Hội thảo thu hút khoảng 400 đại biểu là các nhà khoa học, học giả, nhà nghiên cứu, giảng viên, tăng ni, phật tử và những người quan tâm trong và ngoài nước tham dự. Đây là sự kiện học thuật có quy mô lớn, tiếp cận liên ngành, nhằm làm sáng tỏ vai trò đặc biệt của Phật giáo và các bậc Thánh tổ triều Lý trong tiến trình lịch sử, văn hóa và tư tưởng của dân tộc Việt Nam.

Phát biểu khai mạc, Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh: Triều Lý (1009 – 1225) là một trong những giai đoạn rực rỡ nhất của lịch sử dân tộc, đánh dấu kỷ nguyên khai sinh và phát triển toàn diện của Đại Việt. Trong bối cảnh đó, Phật giáo không chỉ là tôn giáo tín ngưỡng, mà còn giữ vai trò bệ đỡ tư tưởng, đồng hành chặt chẽ cùng Nhà nước và xã hội.

Theo Giáo sư Hoàng Anh Tuấn, hiện tượng “Thánh tổ”, “Thánh tăng” thời Lý là nét đặc biệt hiếm có trong lịch sử tư tưởng và tôn giáo Việt Nam. Những nhân vật như Quốc sư Nguyễn Minh Không, Thiền sư Từ Đạo Hạnh, Thiền sư Dương Không Lộ hay Giác Hải đã vượt ra khỏi khuôn khổ của những bậc tu hành thông thường, trở thành biểu tượng văn hóa trong tâm thức dân gian. Các ngài không chỉ có công hộ quốc an dân, tham gia cố vấn triều chính, mà còn gắn với các hoạt động chữa bệnh cứu người, truyền nghề thủ công, để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống tinh thần của cộng đồng.

Trong dòng chảy lịch sử, Phật giáo được truyền vào Việt Nam từ những thế kỷ đầu sau Công nguyên và sớm dung hợp với tín ngưỡng bản địa. Tinh thần từ bi, hỷ xả, hòa hợp của Phật giáo đã góp phần hình thành những giá trị đạo đức xã hội mang tính nhân văn, đề cao sự bình đẳng, vị tha và tiến bộ. Đồng thời, Phật giáo cũng là môi trường quan trọng thúc đẩy sự phát triển của văn học, nghệ thuật, kiến trúc, điêu khắc và giáo dục qua các thời kỳ.

Thời Lý Trần được xem là giai đoạn toàn thịnh của Phật giáo Việt Nam. Nhà chùa không chỉ là trung tâm sinh hoạt tôn giáo mà còn là thiết chế văn hóa giáo dục, nơi truyền bá tri thức và hình thành tầng lớp trí thức tăng lữ, góp phần xây dựng nền tảng tư tưởng cho xã hội Đại Việt. Mối quan hệ gắn bó giữa Nhà nước và Phật giáo trong thời kỳ này đã tạo nên mô hình đặc thù, trong đó các Thánh tổ đóng vai trò cầu nối giữa đạo và đời, giữa vương quyền và thần quyền.

Ban tổ chức cho biết, hội thảo đã nhận được gần 100 tham luận của các nhà khoa học, học giả trong và ngoài nước. Tại hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận ba nhóm nội dung chính: Bối cảnh lịch sử, xã hội và Phật giáo Đại Việt thời Lý; thân thế, sự nghiệp và đóng góp của các Thánh tổ triều Lý; nhận diện, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Thánh tổ triều Lý trong bối cảnh đương đại.

Trên cơ sở sưu tầm, tập hợp các tư liệu văn hóa vật thể và phi vật thể liên quan đến Tam Thánh tổ thời Lý, hội thảo tiến hành khảo cứu, đối chiếu, nhằm làm rõ vai trò, ảnh hưởng và những đóng góp của các ngài đối với lịch sử dân tộc. Đồng thời, nhiều tham luận cũng đề cập đến việc phát huy giá trị di sản Phật giáo gắn với phát triển bền vững cộng đồng và xã hội hiện nay.

Một trong những định hướng quan trọng được nhấn mạnh tại hội thảo là việc khởi xướng và cung cấp luận cứ khoa học cho xây dựng tuyến du lịch văn hóa tâm linh “Con đường hành hương theo dấu chân các Thánh tổ triều Lý”. Tuyến du lịch này dự kiến kết nối các di tích, không gian văn hóa và trung tâm Phật giáo tiêu biểu, hướng tới mô hình kết hợp hài hòa giữa nghiên cứu khoa học, bảo tồn di sản và phát triển du lịch bền vững.

Hội thảo cũng được xem là hoạt động tiếp nối, mở rộng các chương trình nghiên cứu về Phật giáo, tôn giáo và tín ngưỡng mà Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã triển khai trong nhiều năm qua. Với thế mạnh là cơ sở đào tạo và nghiên cứu hàng đầu trong các lĩnh vực lịch sử, Phật học, Hán Nôm, văn hóa và di sản học, nhà trường đang duy trì mạng lưới hợp tác học thuật rộng rãi với các viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức tôn giáo và cơ quan quản lý văn hóa trong và ngoài nước.