Nhận định với Trung tâm Nghiên cứu phương Đông (OSW) có trụ sở ở Ba Lan mới đây, nghiên cứu viên cao cấp Sławomir Matuszak cho rằng ngân sách Ukraine cho năm 2026, được Tổng thống Volodymyr Zelensky vừa kí thông qua, đang gây ra nhiều lo ngại về tính khả thi. Với mức chi tiêu quốc phòng bị đánh giá thấp đáng kể và sự phụ thuộc nặng nề vào viện trợ nước ngoài chưa được đảm bảo, ngân sách này có nguy cơ phải điều chỉnh nhiều lần trong năm tới.

Tổng quan về ngân sách 2026

Ngân sách năm 2026 của Ukraine dự kiến thu 2,9 nghìn tỷ hryvnia (khoảng 68,7 tỷ USD) và chi tiêu 4,8 nghìn tỷ hryvnia (khoảng 113,8 tỷ USD). Khoản mục chi tiêu lớn nhất vẫn là quốc phòng và an ninh quốc gia, dự kiến ở mức 2,8 nghìn tỷ hryvnia (66,3 tỷ USD, chiếm 27,2% GDP). Tiếp theo là chi phí trả lãi nợ công, dự kiến ở mức 513 tỷ hryvnia (12,2 tỷ USD).

Tổng chi tiêu ngân sách cho năm tới cao hơn một chút so với phiên bản sửa đổi của ngân sách năm 2025. Tuy nhiên, điều này không áp dụng cho chi tiêu của Bộ Quốc phòng Ukraine, vốn đã giảm từ 2,2 nghìn tỷ xuống còn 1,9 nghìn tỷ hryvnia (45 tỷ USD).

Khác với những năm trước, chính phủ Ukraine đã quyết định tăng một số khoản chi tiêu phi quân sự. Chi tiêu cho giáo dục sẽ tăng lên 279 tỷ hryvnia (6,6 tỷ USD) – tăng 80 tỷ, trong đó 55 tỷ sẽ được phân bổ cho việc tăng lương 30% cho giáo viên. Ngân sách y tế được dự kiến 259 tỷ hryvnia, tăng 39 tỷ so với năm trước.

Ngược lại, ngân sách của Cơ quan Nhà nước về Tái thiết và Phát triển Cơ sở hạ tầng đã giảm đáng kể từ 45 tỷ xuống còn 28 tỷ hryvnia (0,66 tỷ USD). Mức tài trợ cho các cơ cấu an ninh khác như Lực lượng Vệ binh Quốc gia, Cơ quan An ninh Ukraine, tình báo quân sự, Cơ quan Biên phòng Nhà nước và cảnh sát được giữ nguyên ở mức của năm nay hoặc giảm nhẹ.

Vấn đề với chi tiêu quốc phòng

Ngân sách năm 2026 bị đánh giá thấp đáng kể về chi tiêu quốc phòng. Luật ngân sách năm 2025 đã được sửa đổi ba lần, lần gần nhất là vào tháng 10 vừa qua, chủ yếu do chi tiêu quốc phòng tăng cao, trên hết là các khoản liên quan đến việc duy trì lực lượng vũ trang, bao gồm cả lương binh sĩ.

Trong khi từ tháng 1 đến tháng 3/2025, các khoản chi này lên tới khoảng 110 tỷ hryvnia mỗi tháng, thì đến tháng 9-10, con số này đã cao hơn khoảng 20 tỷ hryvnia (gần 500 triệu USD). Tuy nhiên, trong ngân sách năm 2026, kinh phí dành cho việc duy trì hoạt động của lực lượng vũ trang đã bị giảm 195 tỷ hryvnia, và chi tiêu cho việc mua sắm và hiện đại hóa vũ khí giảm 89 tỷ hryvnia.

Không thể loại trừ khả năng việc đánh giá thấp này phản ánh các tính toán của chính quyền, những người có thể đang trông chờ vào một hình thức ngừng bắn nào đó hoặc giảm cường độ xung đột. Tình huống tương tự đã xảy ra vào năm 2024 và 2025, và trong mỗi trường hợp, chính quyền Ukraine đều buộc phải điều chỉnh ngân sách để tăng đáng kể nguồn kinh phí. Có thể dự đoán với xác suất cao rằng điều tương tự sẽ xảy ra vào năm tới.

Sự phụ thuộc vào viện trợ nước ngoài

Theo ước tính của Bộ Tài chính Ukraine, năm 2026 nước này sẽ cần 2,08 nghìn tỷ hryvnia (khoảng 49,3 tỷ USD) hỗ trợ tài chính từ bên ngoài, chiếm 43% tổng chi tiêu. Phần ngân sách dân sự của Ukraine cho năm tới hoàn toàn phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ nước ngoài.

Tuy nhiên, không giống như ngân sách năm 2025, nguồn tài chính cho toàn bộ các nhu cầu hiện tại vẫn chưa chắc chắn. Hiện chưa rõ Ukraine có thể trông cậy vào bao nhiêu phần trăm trong tổng số cần thiết, và tình hình càng phức tạp hơn do khả năng chi tiêu sẽ tăng trong năm nay như những năm trước.

Theo Bộ Tài chính Ukraine, thâm hụt ngân sách năm 2026-2027 dự kiến lên tới 60,8 tỷ USD. Ước tính trên gần với ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), cho rằng nhu cầu chưa được tài trợ trong giai đoạn này sẽ lên tới 63 tỷ USD.

Vào ngày 26/11, một thỏa thuận sơ bộ đã đạt được giữa IMF và Ukraine về một chương trình hỗ trợ mới kéo dài 48 tháng theo Cơ chế Mở rộng Quỹ, trị giá 8,1 tỷ USD. Điều này vẫn cần sự chấp thuận của Hội đồng Điều hành IMF, dự kiến diễn ra vào tháng 1/2026.

Tuy nhiên, niềm hy vọng lớn nhất của Kiev gần đây nằm ở đề xuất của Ủy ban châu Âu về một khoản vay bồi thường lên tới 165 tỷ euro, dựa trên các tài sản bị đóng băng của ngân hàng trung ương Nga. Số tiền này sẽ được dùng để đáp ứng cả nhu cầu dân sự và quân sự của Ukraine. 

Đến ngày 19/12 tại Brussels, các lãnh đạo EU đã đưa ra một quyết định mang tính bước ngoặt: thông qua gói vay trị giá 90 tỷ euro dành cho Ukraine trong 2 năm tới, con số thấp hơn nhiều so với kỳ vọng trên của Kiev.

Với những điều kiện bất ổn hiện tại, ngân sách Ukraine năm 2026 rõ ràng mang tính lạc quan quá mức về chi tiêu quốc phòng và phụ thuộc nhiều vào các nguồn viện trợ chưa được đảm bảo, báo hiệu những thách thức tài chính nghiêm trọng trong năm tới.