Theo thông tin được báo Wall Street Journal của Mỹ công bố ngày 23/8/2025, Washington đã cho phép chuyển giao 3.350 tên lửa dẫn đường phóng từ trên không ERAM cho Ukraine. Gói vũ khí này trị giá khoảng 850 triệu USD (780 triệu euro) này chủ yếu do các quốc gia châu Âu tài trợ, với những lô hàng đầu tiên dự kiến được bàn giao trong vòng sáu tuần. Quyết định này được trì hoãn cho đến sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump kết thúc các cuộc gặp cấp cao với Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, phản ánh tầm quan trọng chính trị của thỏa thuận vũ khí này.

Chuyên trang quân sự Army Recognition ngày 24/8 cho biết ERAM là một loại vũ khí dẫn đường phóng từ trên không thế hệ mới, được thiết kế để mở rộng tầm tấn công cho các máy bay chiến đấu phương Tây. ERAM có khả năng đánh trúng mục tiêu ở khoảng cách từ 240 – 450 km, tùy thuộc vào độ cao và quỹ đạo phóng. Được phát triển như một tên lửa dẫn đường chính xác, ERAM có thể tiêu diệt cả mục tiêu cố định lẫn di động ngay cả trong môi trường bị gây nhiễu điện tử mạnh, mang lại cho Ukraine năng lực tấn công tầm xa đáng tin cậy. Không giống như các loại bom không điều khiển hay vũ khí tầm ngắn, ERAM cho phép máy bay tấn công mà không cần bay vào không phận được phòng thủ dày đặc, từ đó nâng cao đáng kể khả năng sống sót.

Về mặt kỹ thuật, ERAM được trang bị hệ thống dẫn đường quán tính kết hợp GPS, cùng với đầu dò dẫn đường cuối giúp tăng độ chính xác trong giai đoạn tiếp cận mục tiêu. ERAM mang theo đầu đạn nổ mạnh, có khả năng phá hủy các mục tiêu kiên cố như kho đạn, sở chỉ huy công sự hay trạm radar. Thiết kế mô-đun cho phép tích hợp các loại đầu đạn chuyên dụng khác nhau, khiến ERAM linh hoạt hơn cho nhiều nhiệm vụ. Với kích thước gọn, ERAM có thể được triển khai trên nhiều loại máy bay chiến đấu, bao gồm F-16 mà Ukraine đang tiếp nhận từ phương Tây. Sự kết hợp giữa tầm bắn, độ chính xác và khả năng triển khai đa dạng khiến ERAM trở thành công cụ hiệu quả cho cả nhiệm vụ tấn công chiến thuật và phá vỡ chiến lược đối phương.

Tuy nhiên, một số quan chức Mỹ nhấn mạnh rằng Ukraine sẽ không có toàn quyền sử dụng loại vũ khí mới này. Việc phóng ERAM sẽ cần được Lầu Năm Góc phê duyệt theo từng trường hợp, giống như các cơ chế kiểm soát trước đây đối với các hệ thống nhạy cảm. Điều này cho thấy Washington muốn duy trì ảnh hưởng trực tiếp đối với các quyết định nhắm mục tiêu của Ukraine, đặc biệt để ngăn chặn việc tấn công vào lãnh thổ Liên bang Nga — điều mà Moskva (Moscow) nhiều lần cảnh báo là “lằn ranh đỏ” có thể dẫn đến leo thang.

Cách tiếp cận này phản ánh mô hình đã có từ trước trong viện trợ phương Tây cho Ukraine. Năm 2023, khi Anh và Pháp viện trợ tên lửa hành trình Storm Shadow và SCALP-EG, hai nước đều cam kết rằng vũ khí này sẽ không được dùng để tấn công trực tiếp Liên bang Nga. Tương tự, khi Washington phê duyệt chuyển giao ATACMS năm 2024, quyết định này được tính toán kỹ lưỡng cả về thời điểm lẫn số lượng để kiểm soát nguy cơ leo thang. Thỏa thuận ERAM nối tiếp mô hình đó, nhưng với quy mô lớn hơn và cơ chế tài trợ đa quốc gia, cho thấy một khuôn khổ mới đang hình thành cho viện trợ chung.

Đóng góp tài chính lớn từ các nước châu Âu cũng cho thấy sự dịch chuyển trong chia sẻ gánh nặng trong khối liên minh. Việc họ chi trả phần lớn cho gói viện trợ trị giá 850 triệu USD thể hiện cam kết lâu dài trong việc bảo vệ Ukraine, đồng thời sẵn sàng cùng Mỹ gánh vác rủi ro leo thang. Sự tài trợ tập thể này cũng tạo lá chắn chính trị cho Washington, khi trách nhiệm về việc triển khai hệ thống tấn công tầm xa được phân bổ cho cả Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Đối với Ukraine, ERAM đến vào thời điểm mang tính quyết định. Không quân Ukraine đang trong quá trình tích hợp máy bay chiến đấu F-16 do phương Tây viện trợ, vốn sẽ là nền tảng phóng chính cho loại tên lửa này. Với tầm bắn hơn 400 km, ERAM cho phép phi công Ukraine tấn công các mục tiêu giá trị cao như trung tâm hậu cần, kho đạn, căn cứ không quân và sở chỉ huy mà không cần bay vào khu vực bị hệ thống phòng không Liên bang Nga như S-400 kiểm soát chặt chẽ. Điều này có thể buộc Liên bang Nga phải di dời hậu cần và cơ sở chỉ huy ra sâu hơn phía sau, kéo dài tuyến tiếp tế và làm phức tạp khả năng duy trì hoạt động ở tiền tuyến.

Về mặt chiến lược, việc bán ERAM nhấn mạnh rằng phương Tây tiếp tục điều chỉnh viện trợ cho Ukraine dựa trên thực tế chiến trường. Sau hơn ba năm chiến tranh, Ukraine đã chuyển từ việc chủ yếu dựa vào hệ thống phòng thủ sang tiếp nhận các năng lực tấn công có khả năng thay đổi cục diện chiến trường. Nhờ tầm bắn, độ chính xác và khả năng sống sót, ERAM không chỉ là một loại tên lửa mới mà còn là công cụ giúp làm gián đoạn khả năng tập trung lực lượng và mở chiến dịch của Liên bang Nga, đồng thời giúp Ukraine giành lại thế chủ động.

Dù Bộ Ngoại giao Mỹ từ chối bình luận về các hạn chế trong quá trình sử dụng, nhưng nhiều quan chức thừa nhận rằng ERAM là một trong những gói viện trợ có ảnh hưởng lớn nhất từ trước đến nay. Tác động của nó, tuy vậy, sẽ phụ thuộc không chỉ vào bản thân tên lửa mà còn vào khả năng Ukraine tích hợp chúng vào chiến dịch không quân, cũng như cách Washington kiểm soát quy trình phê duyệt. Với Kiev, thách thức đặt ra là phải chứng minh rằng họ có thể sử dụng loại vũ khí này một cách có trách nhiệm và hiệu quả, vừa củng cố niềm tin của đồng minh, vừa gây áp lực lâu dài lên lực lượng Liên bang Nga.