Văn hóa là sức mạnh nội sinh và động lực phát triển đất nước

Trong góp ý dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, bà Trần Thị Hoàng Mai, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng nhấn mạnh, nội dung cần tập trung hiện nay là phát triển mạnh mẽ văn hóa và con người Việt Nam, gắn với việc xây dựng năng lực văn hóa quốc gia trong thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số.

Theo bà Mai, dự thảo đã thể hiện rõ việc coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là sức mạnh nội sinh và động lực phát triển đất nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, cần mở rộng tầm nhìn về “năng lực văn hóa quốc gia”, tức khả năng của từng địa phương, ngành, cộng đồng trong việc sáng tạo, quản trị và lan tỏa các giá trị văn hóa. Việt Nam không chỉ bảo tồn di sản mà cần chủ động sản xuất, sáng tạo và xuất khẩu sản phẩm văn hóa, tham gia sâu hơn vào dòng chảy văn hóa thế giới. Bà đề nghị Trung ương sớm có chiến lược phát triển năng lực văn hóa quốc gia giai đoạn 2025-2045, với trọng tâm là chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa, xây dựng cơ sở dữ liệu di sản, nghệ thuật, nghệ nhân và hình thành các trung tâm sáng tạo văn hóa vùng.

Một điểm quan trọng khác được Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng kiến nghị là cần đưa công nghiệp văn hóa và du lịch văn hóa trở thành nhóm ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước. Hải Phòng cùng nhiều địa phương đang chứng minh tiềm năng phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực này, nếu được định hướng, đầu tư đúng mức. Theo đó, dự thảo cần làm rõ hơn cơ chế chính sách đặc thù nhằm thúc đẩy công nghiệp văn hóa, xây dựng hệ sinh thái sáng tạo gắn với không gian công cộng, khu đô thị, cảng biển; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất sản phẩm văn hóa - nghệ thuật, thiết kế, trò chơi điện tử, sản phẩm lưu niệm. "Việt Nam có thể trở thành “quốc gia sự kiện - thành phố lễ hội”, lấy văn hóa làm điểm nhấn quảng bá thương hiệu quốc gia trong thời kỳ hội nhập sâu rộng", bà Mai nhấn mạnh.

Bà Mai cũng đề xuất dự thảo cần cụ thể hơn định hướng xây dựng con người Việt Nam thời đại mới, với những phẩm chất cốt lõi: bản lĩnh, sáng tạo, trách nhiệm, hội nhập và nhân văn. Theo bà, xây dựng con người phải bắt đầu từ giáo dục văn hóa trong trường học, cơ quan, cộng đồng và cả không gian mạng, góp phần hình thành lối sống văn minh, tôn trọng pháp luật, giữ gìn tiếng Việt và bản sắc dân tộc.

Từ thực tiễn Hải Phòng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng cho rằng phát triển văn hóa cần gắn liền với thể thao và đời sống tinh thần ở cơ sở. Phong trào thể dục thể thao quần chúng, văn hóa cộng đồng đang là lực lượng mạnh mẽ lan tỏa tinh thần đoàn kết, nâng cao chất lượng dân cư đô thị và nông thôn. Do đó, Dự thảo Báo cáo chính trị cần nhấn mạnh mục tiêu phát triển đồng bộ văn hóa, thể thao và du lịch, xây dựng môi trường văn hóa cơ sở lành mạnh, gắn với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”.

Một vấn đề mang tính quản trị được bà Trần Thị Hoàng Mai nhấn mạnh thêm là trao quyền chủ động cho địa phương trong phát triển văn hóa. Theo bà, mỗi địa phương có đặc trưng riêng, vì vậy cần cơ chế phân cấp, phân quyền hợp lý, tạo điều kiện thí điểm các mô hình xã hội hóa, hợp tác công - tư trong bảo tồn di sản, tổ chức lễ hội, xây dựng thiết chế văn hóa. Bên cạnh đó, nên có chính sách ưu tiên nguồn lực cho vùng sâu, vùng xa, hải đảo, nơi người dân còn hạn chế trong việc tiếp cận và hưởng thụ văn hóa.

Phát triển giáo dục toàn diện, xây dựng con người Việt Nam thời đại mới

Trong góp ý Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Xuân Hải, Hiệu trưởng Trường Đại học Hải Phòng cho rằng, nội dung về giáo dục và phát triển con người Việt Nam là trụ cột quan trọng cần được làm rõ hơn, cả về tầm nhìn, mục tiêu và giải pháp cụ thể để đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới, thời kỳ của chuyển đổi số, kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Theo ông Hải, dự thảo đã thể hiện rõ quan điểm xuyên suốt của Đảng là “phát triển con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp đổi mới”. Tuy nhiên, để cụ thể hóa tinh thần đó, cần xác định rõ mô hình con người Việt Nam thời đại mới, đó là con người có tri thức, kỹ năng số, bản lĩnh văn hóa, năng lực sáng tạo và tinh thần trách nhiệm xã hội. Giáo dục và đào tạo không chỉ dừng lại ở việc “truyền đạt kiến thức”, mà phải chuyển mạnh sang “bồi dưỡng năng lực” và “phát triển nhân cách”, để mỗi người Việt Nam trở thành công dân toàn cầu nhưng vẫn đậm đà bản sắc dân tộc.

Ông Hải nhấn mạnh, Việt Nam đang đứng trước thời cơ lớn của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số. Trong bối cảnh đó, giáo dục phải đi trước một bước, tạo nền tảng tri thức và năng lực sáng tạo cho phát triển đất nước. Dự thảo cần làm rõ hơn vai trò của đại học trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nơi kết nối giữa nghiên cứu, doanh nghiệp và xã hội. Ông đề xuất nên có chính sách quốc gia về phát triển đại học nghiên cứu, hỗ trợ các trường trọng điểm đầu tư về khoa học, công nghệ, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo, để hình thành đội ngũ nhân lực chất lượng cao phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Từ thực tiễn quản lý tại Trường Đại học Hải Phòng, ông Hải cho rằng giáo dục hiện nay không chỉ cần đổi mới nội dung, phương pháp mà còn cần đổi mới tư duy quản trị. Ông nhấn mạnh: “Nếu không trao quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục đại học, chúng ta khó có thể xây dựng nền giáo dục sáng tạo và hiệu quả”. Do đó, ông kiến nghị dự thảo cần cụ thể hóa hơn chính sách tự chủ đại học gắn với trách nhiệm giải trình, khuyến khích mô hình quản trị hiện đại, ứng dụng công nghệ số trong điều hành, đánh giá và công bố chất lượng giáo dục.

Một trong những điểm then chốt được ông Bùi Xuân Hải đề cập là cần đưa giáo dục đạo đức, nhân cách và kỹ năng sống trở thành nền tảng xuyên suốt của toàn bộ hệ thống giáo dục. Ông cho rằng, trong bối cảnh xã hội số, văn hóa mạng, sự thay đổi giá trị sống, nếu giáo dục chỉ chú trọng kỹ năng nghề nghiệp mà xem nhẹ phẩm chất con người, đất nước sẽ thiếu nền tảng đạo đức để phát triển bền vững. Vì thế, ông đề nghị bổ sung các định hướng cụ thể trong dự thảo về việc xây dựng môi trường giáo dục nhân văn, đề cao trung thực, sáng tạo, tôn trọng kỷ cương và tinh thần cống hiến.

Bên cạnh đó, ông Hải cũng đề xuất Đảng và Nhà nước cần có chính sách nâng cao vị thế, điều kiện làm việc và đời sống của đội ngũ nhà giáo, lực lượng trực tiếp hiện thực hóa các mục tiêu phát triển con người. “Không thể có nền giáo dục chất lượng cao nếu chưa bảo đảm đời sống, danh dự và môi trường cống hiến cho giáo viên, giảng viên,” ông khẳng định. Việc xây dựng cơ chế đãi ngộ, tôn vinh và phát triển đội ngũ nhà giáo cần được coi là một nhiệm vụ chính trị trong giai đoạn tới.

Ông Bùi Xuân Hải chia sẻ thêm tầm quan trọng của việc xây dựng xã hội học tập và học tập suốt đời. Theo ông, con người thời đại mới không chỉ học trong nhà trường mà còn học suốt đời, trong công việc, cộng đồng và trên không gian số. Vì vậy, cần hoàn thiện hệ thống học liệu mở, nền tảng số quốc gia phục vụ học tập, đồng thời khuyến khích mô hình “đại học cộng đồng”, “trung tâm học tập số” tại các địa phương, giúp người dân tiếp cận tri thức và kỹ năng mới trong bối cảnh chuyển đổi số.

“Phát triển con người chính là phát triển đất nước. Khi mỗi người dân Việt Nam được học tập, được khai phóng năng lực, được nuôi dưỡng khát vọng và lòng nhân ái, thì đó chính là sức mạnh lớn nhất để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng và văn minh”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Xuân Hải khẳng định.