Vào ngày 7/5/1992, Tổng thống đầu tiên của Nga, ông Borís Yeltsin, đã ban hành sắc lệnh hành pháp thành lập Lực lượng Vũ trang Nga và tự nắm quyền kiểm soát với tư cách là chỉ huy tối cao.

Khởi đầu khó khăn

Theo đài Sputnik, có thể cho rằng không có bộ phận nào của xã hội Nga bị ảnh hưởng bất lợi bởi sự sụp đổ của Liên Xô hơn quân đội. Vào tháng 12/1991, hơn 3,6 triệu tướng lĩnh, sĩ quan và lính nghĩa vụ từng cam kết trung thành với Liên Xô thức dậy và thấy mình ở 15 quốc gia khác nhau.

“Ngày nay rất khó nói về khả năng sẵn sàng chiến đấu, vì binh lính và sĩ quan không được luân phiên trực chiến trong nhiều ngày liên tục và không có người thay thế họ dù chỉ một ngày. Theo quốc tịch, tôi là người Ukraine, vợ tôi là người Nga, bốn đứa con của chúng tôi sinh ra ở Baltic, Ukraine, Nga và Kazakhstan. Tôi muốn hỏi ông Chủ tịch tại cuộc họp này: hôm nay tôi là công dân của nước nào? Và ngày mai tôi sẽ sống ở nước nào cùng với gia đình?”, một sĩ quan giận dữ nói tại Hội nghị Các sĩ quan toàn quân ở Moskva vào đầu năm 1992.

Quân đội Nga sẽ trải qua phần còn lại của thập niên 1990 trong tình trạng khó khăn nhất kể từ cuộc cách mạng năm 1917, đối mặt với việc cắt giảm ngân sách lớn, tình trạng mất tinh thần nghiêm trọng, NATO bắt đầu xâm lấn ảnh hưởng về phía biên giới Nga, cùng một loạt xung đột trên khắp lãnh thổ hậu Xô viết.

Mãi cho đến khi cựu sĩ quan KGB Vladimir Putin được bổ nhiệm làm người kế nhiệm ông Yeltsin vào ngày 31/12/1999 (sau đó được bầu làm tổng thống năm 2000) thì quân đội Nga mới bắt đầu hồi phục sau những vết thương, theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng, mà họ đã phải gánh chịu trong những năm 1990.

Ngày nay, Lực lượng Vũ trang Nga được xếp hạng trong Top 3 cường quốc quân sự hàng đầu thế giới. Trong cuộc xung đột ở Ukraine, Nga đã chứng tỏ rằng họ có thể đối phó với một cuộc chiến ủy nhiệm với sức mạnh kinh tế và quân sự kết hợp của NATO ở Ukraine.

Quy mô Lực lượng Vũ trang Nga

Các lực lượng Vũ trang Nga bao gồm 5 nhánh chính: Lục quân, Lực lượng Hàng không vũ trụ, Hải quân, Lực lượng Đổ bộ đường không và Lực lượng Tên lửa chiến lược.

Nga đang trong quá trình mở rộng quy mô lực lượng vũ trang liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine. Vào tháng 12/2022, Bộ trưởng Quốc phòng Sergey Shoigu tuyên bố quân đội cần mở rộng từ khoảng 1 triệu quân lên 1,5 triệu.

“Để đảm bảo hoàn thành các nhiệm vụ đảm bảo an ninh của Nga, cần phải tăng sức mạnh của Lực lượng Vũ trang lên 1,5 triệu quân nhân, bao gồm 695.000 quân nhân hợp đồng", ông Shoigu nói.

Vào tháng 1, Bộ trưởng Quốc phòng Nga đã tổ chức một cuộc họp với các thứ trưởng quốc phòng và chỉ huy của mình về việc thực hiện chỉ thị, dự kiến sẽ được hoàn thành từ năm 2023 đến năm 2026.

Ngày 2/5, ông Shoigu đã đưa ra một bản cập nhật về tình trạng hiện tại của chương trình tái vũ trang quốc gia, tiết lộ rằng quân đội đang mua gần gấp ba số lượng vũ khí của một số loại so với năm 2022 và gấp 7 lần những loại có nhu cầu đặc biệt cao. Bộ trưởng Shoigu nhấn mạnh rằng khả năng của Lực lượng vũ trang Nga phụ thuộc vào việc bổ sung vũ khí kịp thời, nghĩa là tổ hợp công nghiệp quân sự phải theo kịp với sự gia tăng nhu cầu.

Lực lượng lục quân Nga 

Lục quân Nga cho đến nay là nhánh lớn nhất, chiếm khoảng 550.000 quân vào năm 2022. Lực lượng này bao gồm 8 sư đoàn súng trường cơ giới, 3 sư đoàn xe tăng, một sư đoàn súng máy-pháo binh và khoảng 100 lữ đoàn từ các đơn vị súng trường cơ giới và xe tăng đến pháo binh, pháo phản lực, điều khiển và thông tin liên lạc, tác chiến điện tử, phòng không, đơn vị công binh, quân cảnh và các đơn vị Phòng thủ Bức xạ, Hóa học và Sinh học. Binh sĩ được chia thành các tập đoàn quân đóng ở các Quân khu phía Tây, Nam, Trung tâm và Đông.

Các lực lượng này sở hữu hàng nghìn xe tăng (lên tới 2.800 chiếc), xe chiến đấu bộ binh (lên tới 5.100 chiếc) và xe bọc thép chở quân (lên tới 6.100 chiếc), pháo tự hành và xe kéo (trên 1.750 chiếc), pháo phản lực (trên 1.350 chiếc) và tàu nổi, hệ thống tên lửa đối không (2.530+) và hàng chục nghìn xe tăng, IFV (xe chiến đấu bộ binh), APC (xe bọc thép chở quân), pháo kéo và pháo tự hành khác trong kho. Một phần của những kho dự trữ này đã được khai thác để bổ sung cho các thiết bị tham chiến ở Ukraine.

Lực lượng Hàng không vũ trụ Nga

Lực lượng Hàng không vũ trụ Nga, đúng như tên gọi, là nhánh quân sự chịu trách nhiệm đảm bảo an ninh cho không phận rộng lớn của Nga, từ Bắc Cực đến Biển Đen và Biển Caspi, và từ Biển Baltic đến Thái Bình Dương. Quy mô của lực lượng là khoảng 165.000 quân vào năm 2020, được phân chia thành Lực lượng Không quân, Lực lượng Phòng thủ Tên lửa và Phòng không và Lực lượng Vũ trụ.

Nhánh phụ chính, Lực lượng Không quân, được trang bị nhiều loại thiết bị, từ máy bay chiến đấu và máy bay ném bom chiến đấu đến máy bay ném bom chiến lược hạng nặng, máy bay trực thăng vận tải và tấn công, máy bay vận tải, tàu chở dầu và máy bay huấn luyện. Trong số những loại máy bay được biết đến nhiều nhất là máy bay tiêm kích-ném bom/tấn công hai chỗ ngồi Sukhoi-Su-34, máy bay chiến đấu phòng không Sukhoi Su-35 một chỗ ngồi, trực thăng vũ trang Mil Mi-24, máy bay ném bom chiến lược Tu-160 "Thiên nga trắng" và máy bay vận tải khổng lồ Ilyushin Il-76.

Các lực lượng phòng không được trang bị một loạt các thiết bị phòng thủ tên lửa và radar cố định và di động, từ hệ thống tên lửa chống đạn đạo A-135 cố định bảo vệ Moskva khỏi cuộc tấn công tên lửa đến các hệ thống cơ động S-300 và S-400.

Lực lượng Vũ trụ được trang bị các công cụ hỗ trợ kiểm soát không gian và phương tiện để đưa vệ tinh vào quỹ đạo.

Lực lượng Hàng không vũ trụ có quyền tiếp cận hơn 100 căn cứ không quân từ vùng Kaliningrad ở phía tây đến đảo Sakhalin ở Viễn Đông, cũng như một số căn cứ ở nước ngoài, đáng chú ý nhất là Căn cứ Không quân Khmeimim ở Syria.

Hải quân Nga

Hải quân Nga bao gồm khoảng 150.000 quân nhân, được chia thành các Hạm đội Baltic, Phương Bắc, Biển Đen và Thái Bình Dương, cùng với Hạm đội Caspi, Bộ binh Hải quân và Hàng không Hải quân.

Đặt trụ sở chính tại St. Petersburg, Hải quân Nga lớn thứ ba trên thế giới sau Mỹ và Trung Quốc, với kho vũ khí bao gồm hơn 65 tàu ngầm tấn công và tên lửa, 80 tàu hộ tống, 60 tàu đổ bộ, 11 tàu khu trục, 2 tàu tuần dương và 1 tàu sân bay "Đô đốc Kuznetsov".

Nga là một trong số ít các quốc gia trên thế giới có cái gọi là "hải quân nước xanh - có nghĩa là có thể triển khai các tài sản hải quân trên toàn cầu khắp các đại dương của thế giới. Các quốc gia khác trong danh mục còn bao gồm Mỹ, Pháp, Anh, Trung Quốc, Italy và Ấn Độ.

Sự sụp đổ của Liên Xô buộc Nga phải thu hẹp đáng kể tham vọng hải quân của mình. Họ hiên chỉ còn sở hữu duy nhất một tàu sân bay, là một trong 6 chiếc được đóng cho Hải quân Liên Xô. Trong số này, hai chiếc đã được bán cho Ấn Độ và Trung Quốc để được nâng cấp, hiện đại hóa, và một cái trở thành công viên chủ đề nổi. Dự án tàu Ulyanovsk chạy bằng năng lượng hạt nhân thì bị dừng lại vào năm 1991 và bị hủy bỏ vào năm 1992.

Nga đã bù đắp bằng một số giải pháp bất đối xứng, bao gồm trang bị nhiều loại tàu chiến - từ tàu hộ tống nhỏ đến tàu ngầm tấn công tàng hình, với khả năng phóng tên lửa hành trình Kalibr có khả năng mang đầu đạn hạt nhân. Vào năm 2015, các tàu hộ tống từ Hạm đội Caspi của Nga đã phô diễn khả năng của Kalibr, bắn hàng chục tên lửa vào các mục tiêu khủng bố ở Syria, cách đó hơn 1.500 km.

Điều gì khiến Lực lượng Đổ bộ đường không và Lực lượng Tên lửa chiến lược của Nga trở nên đặc biệt?

Lực lượng Đổ bộ đường không Nga và Lực lượng Tên lửa chiến lược là những binh chủng đặc biệt. Binh chủng thứ nhất bao gồm khoảng 45.000 nhân lực, được giao nhiệm vụ tấn công đường không, mặc dù họ cũng có thể tham gia các hoạt động trên bộ, nơi cần những đội quân được huấn luyện đặc biệt tốt, thiện chiến.

Cùng với Lực lượng Tác chiến đặc biệt, Lực lượng Đổ bộ đường không được coi là một trong những đơn vị tinh nhuệ nhất của quân đội Nga. Lính dù được trang bị áo giáp hạng nhẹ, triển khai cùng với xe chiến đấu bộ binh và 2S9 Nona, một loại súng cối tự hành có thể thả từ trên không.

Lực lượng Tên lửa chiến lược mang gánh nặng lớn nhất trên vai, và chịu trách nhiệm phóng vũ khí hạt nhân của quốc gia trong trường hợp bị kẻ thù tấn công hạt nhân hoặc tấn công bằng vũ khí thông thường nghiêm trọng đến mức đe dọa sự tồn vong của nhà nước. Có khoảng 50.000 nhân lực phục vụ trong Lực lượng Tên lửa chiến lược.

Nga là một trong năm quốc gia trên thế giới có bộ ba hạt nhân - nghĩa là khả năng phóng hạt nhân từ mặt đất (hầm chứa hoặc các đơn vị cơ động), từ tàu ngầm hoặc từ máy bay.

Ai chỉ huy lực lượng vũ trang Nga?

Tổng thống Nga là Tổng tư lệnh tối cao của Lực lượng vũ trang Nga, được ủy quyền theo hiến pháp.

Quân đội Nga so sánh với NATO?

Những người mê quân sự trên các diễn đàn internet và mạng xã hội đã tranh luận nhiều về tương quan lực lượng giữa quân đội Nga và NATO.

Xét về gần như tất cả các thông số quân sự, từ tổng số nhân sự, máy bay và tàu chiến, NATO đều có lợi thế. Liên minh này chi tiêu nhiều hơn đáng kể cho quốc phòng - hơn 1 nghìn tỷ USD vào năm 2022 so với khoảng 86,4 tỷ USD của Moskva. Quy mô của các nền kinh tế trong liên minh cũng lớn hơn, với GDP là 18,35 nghìn tỷ USD, lấn át 1,8 nghìn tỷ USD của Nga. Tất nhiên, những con số thô không phải là tất cả.

Bất kể lập luận về sức mạnh quân sự so sánh có thể là gì, những số liệu trên chắc chắn giúp xác thực những lo ngại của Nga về việc NATO tiến về phía đông trong hai thập kỷ rưỡi qua.

Hy vọng rằng các lý thuyết "bên nào mạnh hơn" sẽ không bao giờ được đưa vào thử nghiệm, bởi vì số phận của hàng tỷ sinh mạng, và có lẽ thậm chí cả nhân loại, có thể phụ thuộc vào hòa bình giữa các siêu cường hạt nhân.