Theo các chuyên gia, tầm ảnh hưởng của Trung Quốc tại Myanmar - hầu như không gặp bất kỳ thách thức nào trong nhiều năm qua - hiện có nguy cơ bị đe dọa khi Mỹ và các nước khác tìm kiếm mối quan hệ chặt chẽ hơn với đất nước từng bị quốc tế cô lập này.
Theo các chuyên
gia, tầm ảnh hưởng của Trung Quốc tại Myanmar - hầu như không gặp bất kỳ thách
thức nào trong nhiều năm qua - hiện có nguy cơ bị đe dọa khi Mỹ và các nước
khác tìm kiếm mối quan hệ chặt chẽ hơn với đất nước từng bị quốc tế cô lập này.
Trung Quốc - cường
quốc kinh tế châu Á - từ lâu đã giúp Myanmar "trụ vững" thông qua mối
quan hệ kinh tế, bán vũ khí và bảo vệ nước này khỏi các lệnh trừng phạt của
Liên hợp quốc (LHQ) bởi Trung Quốc với tư cách là nước thành viên thường trực
trong Hội đồng Bảo an LHQ, có quyền phủ quyết. Đổi lại, Trung Quốc được quyền
tiếp cận tới các nguồn dầu mỏ, khí đốt và tài nguyên thiên nhiên khác của Myanmar.
Ngày 19/11, tại Yangon, Tổng thống Myanmar Thein Sein (phải) đã tiếp Tổng thống Mỹ Barack Obama trong chuyến thăm Myanmar. Đây là chuyến thăm lịch sử đầu tiên của một Tổng thống Mỹ đương nhiệm tới Myanmar sau hàng loạt cải cách chính trị sâu sắc tại nước này. Ảnh: AFP/TTXVN |
Tuy nhiên, kể từ
khi chính quyền quân sự Myanmar trao quyền lực cho chính phủ dân sự cách đây
một năm, Trung Quốc đã bị mất một số quyền lực đối với Myanmar. Các công ty của
châu Âu và Mỹ không còn bị cấm kinh doanh tại Myanmar nữa, khiến họ có thể bắt
kịp các công ty của Trung Quốc, Ấn Độ và những nước châu Á khác trong cuộc chạy
đua giành nguồn tài nguyên và các thị trường tiêu thụ của Myanmar.
Chuyến thăm có ý
nghĩa lịch sử của Tổng thống Mỹ Barack Obama tới Yangon trong tuần này là dấu
hiệu rõ ràng nhất cho thấy quan hệ giữa Washington và Naypyidaw đang thay đổi.
Renaud Egreteau - chuyên gia về Myanmar tại Đại học Hồng Công - nhận định Myanmar
đang trong quá trình giảm bớt sự phụ thuộc bấy lâu nay vào Trung Quốc. Ông nói:
"Rõ ràng, kỷ nguyên độc quyền đã chấm dứt", nhưng "tầm ảnh hưởng
(của Trung Quốc) vẫn còn mạnh".
Cuộc tấn công ngoại
giao của Mỹ - nằm trong sự chuyển hướng chiến lược của Mỹ sang Thái Bình Dương
trước một Trung Quốc đang lên - trở nên rõ ràng hơn với chuyến thăm Myanmar của
Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton cách đây một năm, khiến Bắc Kinh lo ngại.
Yuan Peng - Giám đốc Viện Các vấn đề Quốc tế Đương đại Trung Quốc - nói:
"Mỹ sẽ dùng các biện pháp phi quân sự để làm chậm hoặc phá vỡ sự trỗi dậy
của Trung Quốc". Trong một bài bình luận đầu năm nay, ông Peng cho rằng Washington
sẽ theo đuổi mục tiêu của mình bằng cách "đẩy mạnh các mối liên minh và
cải thiện mối quan hệ đối tác, đồng thời chĩa mũi nhọn vào các mối quan hệ của
Trung Quốc với CHDCND Triều Tiên, Pakistan và Myanmar".
Tuy nhiên, Giáo sư Chen Qi - chuyên gia về quan hệ đối ngoại của trường
Đại học Thanh Hoa ở Bắc Kinh - cho rằng mối quan hệ "ăn sâu bám rễ"
giữa Trung Quốc và Myanmar sẽ không biến mất chỉ trong một đêm. Mặc dù vậy, ông
khẳng định: "Nếu Myanmar giành được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, khi
đó Trung Quốc sẽ cần vận dụng những kỹ năng ngoại giao khéo léo hơn để duy trì
mối quan hệ giữa hai nước".
Thực tế thay đổi
cũng đã làm ảnh hưởng đến các dự án phát triển lớn được Trung Quốc hậu thuẫn ở Myanmar.
Tháng 9/2011, Tổng thống Thein Sein đã ra lệnh ngừng dự án xây dựng đập thủy
điện gây tranh cãi tại bang Kachin ở miền bắc Myanmar. Dự án này nhằm sản xuất
điện để xuất khẩu sang nước láng giềng Trung Quốc. Động thái này - được phương
Tây ca ngợi là một sự nhượng bộ hiếm thấy của chế độ khi phải đối mặt với cơn
thịnh nộ của dân chúng - được coi là một bước ngoặt trong mối quan hệ Myanmar-Trung
Quốc.
Theo nhà nghiên cứu Josh Gordon của trường Đại học Yale, trong 20 năm
qua, Trung Quốc đã có các mối quan hệ tốt đẹp với giới cầm quyền Myanmar, nhưng
lại tránh tiếp xúc với các nhóm xã hội dân sự và cộng đồng địa phương. Hiện
giờ, họ buộc phải xem lại cách thức của mình tại một nước nơi thái độ chống
Trung Quốc khá mạnh mẽ. Ông Gordon nói: "Myanmar có một nền văn hóa chính
trị bài ngoại. Chính vì vậy, trước sự trỗi dậy và ảnh hưởng mạnh mẽ của Trung
Quốc, người dân Myanmar càng phản ứng mạnh mẽ".
Tuy nhiên, ông tin rằng giới thương nhân người Trung Quốc tại Myanmar sẽ
tìm được một con đường mới để phát triển công việc làm ăn ở nước này. Ông nói:
"Các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn của Trung Quốc có thể bị suy giảm tầm
quan trọng khi các nước khác 'nhảy' vào Myanmar. Tuy nhiên, các nước - như Mỹ
chẳng hạn - vẫn chưa sẵn sàng để sớm đảm trách thị trường này".
Trong khi đó, Sean
Turnell - chuyên gia của trường Đại học Macquarie ở Australia - cho biết cùng
với những cam kết viện trợ và các dự án phát triển kinh tế chung, "Nhật
Bản hiện đang lặng lẽ tiến những bước dài vào Myanmar".
Theo AFP