Theo báo chí địa phương, sau nhiều tháng đàm phán, Taliban đã thông báo sẽ mở văn phòng đại diện tại Cata. Động thái này được giới phân tích nhận định là một bước tiến hướng tới quá trình chuyển đổi tại Ápganixtan mà Mỹ tìm kiếm từ lâu. Quyết định của Cata cũng củng cố tham vọng trở thành một nước mạnh về ngoại giao của quốc gia nhỏ bé này. Vậy tại sao Taliban lại quyết định mở văn phòng tại Cata?

Theo nhận định của ông David Roberts, Phó Giám đốc Văn phòng đại diện tại Cata của Viện Hoàng gia Nghiên cứu An ninh Quốc phòng Anh, Cata có thể được coi là một lựa chọn hết sức tự nhiên cho việc đặt văn phòng của Taliban. Quốc gia vùng Vịnh nhỏ bé này đã có một lịch sử lâu dài cung cấp các dịch vụ dưới cái tên "hòa bình". Nhiều năm liền, Cata đã hỗ trợ cho các cuộc đàm phán hòa bình tại Darfur thông qua việc tài trợ nhiệt tình cho hàng loạt chuyến bay Xuđăng - Cata cùng chi phí ăn ở không hạn chế tại các khách sạn ở Doha, đồng thời tham gia sâu vào cả các tiến trình đàm phán. Năm 2007, Cata đã nỗ lực tìm kiếm một thỏa hiệp giữa chính phủ Yêmen với phong trào nổi loạn Houthis, đề nghị cung cấp điều kiện ăn nghỉ đầy đủ cho giới lãnh đạo phong trào Houthis để đổi lấy sự nhượng bộ.

Hơn nữa, với tư cách là một quốc gia vùng Vịnh nhỏ bé, rõ ràng Cata không có lợi ích gì trong việc hỗ trợ Taliban hay chính phủ Ápganixtan, và có thể được cả hai phe coi là một trung gian hòa giải trung lập hoàn toàn hợp lý.

Cuối cùng, Cata cũng nhiều khả năng sẽ tài trợ cho toàn bộ dự án mạo hiểm này, từ việc cung cấp văn phòng cho đến hàng loạt chuyến bay hai chiều cần thiết sau này. Xét tới truyền thống của Cata và cả những đặc tính của tiến trình hòa giải giữa Taliban và chính phủ Ápganixtan có thể thấy danh sách các nước đứng ra làm chủ nhà và tài trợ cho văn phòng này của Taliban chắc chắn sẽ cực kỳ ít.

Động lực của Cata trong việc này là duy trì vị trí của mình ở tâm điểm của dư luận thế giới. Cụ thể hơn, vai trò chính xác mà Cata đang muốn là trở thành một "người đối thoại" giữa phương Tây và các nhân tố Hồi giáo. Động lực này có thể thấy thông qua vai trò gần đây của Cata tại Libi, nơi nước này hy vọng sẽ trở thành trung gian giữa các quốc gia phương Tây và chính phủ Hồi giáo đang nổi lên, sau khi gây dựng các mối quan hệ với các nhân vật quan trọng trong nhiều năm liền, chẳng hạn như Ali Al Salabi - một trong những mục sư nổi trội nhất của Libi. Ngoài ra, có thể nhận thấy động lực của Cata thông qua nỗ lực xây dựng và sử dụng các mối quan hệ với chính quyền Palextin, Hamas, Hezbollah và Houthis ở Yêmen.

Vậy lợi ích của việc mở văn phòng Taliban tại Cata là gì? Nếu văn phòng này bố trí nhân viên một cách hiệu quả thì có thể tăng cường cơ hội tìm kiếm thỏa hiệp nào đó từ Ápganixtan. Khi không có các trò chơi tình báo khó khăn và nguy hiểm liên quan tới việc xác định vị trí của người phát ngôn của Taliban; không có những áp lực từ trong nước cho rằng Taliban là một tổ chức nhất thời và lén lút... thì những hy vọng hiện nay là tất cả các bên sẽ thấy đàm phán với nhau dễ dàng hơn. Ngoài việc gây ra những khó khăn cho lực lượng bảo vệ cơ quan ngoại giao Mỹ, văn phòng đại diện tại Đôha nhiều khả năng sẽ trở thành một lợi ích cho Mỹ với việc đàm phán trở nên dễ dàng hơn rất nhiều. Thật vậy, bản thân Taliban nhiều khả năng sẽ nỗ lực hướng tới Mỹ để thảo luận; họ muốn 5 chiến hữu của họ đang bị giam giữ tại Guantanamo được thả, có thể sẽ là đổi lấy sự tự do của một quân nhân Mỹ đang bị Taliban giam giữ.

Về tổng thể, chuyên gia David Roberts cho rằng động thái này chắc chắn là một bước đi hướng tới việc môi giới tìm kiếm một hình thức hòa bình nào đó tại Ápganixtan, mở ra nhiều khả năng lớn hơn cho sự tương tác có ý nghĩa hơn giữa tất cả các bên. Tuy nhiên, đây cũng mới chỉ là bước đi đầu tiên trên một con đường dài và gập ghềnh. Việc tạo điều kiện thuận lợi của Cata có thể được coi là cực kỳ hữu ích, nhưng vẫn cần sự can đảm từ tất cả các bên trong việc thực hiện các bước nhượng bộ cần thiết, nếu tất cả các bên muốn chấm dứt các cuộc xung đột đầy bạo lực.

Lê Dương (P/v TTXVN tại Anh)