Theo tờ The Guardian, trong quy định mới, bao cao su và các sản phẩm tránh thai sẽ chịu mức VAT 13%, chấm dứt tình trạng miễn thuế kéo dài từ khi Trung Quốc áp dụng hệ thống VAT trên toàn quốc vào năm 1993. Biện pháp này được đưa vào Luật VAT thông qua năm 2024, trong bối cảnh chính phủ đẩy mạnh hiện đại hóa hệ thống thuế - lĩnh vực hiện đóng góp gần 40% tổng thu ngân sách nhà nước.

Đây là một phần trong những cách tiếp cận của Bắc Kinh nhằm đảo ngược xu hướng sinh thấp kéo dài nhiều năm qua.

Từ khuyến khích sang ràng buộc

Sau hơn ba thập niên thực hiện chính sách một con, Trung Quốc trong những năm gần đây liên tục nới lỏng quy định sinh đẻ. Giới hạn số con đã được nâng lên ba, nhiều địa phương triển khai trợ cấp tiền mặt, hỗ trợ chi phí thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), kéo dài thời gian nghỉ phép cho các cặp vợ chồng mới cưới để khuyến khích kết hôn và sinh con.

Luật VAT mới cũng bao gồm ưu đãi thuế đối với dịch vụ chăm sóc trẻ em và các dịch vụ môi giới hôn nhân. Năm nay, chính phủ Trung Quốc lần đầu tiên triển khai chương trình trợ cấp chăm sóc trẻ em trên toàn quốc, với ngân sách khoảng 90 tỷ nhân dân tệ (khoảng 336 tỷ VND), hỗ trợ 3.600 nhân dân tệ (khoảng 13 triệu VND) mỗi năm cho mỗi trẻ dưới ba tuổi. Ngoài ra, nhà chức trách đã công bố kế hoạch mở rộng bảo hiểm y tế quốc gia để chi trả toàn bộ chi phí liên quan đến sinh nở.

Tuy nhiên, việc tăng giá bao cao su và các biện pháp tránh thai lại vấp phải phản ứng trái chiều trên mạng xã hội Trung Quốc. Nhiều ý kiến cho rằng đây là động thái mang tính ép buộc hơn là khuyến khích, thậm chí bị cho là can thiệp quá sâu vào đời sống cá nhân.

Hiệu quả còn gây tranh cãi

Theo số liệu công bố của Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, tỷ lệ sinh năm 2024 đạt khoảng 6,77 trẻ trên 1.000 dân, nhích nhẹ so với năm trước nhưng vẫn ở mức rất thấp. Dân số Trung Quốc đã suy giảm liên tiếp trong ít nhất ba năm trong bối cảnh già hóa dân số vẫn là một vấn đề đáng lo ngại.

Một số chuyên gia cho rằng việc đánh thuế bao cao su chủ yếu mang ý nghĩa biểu tượng. Ông He Yafu, nhà nhân khẩu học độc lập tại Quảng Đông, nhận định việc khôi phục thuế đối với các sản phẩm tránh thai là “phù hợp với định hướng chính sách khuyến sinh hiện nay”, song khó có thể tạo ra tác động đáng kể đến quyết định sinh con của các gia đình.

Trong khi đó, giới học giả cảnh báo các biện pháp hạn chế tiếp cận tránh thai, nếu có, sẽ ảnh hưởng không cân xứng tới phụ nữ, đặc biệt là nhóm yếu thế. Theo bà Yun Zhou, giảng viên xã hội học tại Đại học Michigan (Mỹ), chính sách mới ít khả năng thay đổi hành vi sinh sản nhưng phản ánh rõ thông điệp của chính phủ về mô hình gia đình mong muốn.

Thông điệp là chính

Giá một hộp bao cao su tại Trung Quốc hiện dao động khoảng 40-60 nhân dân tệ, trong khi thuốc tránh thai uống có giá 50-130 nhân dân tệ cho một tháng sử dụng. Với mặt bằng giá này, việc áp thuế VAT được đánh giá sẽ không mang lại nguồn thu lớn cho ngân sách.

Theo ước tính của Dezan Shira & Associates, doanh thu từ thuế VAT đối với các biện pháp tránh thai chỉ vào khoảng 5 tỷ nhân dân tệ mỗi năm, con số rất nhỏ so với tổng thu ngân sách công hơn 22.000 tỷ nhân dân tệ của Trung Quốc. Điều này cho thấy mục tiêu chính của chính sách không nằm ở nguồn thu, mà ở việc phát đi tín hiệu chính sách trong nỗ lực đảo chiều xu hướng sinh thấp - một trong những thách thức nhân khẩu học lớn nhất của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.