Đọc “Dâng Bác một niềm thơ” của Nguyễn Hưng Hải, (Hội LHVHNT Phú Thọ, xuất bản 2014)

Tập thơ “Dâng Bác một niềm thơ” (Hội LHVHNT Phú Thọ, xuất bản 2014) không kém phần sâu lắng và có thêm rất nhiều cái mới. Mới ở nội dung. Mới ở việc xâu chuỗi những ý tưởng thành tư tưởng. Mới ở việc soi chiếu các giá trị, mà đời Bác như một tấm gương lớn; tất cả đều phải soi vào đó để nhìn nhận lại mình, để tự chỉnh đốn và để cảnh báo, thức tỉnh xung quanh. Mới, bởi tác giả Nguyễn Hưng Hải là người hay nghĩ ngợi, hay dằn vặt về thân phận, kiếp người, về thời thế.



Cùng với việc tiếp tục sáng tác những tác phẩm hay về quê hương, đất nước, về những người thương yêu, những năm gần đây Nguyễn Hưng Hải dành nhiều thời gian, tâm sức và trí tuệ để viết về Bác, viết về người lính và chiến tranh Cách mạng. Và anh đã lập được một “căn cước” cho thơ mình, đồng hành cùng với thế hệ các nhà thơ trưởng thành sau năm 1975 hòa nhập vào dòng thơ thế sự, mà nói như Văn Chinh, Nguyễn Hưng Hải đang ở tốp đầu. Đọc “Dâng Bác một niềm thơ”, thấy tràn ngập cảm xúc, có cảm giác Nguyễn Hưng Hải viết bằng cả tấm lòng thành kính vô hạn đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trong bài thơ “Không ai nghĩ Bác là lãnh tụ”, Nguyễn Hưng Hải viết: “Bác vẫn ở nhà sàn, trồng cây quanh bờ ao/ Bạn với cá, với chim/ Cho chim ăn, cá lượn/ Vẫy bàn tay kéo cả trời thấp xuống/ Giơ bàn tay nâng dậy những chồi non/ Đi khắp cả năm châu/ Về thương một lối mòn/ Bàn tay Bác xóa đi nhiều khoảng cách/ Là ông Ké, anh Ba, già Thu, Hồ Chủ tịch/ Bác là người của mọi màu da…”. Chỉ bằng bấy nhiêu câu thơ, Nguyễn Hưng Hải đã khái quát khá đầy đủ về văn hóa ứng xử của Bác Hồ.

Hồ Chí Minh là sự kết tinh những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta và tinh hoa văn hóa nhân loại, là tài sản tinh thần vô giá của Đảng và nhân dân ta. Tấm gương đạo đức của Người là tấm gương đạo đức của một vĩ nhân, một người cộng sản vĩ đại nhưng đồng thời cũng là tấm gương đạo đức của một lãnh tụ cách mạng luôn gần gũi, bình dị, nhân ái, khoan dung, ai cũng có thể học tập làm theo. Qua thơ Nguyễn Hưng Hải thấy ở Bác luôn toát lên niềm nhân hậu, sự công bằng, bác ái.

Đêm văn nghệ ở nông trường Mộc Châu, chỗ ngồi xem, bàn ghế kê cái cao cái thấp khiến Bác không vui, và Người đã nhắc nhở: "Bác ngồi thế đằng sau xem thế nào/Thôi bỏ hết dãy bàn kê phía trước/Để tất cả mọi người cùng xem được/Sao lại kê chỗ thấp chỗ cao?". Văn hóa ứng xử của Bác bộc lộ ngay từ những việc rất nhỏ, bình thường nhất. Còn trong bài thơ "Chính phủ của Chủ tịch Hồ Chí Minh" Nguyễn Hưng Hải lại viết như một lời cảnh báo: "Chẳng có sự cách ngăn nào giữa các bậc hiền tài/Với một hiền tài đã ở bậc vĩ nhân như Bác/Cũng chẳng có sự khác biệt nào trong ở ăn công tác/Chính phủ Hồ Chí Minh là của đồng bào/Vẫn là sự tiếp nối những gì Bác đã bàn giao...”.

Trong bài thơ "Bác như là mọi người dân quê nhà", Nguyễn Hưng Hải viết: "Bác là thần tượng vĩ nhân/Mà sao chẳng khác người dân quê nhà/Cũng chai tương, cũng quả cà/Cọng rau muống héo vắt qua đêm nghèo… /Nhớ quê thì mở to đài /Buồn vui chẳng để phiền ai điều gì...”/ Vênh vang lấy Bác làm vì/Liệu còn biết thẹn mỗi khi thăm Người?!" Nhiều nhà văn, nhà báo, học giả, nhà chính trị… trên thế giới đã ca ngợi Bác là vị anh hùng dân tộc, suốt đời vì dân vì nước, một lãnh tụ thiên tài cầm lái con thuyền cách mạng cập bến độc lập tự do, một danh nhân văn hóa thế giới. Osif ManDenstam (Pháp) viết: "Cả diện mạo của Nguyễn Ái Quốc toát lên sự lịch thiệp và tế nhị. Dân tộc Việt Nam là một dân tộc giản dị và thanh lịch, chuộng nếp điều độ và ghét thói thái quá. Qua cử chỉ cao thượng và tiếng nói thầm lặng của Nguyễn Ái Quốc tôi thấy được ngày mai, thấy được viễn cảnh trời yên biển lặng của tình hữu ái toàn thế giới bao la như Đại Dương".

Nhà thơ Nguyễn Hưng Hải với xúc cảm chân thành và một bản lĩnh nghệ thuật riêng đã dâng Bác một niềm thơ có sức cuốn hút người đọc cùng suy ngẫm về những câu hỏi đặt ra từ đời sống và những cảnh báo bức xúc dưới ánh sáng của văn hóa nhân cách Hồ Chí Minh: “Thiệt về mình để người khác phần hơn /Cứ thiệt mãi cũng không là điều tốt/Đã ai dám suốt một đời như Bác/Giữa Thủ đô mà vẫn ở nhà sàn/Đất nước còn nghèo thì dép lốp, quạt nan/ Bác bảo đừng lấy đó làm vinh quang hạnh phúc/Con cháu phải tài giỏi hơn Người là ước mong của Bác/Không phải cái gì cũng cứ học làm theo".

Có thể nói, nhà thơ lớn Tố Hữu đã viết rất hay về Bác, ông thiên về chất lãng mạn, khái quát và rất tinh tế nhìn nhận sâu và độc đáo vào khía cạnh Bác vừa là nhà cách mạng kiệt xuất trong thời đại mới, lại vừa là người giữ lối tư duy và cốt cách của nhà hiền triết phương Đông. Thơ viết về Bác của Nguyễn Hưng Hải, nhà thơ thế hệ kế tiếp đã có thêm rất nhiều nét mới trong cảm quan và tư duy nghệ thuật hiện đại: "Bác vui niềm vui của mọi người, giấu đi nỗi cô đơn/Nỗi không vợ không con khi trở trời trái gió".

Nguyễn Hưng Hải đã chạm được đến cõi lòng của nhiều người với rất nhiều thương cảm khi đọc bài thơ "Quà của người chị nghèo": "Đêm một mình thương chị nắng mưa/Lặn lội một mình ra thăm Bác/Con vịt mang theo đâu chỉ là con vịt/Quà của người chị nghèo hết mực thương em/…Thương chị một mình trở lại ngõ xưa/Hun hút gió lùa mưa thối đất/Bác cũng một mình lau nước mắt/Đêm Ba Đình ai biết Bác cô đơn". Với khát vọng diễn đạt khái quát hình tượng Bác Hồ, trong bài thơ "Bác là ông Ké bản mình" Nguyễn Hưng Hải viết: "Ai ngờ ông Ké bản mình/Lại là Bác giữa Ba Đình mùa thu". "Ông Ké bản mình" là hình ảnh ông già thân thương, bậc cha ông gần gũi của mọi người trong bản, còn "Bác giữa Ba Đình mùa thu" là hình ảnh vị Chủ tịch nước, vị lãnh tụ của dân tộc. Hai hình ảnh hòa đồng trong một con người. Ở đây những mảnh rời trong cuộc sống bỗng hợp thành sự thống nhất mang ý nghĩa lớn lao.

So với các tập thơ trước thì ở "Dâng Bác một niềm thơ" (một tập thơ gồm 29 bài, cả lục bát và tự do) tư duy nghệ thuật của Nguyễn Hưng Hải có nhiều cách tân, biến ảo, vận động không ngừng theo hướng hiện đại: Dám nói hết về nhân tính với rất nhiều soi chiếu, từ những câu nói và việc làm cụ thể mà khái quát thành tư tưởng, tâm thế, gửi gắm nhiều thông điệp mang tính thời đại.

Hồng Trung