Theo Đề án Tổng thể đơn giản hóa thủ tục hành chính (TTHC), giấy tờ công dân và cơ sở dữ liệu liên quan đến quản lý dân cư giai đoạn 2013 - 2020 (Đề án 896) vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đến năm 2016 sẽ triển khai cấp mã số định danh cá nhân, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi giải quyết thủ tục hành chính. Xung quanh vấn đề này, nhiều ý kiến cho rằng cần quan tâm đến tính bảo mật của thông tin cũng như tính toán thời gian để đảm bảo tính khả thi của đề án.

Lợi ích kép

Theo Bộ Tư pháp, mục tiêu đầu tiên đề án hướng tới là đơn giản hóa TTHC, giấy tờ công dân nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi thực hiện TTHC, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Việc cấp mã số định danh cá nhân sẽ khiến thủ tục hành chính trở nên đơn giản. Ảnh: Dương Chí Tưởng - TTXVN

Ông Nguyễn Công Khanh, Cục trưởng Cục Hộ tịch, Quốc tịch, Chứng thực (Bộ Tư pháp) cho biết, hiện mỗi công dân có thể sở hữu khoảng 20 loại giấy tờ khác nhau. Các giấy tờ đều có chung đặc điểm là chứa đựng những thông tin cơ bản về hộ tịch của cá nhân (như họ tên; ngày, tháng, năm, sinh; giới tính; dân tộc; quốc tịch…). Tuy nhiên, trên một số loại giấy tờ của cùng một người thông tin cá nhân cũng không trùng nhau, gây khó khăn trong việc sử dụng. Các số/mã số trên mỗi loại giấy tờ cũng có tính độc lập và không thể chia sẻ, kết nối được với nhau nên không phát huy được tính thống nhất trong công tác quản lý nhà nước.

“Do vậy, để khắc phục hạn chế, bất cập trên, việc quy định số định danh cá nhân là hết sức cần thiết”, ông Khanh nhấn mạnh. Số định danh cá nhân là dãy số tự nhiên được lập trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, mã hóa những thông tin cơ bản của cá nhân. Khi thực hiện TTHC, người dân không phải khai nhiều lần các thông tin cơ bản của mình, cũng không phải sao, chụp hoặc thực hiện TTHC chứng thực bản sao từ bản chính giấy tờ công dân. Số định danh cá nhân cũng là “chìa khóa” để các bộ, ngành sử dụng khi truy cập, kết nối vào cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để khai thác thông tin.

Đáng chú ý, theo Bộ Tư pháp, cải cách này còn mang lại nhiều lợi ích khác. Theo rà soát của Bộ, hiện có khoảng gần 1.300 TTHC trong mẫu đơn tờ khai yêu cầu khai thông tin cơ bản về công dân hoặc yêu cầu công dân nộp bản sao các loại giấy tờ như: giấy khai sinh, số sổ hộ khẩu, chứng minh nhân dân, sơ yếu lý lịch, đăng ký kết hôn… Trong số 1.300 thủ tục này lại có tới hơn 1.000 mẫu đơn, tờ khai yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân. Nếu việc vận hành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được hiện thực hóa sẽ giúp cắt giảm tối đa chi phí kê khai thủ công khoảng gần 200 tỷ đồng, chi phí cho việc xuất trình hoặc nộp bản sao giảm tới 1.445 tỷ đồng. Như vậy, tổng chi phí tiết kiệm được là hơn 1.600 tỷ đồng. Đó là chưa kể tới những lợi ích do không phải bố trí nguồn lực để thực hiện việc nhập thông tin cơ bản của công dân và các cơ sở dữ liệu của ngành, lĩnh vực.

Không chồng chéo

Cục trưởng Cục Hộ tịch, Quốc tịch, Chứng thực (Bộ Tư pháp) cho biết, khi hoàn thành toàn bộ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, việc mỗi công dân có một số định danh sẽ tạo sự đột phá trong quản lý nhà nước về hộ tịch. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, liệu có sự “dẫm chân” khi số định danh này cũng là nội dung được quy định trong dự thảo Luật Căn cước công dân do Bộ Công an xây dựng?

Trao đổi với phóng viên về vấn đề này, Cục trưởng Cục Kiểm soát thủ tục hành chính (Bộ Tư pháp) Ngô Hải Phan cho biết, từ ngày 1/1/2016, thời điểm dự kiến Luật Hộ tịch có hiệu lực, cán bộ tư pháp - hộ tịch sẽ cấp số định danh cho trẻ mới ra đời khi làm thủ tục đăng ký khai sinh nhưng kho số vẫn do Bộ Công an quản lý. Còn với hơn 90 triệu dân đã sống từ trước thời điểm này, Bộ Công an sẽ cấp số khi mỗi người làm thẻ căn cước/chứng minh nhân dân mới.

Theo ông Phan, việc Bộ Công an cấp chứng minh nhân dân mới gồm 12 số như hiện nay là hoàn toàn thống nhất với việc xây dựng số định danh cá nhân, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. “Việc xây dựng dự án Luật Hộ tịch và Luật Căn cước công dân trong bối cảnh triển khai Đề án 896 phải đảm bảo sự gắn kết, đồng bộ giữa các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể”, Cục trưởng Ngô Hải Phan khẳng định.

Theo đó, Luật Căn cước công dân do Bộ Công an soạn thảo quy định nội hàm và giá trị pháp lý của số định danh cá nhân, quy định việc cấp thẻ căn cước cho công dân từ 14 tuổi trở lên. Thẻ căn cước ghi nhận các thông tin cơ bản, đặc điểm nhận dạng bên ngoài của công dân để xác định một người cụ thể và phân biệt người này với người khác.

"Trường hợp cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã vận hành thì khi đăng ký khai sinh, công chức tư pháp - hộ tịch nhập thông tin khai sinh vào cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử được kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Số định danh cá nhân được lấy từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, được công chức tư pháp - hộ tịch ghi vào sổ bộ hộ tịch và trích lục khai sinh. Khi làm thủ tục cấp thẻ căn cước hoặc các thủ tục hành chính khác, công dân chỉ cần thông báo số định danh cá nhân", ông Phan cho biết.

Trường hợp cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư chưa vận hành, khi đăng ký khai sinh, cán bộ tư pháp - hộ tịch sẽ nhập thông tin vào cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, cấp trích lục khai sinh. Khi làm thủ tục cấp thẻ căn cước, công dân phải xuất trình trích lục khai sinh. Thông tin công dân được nhập vào cơ sở dữ liệu căn cước và có số căn cước. Cơ sở dữ liệu hộ tịch và cơ sở dữ liệu về căn cước sẽ là cơ sở dữ liệu ngành cung cấp thông tin cho cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, số căn cước sẽ là số định danh cá nhân.

Đồng tình với quan điểm này, ông Trần Văn Vệ, Phó tổng cục trưởng Tổng cục 7, Bộ Công an cho biết thêm, số định danh phải gắn với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, số định danh cấp cho người dân từ khi sinh ra đến khi mất đi và đó chính là số chứng minh nhân dân mới (12 số) mà Bộ Công an đã triển khai thí điểm cấp cho công dân tại Công an thành phố Hà Nội. Số này đã được tính toán rất cụ thể, kể cả tính theo số sinh ra, số mất đi, giới tính thì 500 năm nữa số này cũng không trùng nhau. Cũng theo đại diện Bộ Công an, khi có mã số định danh, hộ khẩu và giấy khai sinh có thể bỏ nhưng chứng minh nhân dân vẫn được sử dụng để người dân có một loại giấy tờ để chứng minh bản thân.

Còn băn khoăn

Việc cấp mã số định danh cá nhân đang nhận được nhiều ý kiến phản hồi từ phía người dân. Bày tỏ sự lo lắng về tính khả thi của đề án khi lộ trình thực hiện kéo dài từ 2013 đến 2020, chị Nguyễn Quỳnh Trang, hiện đang công tác tại Công ty bảo hiểm Bảo Việt cho rằng, số định danh cá nhân là lõi để xây dựng các cơ sở dữ liệu cho những chuyên ngành khác. “Ví dụ với bảo hiểm, ngay cả một đứa trẻ mới ra đời cũng đã cần giao dịch qua thẻ bảo hiểm y tế. Nhưng lộ trình cấp số định danh kéo dài tận 7 năm thì ngành bảo hiểm trong chừng đó thời gian lại phải xây dựng một giải pháp tạm thời để quản lý trên 60 triệu thẻ. Điều cần lúc này là làm sao có lộ trình đánh số định danh nhanh, nếu không mỗi ngành sẽ lại phải chi ra một khoản tiền rất lớn để xây dựng cơ sở dữ liệu riêng”, chị Trang kiến nghị.

Chị Nguyễn Thúy Hường (Kim Đồng, Hà Nội) lại bày tỏ sự băn khoăn về tính bảo mật của thông tin khi mỗi cá nhân có số định danh riêng. Chị Hường cho biết, việc người dân chỉ cần cung cấp mã số định danh cá nhân mà không cần phải mang theo các giấy tờ chứng minh khác khi giao dịch đòi hỏi TTHC là điều vô cùng tiện lợi, đáp ứng mong mỏi của người dân bởi TTHC hiện nay quá rườm rà. “Tuy nhiên, cần có giải pháp quản lý thông tin cá nhân để không xảy ra trường hợp thông tin bị khai thác để đem “bán” cho các doanh nghiệp bảo hiểm, ngân hàng... và người dân lại suốt ngày bị gọi điện chào mời các loại dịch vụ thì rất bất tiện. Theo tôi, các cơ quan quản lý cần nghiên cứu kỹ vấn đề này”.

Về vấn đề này, Bộ Tư pháp khẳng định các thông tin cá nhân được bảo mật tuyệt đối bằng công nghệ tin học, số định danh cá nhân ai cũng đọc được nhưng chỉ người mang số đó mới có mật khẩu để tra cứu và hoàn toàn không bị xâm phạm đời tư.

Thu Phương