Theo Lukasz Ogrodnik, chuyên gia phân tích tại Viện Các vấn đề Quốc tế Ba Lan (PISM) mới đây, Hiệp định khung thương mại EU - Mỹ được ký kết ngày 27/7 vừa qua đã mang lại sự ổn định nhất định cho quan hệ kinh tế xuyên Đại Tây Dương, đồng thời phơi bày những bất đồng sâu sắc giữa các quốc gia thuộc Nhóm Visegrad (V4) gồm Cộng hòa Séc, Slovakia, Hungary và Ba Lan. Bất chấp những khác biệt trong cách tiếp cận, ba nước Trung Âu (Séc, Slovakia, Hungary) đang tích cực thực hiện các biện pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực từ chính sách thuế quan mới của Mỹ.

Những tác động khác nhau

Theo thỏa thuận, hầu hết hàng hóa xuất khẩu từ EU sang Mỹ phải chịu mức thuế 15%, giảm so với mức 20% mà Tổng thống Donald Trump đề xuất hồi tháng 4 năm nay. Đặc biệt, mức thuế này cũng áp dụng cho ô tô và phụ tùng ô tô, vốn trước đó chịu mức thuế 27,5%. Thỏa thuận cũng yêu cầu các nước EU mua khoảng 750 tỷ USD nguồn năng lượng từ Mỹ đến năm 2028, đầu tư khoảng 600 tỷ USD và tăng cường mua thiết bị quân sự.

Cộng hòa Séc dự kiến thiệt hại ở mức 0,2% GDP theo ước tính của chính phủ, trong khi cơ quan hỗ trợ xuất khẩu CzechTrade đưa ra con số cao hơn ở mức 0,3-0,5% GDP. Với Mỹ chỉ chiếm khoảng 2,6% doanh số xuất khẩu và là thị trường lớn thứ 10 (khoảng 6,8 tỷ USD năm ngoái), tác động trực tiếp đến Praha tương đối hạn chế. Tuy nhiên, do liên kết chặt chẽ với ngành công nghiệp Đức - nước xuất khẩu lớn nhất của EU sang Mỹ, nhu cầu về linh kiện ô tô của Cộng hòa Séc có khả năng giảm sút.

Slovakia đối mặt với tác động nặng nề hơn khi ngân hàng Société Générale dự báo tăng trưởng GDP năm nay thấp hơn tới 0,87%. Với Mỹ là thị trường lớn thứ chín, chiếm 4,2% tổng kim ngạch xuất khẩu trị giá khoảng 4,8 tỷ USD, trong đó ô tô chiếm ưu thế với 3,47 tỷ USD, Slovakia đặc biệt dễ bị tổn thương.

Hungary ghi nhận mức tác động đáng kể nhất khi chính phủ phải giảm dự báo tăng trưởng GDP cho năm 2025 từ 2,5% xuống chỉ còn 1%. Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn thứ 8 của Hungary, chiếm 7,08% với trị giá khoảng 7 tỷ USD năm ngoái. Sản xuất ô tô và dược phẩm - mỗi mặt hàng chiếm khoảng 40% kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ - đặc biệt nhạy cảm với thuế quan mới.

Các chiến lược ứng phó

Chính phủ Séc đang kêu gọi tăng cường thương mại với các đối tác khác. Họ muốn xóa bỏ rào cản trong thị trường nội khối EU và kêu gọi khối cởi mở hơn trong các thỏa thuận với Mercosur, Ấn Độ và Philippines. CzechTrade với các văn phòng tại Chicago, Austin, New York và San Francisco đã triển khai chương trình "vườn ươm xuất khẩu" hỗ trợ doanh nghiệp thâm nhập thị trường Mỹ. Ông Andrej Babiš, người có tiềm năng trở thành thủ tướng tiếp theo, tuyên bố sẽ tăng cường quan hệ chiến lược với Mỹ nhưng nhấn mạnh sự cần thiết đa dạng hóa xuất khẩu.

Về phần mình Thủ tướng Slovakia Robert Fico đã chủ động tìm cách gây ảnh hưởng. Vào tháng 2, ông đã tranh luận với tỷ phú Elon Musk về tác động tiêu cực của cuộc chiến thương mại. Chính phủ của Thủ tướng Fico đang theo đuổi chính sách "tiếp cận" bằng cách thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với Azerbaijan, Brazil và Trung Quốc. Trong 7 tháng đầu năm nay, Slovakia đã tăng trưởng xuất khẩu sang các thị trường ngoài EU lên 7,1% so với cùng kỳ năm ngoái.

Chính phủ của Thủ tướng Viktor Orbán tại Hungary cũng đã công bố các kế hoạch bảo vệ việc làm và cơ sở sản xuất. Trong chuyến thăm Nhà Trắng tháng 11 vừa qua, Hungary đã công bố mua khoảng 600 triệu USD khí tự nhiên hóa lỏng của Mỹ trong 5 năm tới, 700 triệu USD vũ khí và ký thỏa thuận mua nhiên liệu hạt nhân. Tuy nhiên, Hungary là quốc gia thành viên duy nhất phản đối việc áp đặt thuế quan trả đũa vào tháng 4, làm suy yếu vị thế đàm phán của Ủy ban châu Âu.

Triển vọng và thách thức

Hiệp định thương mại trên đã ổn định nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của các nước V4, đặc biệt trong lĩnh vực ô tô đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, việc quay trở lại mức thuế quan trước tháng 4 là điều khó có thể xảy ra ngay lập tức. Cách tiếp cận bảo hộ của chính quyền Trump có thể tác động tiêu cực đến thương mại xuyên Đại Tây Dương về lâu dài, đặc biệt nếu thuế quan đối với hàng hóa EU cao hơn mức áp đặt với các đối tác khác.

Hợp tác về năng lượng và vũ khí có thể góp phần tăng cường thương mái giữa các nước V4 và Mỹ. Các lệnh trừng phạt đối với ngành năng lượng Nga công bố vào tháng 10 vừa qua đang thúc đẩy nhập khẩu hydrocarbon của Mỹ. Việc mua sắm thiết bị quân sự, kết hợp với kết luận hội nghị thượng đỉnh NATO tháng 6 tại Hague, có thể đẩy mạnh hiện đại hóa lực lượng vũ trang khi cả ba nước hiện chỉ chi khoảng 2% GDP cho quốc phòng.

Do cuộc khủng hoảng trong nội bộ V4, các quốc gia thành viên không phối hợp được cách tiếp cận trong đàm phán với Mỹ. Tuy nhiên, điểm chung là cả ba nước (Séc, Slovakia, Hungary) đều tăng cường tìm kiếm thị trường xuất khẩu thay thế, bằng chứng là việc ủng hộ phê chuẩn hiệp định EU-Mercosur.