Theo kênh BBC ngày 6/10, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang đổ hàng tỷ USD vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) và robot. Đáng chú ý, Trung Quốc cũng đầu tư mạnh để sản xuất chip cao cấp vốn là nền tảng vận hành cho các công nghệ tiên tiến này.

Tháng 9, ông Jensen Huang – Giám đốc điều hành của tập đoàn sản xuất chip AI Nvidia của Mỹ – cảnh báo rằng Trung Quốc chỉ “chậm hơn Mỹ vài phần tỷ giây” trong phát triển chip.

Liệu Trung Quốc có thể bắt kịp công nghệ Mỹ và thoát phụ thuộc vào chip cao cấp nhập khẩu không?

Sau sự kiện DeepSeek

Năm 2024, công ty DeepSeek của Trung Quốc gây chấn động giới công nghệ khi ra mắt sản phẩm cạnh tranh với ChatGPT (do OpenAI phát triển).

Thông báo từ một công ty khởi nghiệp ít tên tuổi này khiến nhiều người bất ngờ, nhất là khi DeepSeek tuyên bố chi phí huấn luyện mô hình thấp hơn đáng kể so với các hệ thống AI hàng đầu khác.

DeepSeek sử dụng ít chip cao cấp hơn nhiều so với đối thủ và sự kiện ra mắt mô hình này đã khiến giá trị vốn hóa của Nvidia sụt giảm tạm thời.

Đà tiến của ngành công nghệ Trung Quốc vẫn tiếp diễn. Năm nay, một số tập đoàn lớn của nước này tuyên bố sẽ cạnh tranh trực tiếp với Nvidia, hướng tới trở thành nhà cung cấp chip tiên tiến hàng đầu cho các doanh nghiệp trong nước.

Tháng 9, truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin chip mới của Alibaba có thể đạt hiệu năng tương đương chip H20 của Nvidia nhưng tiêu thụ ít năng lượng hơn. Dòng H20 là loại vi xử lý được Mỹ cho phép xuất khẩu sang Trung Quốc và có cấu hình giới hạn.

Huawei cũng công bố dòng chip được cho là mạnh nhất từ trước đến nay, cùng kế hoạch 3 năm nhằm thách thức vị thế thống trị của Nvidia trên thị trường AI.

Tập đoàn công nghệ này sẽ công khai các thiết kế và phần mềm của mình để khuyến khích doanh nghiệp trong nước giảm phụ thuộc sản phẩm Mỹ.

Ngoài ra, nhiều công ty chip khác ở Trung Quốc cũng đã giành được hợp đồng lớn với các doanh nghiệp trong nước. MetaX hiện cung cấp chip tiên tiến cho các tập đoàn như Tập đoàn Viễn thông Quốc gia China Unicom.

Một cái tên khác có thể sẽ trở thành đối thủ đáng gờm của Nvidia là Cambricon Technologies tại Bắc Kinh. Giá trị cổ phiếu của Cambricon niêm yết tại Thượng Hải đã tăng hơn gấp đôi trong ba tháng qua, khi giới đầu tư đặt cược vào chiến lược của Trung Quốc trong thúc đẩy doanh nghiệp sử dụng chip nội địa.

Tencent (tập đoàn sở hữu ứng dụng WeChat) cũng hưởng ứng lời kêu gọi của chính phủ về việc chuyển sang dùng chip do Trung Quốc sản xuất.

Nhiều hội chợ thương mại do Nhà nước hậu thuẫn đã diễn ra nhằm quảng bá công nghệ Trung Quốc và thu hút nhà đầu tư.

Trước sự cạnh tranh từ Trung Quốc, người phát ngôn của Nvidia phát biểu: “Cạnh tranh chắc chắn đã bắt đầu. Khách hàng sẽ chọn công nghệ tốt nhất để vận hành các ứng dụng thương mại và mô hình mã nguồn mở phổ biến nhất thế giới. Chúng tôi sẽ tiếp tục nỗ lực để giành được niềm tin của các nhà phát triển ở khắp nơi”.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cảnh báo cần xem xét thận trọng các tuyên bố của các hãng chip Trung Quốc do thiếu dữ liệu công khai và tiêu chuẩn kiểm định thống nhất.

Nhà khoa học máy tính Jawad Haj-Yahya (người từng thử nghiệm chip của cả Mỹ và Trung Quốc) nhận xét rằng chip của Trung Quốc có hiệu năng tương đương Mỹ trong lĩnh vực AI dự đoán, nhưng vẫn kém trong phân tích phức tạp. Ông nói: “Khoảng cách đã rõ nhưng đang dần thu hẹp. Tuy nhiên, tôi cho rằng họ khó bắt kịp trong ngắn hạn”.

Điểm mạnh và điểm yếu của chip Trung Quốc

Hồi tháng 9, ông Jensen Huang đã nhấn mạnh các điểm mạnh của ngành công nghệ Trung Quốc, ca ngợi lực lượng lao động cần cù, cạnh tranh nội địa khốc liệt và những tiến bộ trong sản xuất chip. Ông nói: “Đây là một ngành hiện đại, năng động và mang tinh thần khởi nghiệp”. Ông cũng kêu gọi Mỹ cạnh tranh để tồn tại.

Từ lâu, Trung Quốc đã đặt mục tiêu trở thành cường quốc công nghệ toàn cầu, một phần nhằm giảm phụ thuộc phương Tây. Trong nhiều năm, nước này đầu tư mạnh cho “phát triển chất lượng cao” – khái niệm do Chủ tịch Tập Cận Bình đề ra, bao trùm nhiều lĩnh vực từ năng lượng tái tạo đến AI.

Ngay cả trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump quay lại Nhà Trắng, Trung Quốc đã chi hàng chục tỷ USD để chuyển đổi nền kinh tế từ “công xưởng thế giới” chuyên sản xuất hàng hóa cơ bản thành trung tâm công nghệ tiên tiến.

Cuộc chiến thuế quan kéo dài với Mỹ dưới thời ông Trump càng khiến nhiệm vụ đó trở nên cấp bách hơn.

Chủ tịch Tập Cận Bình cam kết sẽ khiến Trung Quốc trở nên tự chủ hơn và không phụ thuộc vào ai khác.

Trong khi đó, ông Jensen Huang cũng cảnh báo rằng Mỹ nên duy trì tự do thương mại với Trung Quốc, nếu không sẽ vô tình để đối thủ vượt lên trong cuộc đua AI.

Tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng áp lực với Nvidia khi mở cuộc điều tra chống độc quyền đối với tập đoàn này hồi tháng trước.

Tuy nhiên, theo Giáo sư khoa học máy tính Chia-Lin Yang của Đại học Quốc gia Đài Loan, cách tiếp cận của Trung Quốc cũng có thể trở thành rào cản đổi mới nếu mọi bên chỉ tập trung vào một mục tiêu chung, khiến các ý tưởng đột phá khó xuất hiện.

Bà cho rằng chip Trung Quốc vẫn kém thân thiện với người dùng hơn so với sản phẩm của các đối thủ phương Tây như Nvidia, song tin rằng vấn đề này có thể được giải quyết nhờ đội ngũ kỹ sư công nghệ đông đảo của nước này. Bà nói: “Không thể đánh giá thấp khả năng bắt kịp của Trung Quốc”.

“Con bài mặc cả” của Trung Quốc

Bà Yang nhận định các tuyên bố gần đây của Trung Quốc về ngành chip là “con bài mặc cả” trong quá trình đàm phán thuế quan kéo dài với Mỹ.

Còn theo ông Jawad, Trung Quốc muốn gây sức ép buộc Mỹ tiếp tục bán thiết bị tiên tiến, nếu không Mỹ sẽ mất vị thế tại thị trường lớn này. Ông cho rằng những tuyên bố đó nhằm thể hiện sức mạnh của Trung Quốc, dù nước này vẫn muốn mua công nghệ Mỹ.

Hầu hết chuyên gia đều nhất trí Trung Quốc hiện nay vẫn phụ thuộc vào Mỹ trong lĩnh vực chip mạnh nhất. Theo kỹ sư bán dẫn Raghavendra Anjanappa, Trung Quốc vẫn cần công nghệ cao của Mỹ cho các dự án tiên tiến để không bị tụt hậu. Theo ông, Trung Quốc có thể giảm phụ thuộc vào chip Mỹ trong các công cụ kém phức tạp hơn, nhưng vẫn thiếu “hiệu năng thô” cần thiết để huấn luyện hệ thống AI tầm cao.

Dù đạt được nhiều đột phá, nhưng Trung Quốc vẫn chưa có chuỗi cung ứng hoàn chỉnh như ở Mỹ, Hàn Quốc hay Đài Loan.

Mỹ cũng đã áp dụng các biện pháp hạn chế xuất khẩu nhằm làm chậm quá trình phát triển công nghệ cao của Trung Quốc, trong đó có biện pháp chặn nước này tiếp cận chip cao cấp của Nvidia. Ông Raghavendra nhận định: “Mỹ đã đánh trúng điểm mà Trung Quốc phụ thuộc sâu sắc nhất. Tuy nhiên, xét tổng thể, Trung Quốc không còn quá xa và có thể chỉ cần thêm 5 năm nữa để tự chủ hoàn toàn”.