Sự kiện động thổ nhà máy “khủng” của Tesla trên một cánh đồng hoang lầy lội ở ngoại ô Thượng Hải được chuẩn bị theo phong cách “vintage” rất Musk: gồm một chuỗi các dòng trạng thái trên Twitter làm bùng nổ sự phấn khích, sức mạnh ngôi sao của rapper Grimes - bạn gái Musk đi cùng tới Trung Quốc, và một thời gian biểu cấp tập ngay cả đối với các tiêu chuẩn của Trung Quốc, nơi không xa lạ với những dự án xây dựng tham vọng. Tesla muốn nhà máy của họ bắt đầu tung ra thị trường những chiếc xe Model 3 ngay cuối năm nay.

Những kỳ vọng...

Buổi lễ diễn ra trong trời mưa lớn, mưa đổ xuống khu vực suốt buổi sáng, lấp đầy cánh đồng bằng những vũng nước sâu. Một dải đường mới cắt xuyên qua vùng đất hoang đã được Tesla dựng cổng chào màu đỏ cùng hàng chục lá cờ của công ty tung bay trong gió lạnh.

Đây là một nơi không ai thực sự muốn dành nhiều thời gian, nhưng Elon Musk vẫn cười rạng rỡ theo phong cách tự tin pha trộn hài hước thường thấy. Buổi lễ của Tesla có sự tham gia của các chức sắc chính quyền địa phương, bao gồm cả thị trưởng Thượng Hải. “Với những nguồn lực tại đây, tôi nghĩ chúng tôi có thể xây dựng Đại nhà máy Thương Hải trong một thời gian kỷ lục”, CEO Musk phát biểu.

Tesla muốn hoàn thành việc xây dựng ban đầu vào giữa năm nay và chứng kiến những chiếc xe điện "Made-in-China" xuất xưởng vào cuối năm 2019. Công suất nhà máy là 500.000 chiếc/năm, tập trung vào những phiên bản giá cả phải chăng của Tesla là Model 3 và Model Y để có thể thâm nhập thật rộng vào thị trường đông dân nhất thế giới.

Có rất nhiều kỳ vọng đặt lên nhà máy xe hơi đầu tiên của Musk bên ngoài nước Mỹ. Điều này giải thích vì sao BMW, Mercedes và Audi cũng đều có kế hoạch bắt đầu sản xuất những chiếc SUV điện tại địa phương. Elon Musk đã phát biểu rằng việc mở rộng sản xuất tại địa phương là một yếu tố quan trọng làm nên thành công trong bối cảnh bất ổn thương mại Mỹ-Trung tiếp tục là vấn đề đau đầu đối với bất kỳ nhà sản xuất nào tại Mỹ xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc.

Và thách thức

Tại Trung Quốc, doanh nhân tỉ phú này đối mặt với một thị trường xe hơi lần đầu tiên sụt giảm trong năm 2018 vừa qua sau ít nhất 2 thập kỷ tăng trưởng mạnh mẽ (doanh số bán xe ô tô chở khách tại nền kinh tế số 2 thế giới đã sụt giảm trong 6 tháng liên tiếp tới tháng 11/2018). Nguyên nhân được cho là cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, nhu cầu mua sắm nội địa sụt giảm và cuộc suy giảm trên thị trường chứng khoán Trung Quốc, qua đó ảnh hưởng đến người tiêu dùng. Môi trường đầy thách thức này còn bao gồm cả cuộc cạnh tranh từ những công ty khởi nghiệp tại Trung Quốc cũng đang muốn đi theo bước chân Tesla.

Nhà máy Tesla tại Trung Quốc là kết quả nhiều năm đàm phán giữa công ty với nhà chức trách địa phương, và xét theo một phương diện nào đó thì đây là một chiến thắng cá nhân với Elon Musk sau một năm 2018 ồn ào. Ủy ban Giao dịch Chứng khoán Mỹ đã phạt Tesla 20 triệu USD vì những dòng trạng thái trên Twitter của Chủ tịch Musk tiết lộ việc tư nhân hóa Tesla. Theo thỏa thuận dàn xếp pháp lý, Elon Musk sẽ vẫn là CEO của Tesla nhưng sẽ phải từ chức chủ tịch trong vòng 3 năm.

Một nhà máy ở Trung Quốc lúc này có thể mang ý nghĩa sống còn với Tesla, vốn đang chật vật vì nhu cầu giảm sút ở Mỹ, thị trường ô tô lớn nhất của công ty. Tesla đã phải cắt giảm giá của tất cả các dòng xe khoảng 2.000 USD.

Ngoài ra việc xây dựng một nhà máy sở hữu vốn 100% cũng đồng nghĩa Tesla sẽ không phải chia sẻ lợi nhuận và công nghệ với các đối tác Trung Quốc, giống như các nhà sản xuất ô tô nước ngoài khác, vốn bị chính quyền địa phương yêu cầu phải thành lập các liên doanh.

Sản xuất tại địa phương giúp Tesla tránh được các nghĩa vụ thuế mà cả Mỹ và Trung Quốc đều đang gây sức ép lên nhau. Bắc Kinh đã tạm thời áp thuế nhập 25% lên các loại xe ô tô sản xuất tại Mỹ kể từ ngày 1/1 vừa qua.

Ở thời điểm đỉnh cao của căng thẳng thương mại, khi Trung Quốc áp đặt thuế bổ sung lên các ô tô sản xuất tại Mỹ, doanh số của Tesla tại quốc gia này đã lao dốc xuống chỉ còn 211 chiếc trong tháng 10/2018 so với 3.552 chiếc trong tháng 6. Trong tháng 11/2018, Tesla chỉ bán được 393 chiếc xe tại thị trường Trung Quốc mênh mông.