Chuyên trang quân sự TWZ tối 7/10 dẫn thông tin từ Cơ quan Năng lượng nguyên tử Nga cho biết một thiết bị bay không người lái của Ukraine đã tấn công tháp làm mát của nhà máy, nằm cách biên giới khoảng 160 km về phía Bắc. Dù giới chức cho biết không có thiệt hại nghiêm trọng, nhưng đây là cơ sở hạt nhân thứ tư trong khu vực bị rơi đạn hoặc hứng chịu vụ nổ trong vòng nửa tháng qua.

Bất kể mức độ hư hại thực tế ra sao, Moskva vẫn lo ngại sâu sắc về nguy cơ các thiết bị bay không người lái tấn công cơ sở hạt nhân, đến mức đã tăng cường hệ thống phòng thủ tại một bãi thử hạt nhân ở Bắc Cực.

Rosenergoatom – cơ quan điều hành NNPP – cho biết trên Telegram rằng thiết bị bay không người lái bị chế áp điện tử khi bay gần nhà máy, nhưng đã rơi trúng tháp làm mát của lò phản ứng số 6 và phát nổ khi va chạm. Theo cơ quan này, cấu trúc của tháp được thiết kế để chịu được va đập của máy bay cỡ nhỏ.

Trong tuyên bố đưa ra sau đó, Rosenergoatom cho biết: “Không có thiệt hại hay thương vong, chỉ có một vết đen trên tháp làm mát do vụ nổ gây ra. An toàn vận hành nhà máy được đảm bảo, mức phóng xạ tại khu công nghiệp của NNPP và vùng lân cận không thay đổi, vẫn ở mức tự nhiên. Các cơ quan thực thi pháp luật đang điều tra tại hiện trường”.

Theo Rosenergoatom, lò phản ứng vẫn hoạt động ổn định, phát điện với công suất 1.139 MW như kế hoạch. Ba tổ máy khác vẫn đang vận hành, trong khi một tổ đang được bảo trì định kỳ.

“Kết quả kiểm tra chi tiết cho thấy không có thiệt hại ảnh hưởng đến kết cấu chịu lực hay khả năng hoạt động của tháp làm mát”, Rosenergoatom cho biết thêm.

Hiện Ukraine chưa bình luận về vụ việc. Trong thời gian gần đây, khu vực Voronezh thường xuyên bị các thiết bị bay không người lái của Kiev tấn công. Dù Ukraine tập trung tấn công các cơ sở năng lượng dầu khí, không loại trừ khả năng vụ va chạm tại NNPP là vô tình.

Moskva trước đó cũng cáo buộc Kiev gây cháy tại Nhà máy điện hạt nhân Kursk, nhưng các chuyên gia cho rằng nhiều vụ nổ có thể bắt nguồn từ hệ thống phòng không của Liên bang Nga bắn nhầm.

Liên bang Nga từng quy trách nhiệm cho Ukraine về nhiều vụ nổ do phòng không nước này tự gây ra – một thực tế mà nhiều video hiện trường đã xác nhận. Tuy nhiên, giới quan sát cảnh báo rằng khi Ukraine phát triển vũ khí tầm xa với đầu đạn lớn hơn, nguy cơ thảm họa hạt nhân từ các vụ tấn công vô tình sẽ ngày càng cao.

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) chưa bình luận về sự cố ở Nhà máy điện hạt nhân Novovoronezh, nhưng Tổng giám đốc Rafael Mariano Grossi đã nhiều lần cảnh báo nghiêm trọng về tình hình tại Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia (ZNPP) và Nam Ukraine (SNPP).

Theo ông Grossi, ZNPP đã mất điện lưới từ ngày 23/9 sau khi đường dây bị phá hủy, buộc nhà máy phải dùng máy phát diesel dự phòng để duy trì làm mát các lò phản ứng ngừng hoạt động. Ukraine cáo buộc Liên bang Nga cố tình cắt điện, nhưng Moskva phủ nhận.

Trong phát biểu đưa ra hôm 6/10, ông Grossi cảnh báo: “Rủi ro đang gia tăng. Nhà máy đã gần hai tuần không có điện ngoài, phải phụ thuộc vào máy phát dự phòng. Đây là một tình huống cực kỳ nguy hiểm”.

IAEA cho biết đội quan sát tại ZNPP nghe thấy hơn 15 vụ nổ pháo ở gần khu vực, trong đó có hai đợt pháo kích chỉ cách hàng rào nhà máy khoảng 1,25 km, khiến chuông báo động ô tô vang lên nhưng không có thương vong.

Cơ quan này cũng báo cáo rằng SNPP ở Mykolaiv – vẫn đang hoạt động – vào hôm 25/9 đã bị một thiết bị bay không người lái rơi cách nhà máy chưa đầy 1 km. Mặc dù không gây thiệt hại, ông Grossi gọi đây là “một vụ suýt thảm họa”.

Ông Grossi nói: “Lại một lần nữa, các thiết bị bay không người lái bay quá gần nhà máy điện hạt nhân, đe dọa an toàn hạt nhân. Lần này chúng ta may mắn, nhưng lần sau có thể không. Tôi tiếp tục kêu gọi cả hai bên thể hiện sự kiềm chế tối đa quanh các cơ sở hạt nhân trọng yếu”.

Trước đó, Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl đã mất điện trong 5 ngày sau khi một thiết bị bay không người lái được cho là tấn công trạm biến áp gần đó, khiến hệ thống làm mát phải tạm dừng. Dù điện đã được khôi phục, giới chuyên gia cảnh báo nguy cơ vẫn còn cao.

Năm nay, cấu trúc che chắn phóng xạ tại Chernobyl từng bị thiết bị bay không người lái Nga tấn công hồi tháng 2, làm dấy lên lo ngại mới về an toàn hạt nhân trong khu vực cấm.

Trước nguy cơ ngày càng rõ rệt, Liên bang Nga đã lắp đặt “lồng sắt bảo vệ” (cope cages) trên các bồn nhiên liệu tại bãi thử hạt nhân Novaya Zemlya ở Bắc Cực – nơi từng chứng kiến vụ thử bom hạt nhân Tsar Bomba lớn nhất thế giới năm 1961.

Các ảnh vệ tinh cho thấy Liên bang Nga đang tăng cường phòng thủ trước các cuộc tấn công tầm xa của Ukraine, bao gồm cả nhiều vụ tấn công bằng thiết bị bay không người lái vào căn cứ không quân Olenya trong năm 2024–2025. Trong chiến dịch “Mạng nhện” hồi tháng 6, ít nhất năm máy bay ném bom Tu-95MS đã bị phá hủy tại căn cứ này.

Dù các biện pháp phòng thủ mới đang được triển khai, nhưng sự cố tại NNPP một lần nữa cho thấy nguy cơ rất thực tế rằng vũ khí của cả hai bên có thể vô tình hoặc cố ý đánh trúng cơ sở hạt nhân, gây hậu quả thảm khốc vượt ngoài tầm kiểm soát.