chứng khoán giống như làm vườn, cần kiên nhẫn và kỷ luật. Sau những đợt dông bão, đất mới màu mỡ hơn. Vấn đề là ai đủ bản lĩnh để không bị quét khỏi thị trường trong lúc hoảng loạn”.

Dù cú giảm mạnh ngày 20/10 khiến nhiều nhà đầu tư thiệt hại nặng nề, giới chuyên môn cho rằng đây cũng là bước thanh lọc cần thiết. Việc thị trường bị ép xuống sâu giúp giảm đòn bẩy, làm “nguội” dòng tiền đầu cơ, từ đó tạo nền tảng ổn định hơn cho chu kỳ tăng kế tiếp.

Các tín hiệu tích cực về vĩ mô như lạm phát được kiểm soát, lãi suất thấp, dòng vốn FDI duy trì vẫn là yếu tố hỗ trợ trung hạn cho chứng khoán Việt Nam. Nếu khối ngoại sớm giảm bán ròng và khối tự doanh quay lại vị thế mua ròng, thị trường có thể tạo đáy kỹ thuật trong tháng 10 trước khi hồi phục nhẹ vào đầu tháng 11.