Theo trang tin Oilprice.com, chuyến thăm của Tổng thống Nga Vladimir Putin đến Ấn Độ gần đây đã đánh dấu một trong những sự điều chỉnh quan trọng nhất trong quan hệ Ấn Độ - Nga trong nhiều năm qua. Thỏa thuận "Trao đổi hỗ trợ hậu cần tương hỗ" (RELOS) không chỉ mở rộng hợp tác quân sự mà còn đưa New Delhi vào tham vọng của Moskva ở Bắc Cực, kết hợp giữa tiếp cận quốc phòng, đảm bảo năng lượng và biểu tượng ngoại giao.

Ý nghĩa chiến lược của thỏa thuận RELOS

Hiệp định RELOS cho phép lực lượng vũ trang của cả hai nước sử dụng các căn cứ, cảng và sân bay của nhau để tiếp nhiên liệu, sửa chữa, tiếp tế và bảo dưỡng. Thỏa thuận cũng bao gồm các cuộc tập trận chung, các nhiệm vụ huấn luyện, hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai.

Đối với Ấn Độ, việc cho phép các tàu chiến tiếp nhiên liệu và tiếp tế tại các cảng của Nga như Murmansk và Vladivostok mang lại cho New Delhi một chỗ đứng vững chắc ở Tuyến đường biển phía Bắc (NSR). Hành lang này có thể rút ngắn khoảng cách vận chuyển giữa châu Âu và châu Á gần 40% và tăng cường đáng kể cả thương mại lẫn khả năng di chuyển trên biển.

Về mặt hoạt động, việc tiếp cận các cơ sở của Nga cho phép lực lượng Ấn Độ duy trì các đợt triển khai viễn chinh mà không cần phụ thuộc hoàn toàn vào các đối tác phương Tây. Quân đội Ấn Độ đã tham gia cuộc tập trận quân sự "Zapad" do Nga dẫn đầu từ ngày 12 đến 16/9, cùng với Belarus. Các cuộc tập trận này cũng bao gồm diễn tập sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật lần đầu tiên.

Tầm quan trọng của Bắc Cực đối với Nga

Bắc Cực không chỉ là khu vực chiến lược về quân sự mà còn là kho tài nguyên khổng lồ của Nga. Bán đảo Kola là nơi đóng quân của khoảng một nửa hạm đội tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo chạy bằng năng lượng hạt nhân của Nga, bao gồm 12 tàu ngầm hạt nhân chiến lược mang tới hơn 190 tên lửa đạn đạo có khả năng mang đầu đạn hạt nhân, cùng hàng chục tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa hành trình và tàu ngầm chuyên dụng.

Các căn cứ ở Bắc Cực đóng vai trò quan trọng trong khả năng phản công thứ cấp của Moskva nếu lực lượng hạt nhân nội địa chủ lực bị phá hủy. Khu vực này cũng là địa điểm quan trọng để thử nghiệm các hệ thống tiên tiến, bao gồm tên lửa siêu vượt âm, ngư lôi chạy bằng năng lượng hạt nhân và tên lửa hành trình.

Về tài nguyên, khu vực Bắc Cực của Nga là nơi có một số trữ lượng dầu mỏ, khí đốt và khoáng sản quan trọng chưa được khai thác lớn nhất thế giới. Các ước tính cho thấy khu vực này chứa hơn 35.700 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên và hơn 2.300 triệu tấn dầu mỏ và condensate (khí ngưng tụ tự nhiên), phần lớn nằm ở bán đảo Yamal và Gydan. Khu vực này cũng có trữ lượng lớn niken, coban và các nguyên tố đất hiếm, rất cần thiết cho ngành công nghiệp hiện đại.

Đối với Điện Kremlin, việc khai thác nguồn tài nguyên này không chỉ là yêu cầu kinh tế mà còn là chiến lược: doanh thu từ các dự án năng lượng ở Bắc Cực cung cấp nguồn tài chính vững chắc để duy trì hiện đại hóa quân sự và vượt qua các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Lợi ích của Nga từ thỏa thuận

Việc tiếp cận các căn cứ và cơ sở của Ấn Độ mang lại cho Moskva sự hiện diện đáng tin cậy ở Ấn Độ Dương, khu vực mà Nga từ lâu đã tìm cách mở rộng tầm ảnh hưởng hải quân nhưng lại thiếu các đối tác đáng tin cậy. Khả năng tiếp nhiên liệu, tiếp tế và sửa chữa tại các cảng của Ấn Độ củng cố khả năng của Nga trong việc thể hiện sức mạnh ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Về mặt chính trị, sự tham gia của Ấn Độ với Nga ở Bắc Cực giúp hợp pháp hóa tham vọng của Moskva trong khu vực và báo hiệu rằng Điện Kremlin không bị cô lập, bất chấp các lệnh trừng phạt ngày càng tăng của phương Tây. Hợp tác chặt chẽ hơn với Ấn Độ cũng mở ra các con đường tiếp thị hydrocarbon và tài nguyên khoáng sản ở Bắc Cực cho người mua châu Á.

Kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra, New Delhi đã nổi lên như một trong những người mua dầu thô lớn nhất của Nga, chỉ đứng sau Trung Quốc. Năm 2024, Nga cung cấp gần 36% tổng lượng dầu thô nhập khẩu của Ấn Độ - khoảng 1,8 triệu thùng mỗi ngày - với giá chiết khấu rất lớn so với giá chuẩn toàn cầu.

Ngay cả sau khi Mỹ áp thuế lên tới 50% đối với hàng hóa Ấn Độ để gây áp lực buộc New Delhi giảm mua hàng, Ấn Độ vẫn duy trì nhập khẩu năng lượng của Nga, lập luận rằng nguồn cung giá cả phải chăng là cần thiết cho nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng.

Trong chuyến thăm gần đây, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã cam kết "vận chuyển nhiên liệu không gián đoạn" và mô tả Nga là nhà cung cấp dầu, khí đốt và than đá đáng tin cậy. Đây có lẽ là lợi ích trước mắt nhất đối với Moskva - sự ủng hộ ngầm từ Ấn Độ rằng mối quan hệ năng lượng then chốt giữa hai nước vẫn chưa kết thúc, bất chấp áp lực ngày càng tăng từ phương Tây.

Cuộc cạnh tranh của Mỹ

Sau khi áp đặt các biện pháp trừng phạt để ngăn chặn Ấn Độ tiếp tục sử dụng dầu khí của Nga, Washington gần đây đã bổ sung bằng đề nghị cung cấp dầu khí cho Ấn Độ. Những động thái này nhằm thúc đẩy "Quan hệ đối tác chiến lược toàn cầu toàn diện Ấn Độ - Mỹ" được vạch ra vào tháng 2 năm nay trong các cuộc gặp giữa Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Modi.

Các kế hoạch này cũng bao gồm những yếu tố quân sự, được chính thức hóa trong "Hiệp ước Mỹ - Ấn Độ cho thế kỷ 21". Washington sẽ mở rộng việc bán vũ khí và hợp tác sản xuất với Ấn Độ để tăng cường khả năng tương tác và hợp tác công nghiệp quốc phòng. Về thương mại, hai bên đặt mục tiêu tăng gấp đôi thương mại song phương lên 500 tỷ USD vào năm 2030.

Tuy nhiên, việc thực hiện các thỏa thuận rộng lớn này là thách thức tiếp theo của Mỹ trong việc giữ Ấn Độ ủng hộ, trong khi mối quan hệ quân sự, chính trị, kinh tế và năng lượng lâu dài của Ấn Độ với Nga có thể rất khó bị phá vỡ.