Tạo hành lang đô thị

Trong Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung TP Hồ Chí Minh đến năm 2040, tầm nhìn 2060 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Thành phố sẽ hình thành hành lang phát triển dọc sông Sài Gòn, lấy không gian ven sông Sài Gòn làm mặt tiền cho đô thị, từ khu vực trung tâm truyền thống ở ven sông, phát triển dải đô thị hai bên sông thành dải đô thị trung tâm.

Tuyến đường dọc sông Sài Gòn sẽ kết nối các không gian đô thị sinh thái; phát triển tuyến giao thông công cộng sức chở lớn. Đây là một trong các tuyến trục chính đô thị theo hướng Bắc - Nam. Đoạn trên địa bàn TP Hồ Chí Minh cũ được quy hoạch với quy mô 4-8 làn xe với tổng chiều dài 78,2 km, từ phía Bắc qua khu vực trung tâm đến phía Nam qua cầu Cần Giờ kết nối Cần Giờ. Trong khi đó, địa bàn tỉnh Bình Dương cũ, tuyến đường ven sông dài khoảng 98,2 km, được quy hoạch với nền đường rộng 32m.  

Ông Ngô Hải Đường, Trưởng phòng Quản lý vận tải đường bộ (Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh) cho biết, mục tiêu quy hoạch tuyến giao thông ven sông Sài Gòn nhằm tạo trục giao thông mới dọc hành lang Bắc - Nam thành phố, kết nối giao thông khu vực phía Bắc cũng như khu vực phía Nam với trung tâm thành phố, chia sẻ áp lực giao thông với các trục giao thông cửa ngõ Bắc - Nam.

Tuyến này cũng kết nối với các Vành đai 2, 3, 4 và cao tốc Bến Lức - Long Thành tạo trục hướng tâm, cùng với các tuyến Quốc lộ 22, Quốc lộ 13, cao tốc TP Hồ Chí Minh - Mộc Bài, TP Hồ Chí Minh - Chơn Thành; kết nối các trục ngang liên kết với tỉnh Bình Dương (cũ) tạo một hướng kết nối mới, góp phần giảm tải cho Quốc lộ 13…

Theo ông Ngô Hải Đường, đường ven sông Sài Gòn sẽ mở ra hướng mới để phát triển đô thị, thương mại, dịch vụ, tạo điểm nhấn về cảnh quang sông nước, thu hút khác du lịch trong và ngoài nước. Việc khai thác các quỹ đất dọc tuyến sau khi dự án được đưa vào vận hành còn tạo nguồn thu lớn cho ngân sách các địa phương phục vụ tái đầu tư, phát triển.

Trong khi đó, đường ven sông Sài Gòn trên địa bàn tỉnh Bình Dương (cũ) có tổng chiều dài khoảng 98,2 km, là một trong những tuyến hạ tầng trọng điểm mà TP Hồ Chí Minh định hướng đầu tư trong giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn sau 2030.  Tuyến chạy dọc theo sông Sài Gòn, kéo dài từ huyện Dầu Tiếng (cũ) đến thành phố Thủ Đức (cũ), có vai trò đặc biệt quan trọng trong chia sẻ áp lực giao thông cho Quốc lộ 13.

Bên cạnh đó, đường ven sông còn là trục cảnh quan ven sông, kết nối các khu đô thị, cảng thủy nội địa như An Sơn, An Tây… hình thành một hành lang phát triển đô thị mới kết hợp giữa giao thông - không gian xanh - dịch vụ - thương mại ven sông. 

Thời gian qua, một số đoạn thuộc tuyến đường ven sông Sài Gòn trên địa bàn thành phố Thuận An và Thủ Dầu Một (cũ) đã được tỉnh Bình Dương (trước hợp nhất) triển khai thủ tục đầu tư. Một số đoạn thuộc dự án đường ven sông Sài Gòn thuộc khu vực phát triển đô thị (TOD) được thực hiện bởi nhà đầu tư tư nhân trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một (cũ). Một số đoạn tuyến đường ven sông nằm trong các dự án phát triển đô thị trên địa bàn thành phố Bến Cát (cũ) đang thu hút nhà đầu tư.

Hình thành các tuyến metro 

Tiến sĩ Nguyễn Đinh Vinh Mẫn, chuyên gia ngành Kỹ thuật giao thông (Trường Đại học Việt Đức) cho rằng, Thành phố cần ưu tiên đầu tư các hành lang giao thông công cộng kết nối vùng, đặc biệt tại khu vực địa bàn Bình Dương cũ. Trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển công nghiệp diễn ra mạnh mẽ. 

Tại các khu vực Dĩ An, Thuận An, Bến Cát, Tân Uyên trước đây… nhu cầu kết nối giao thông liên vùng trở nên cấp thiết. Đây là những khu vực tập trung đông dân cư, nhiều khu công nghiệp lớn và lực lượng lao động di chuyển hàng ngày giữa TP Hồ Chí Minh và Bình Dương.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Đinh Vinh Mẫn, nếu tiếp tục phát triển theo hướng phụ thuộc vào phương tiện cá nhân, hệ thống hạ tầng hiện hữu sẽ quá tải nghiêm trọng. Việc đầu tư vào các hành lang giao thông công cộng không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu đi lại hiệu quả, an toàn và thân thiện với môi trường, mà còn góp phần củng cố sự liên kết vùng, thúc đẩy phát triển cân bằng giữa trung tâm và các đô thị vệ tinh, hướng đến một mô hình đô thị thông minh và bền vững.

Trước đây, tỉnh Bình Dương đã triển khai nghiên cứu tuyến metro Suối Tiên - Thành phố mới Bình Dương, dài khoảng 32,4 km, vận tốc thiết kế 120 km/giờ, tổng vốn đầu tư hơn 64.000 tỷ đồng. Dự án dự kiến khởi công năm 2027, đưa vào vận hành từ 2031. Trong khi đó, tuyến metro số 2 của Bình Dương và đường sắt TP Hồ Chí Minh - Lộc Ninh (đoạn Dĩ An - Bàu Bàng) cũng nằm trong quy hoạch giao thông kết nối vùng.

Theo Tiến sĩ Ngô Viết Nam Sơn (chuyên gia quy hoạch), khi mở ra không gian phát triển mới, TP Hồ Chí Minh cần khai thác tiềm năng hạ tầng để phát triển khu đô thị. Thành phố nên mở tuyến metro TP Hồ Chí Minh - Vũng Tàu, đồng thời khai thác quỹ đất tiềm năng dọc dự án để phát triển đô thị theo mô hình TOD. Đây là tuyến đô thị tiềm năng trong tương lai, hiệu quả kinh tế cao. Tiền thu từ quỹ đất phát triển đô thị dọc tuyến có thể hoàn lại chi phí xây dựng metro. 

Ngày 15/8 vừa qua, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường đã ký quyết định giao nhiệm vụ chủ đầu tư và nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư đối với các dự án tuyến đường sắt đô thị số 1 (Thành phố mới Bình Dương - Suối Tiên) và tuyến đường sắt đô thị số 2 (Thành phố Thủ Dầu Một – TP Hồ Chí Minh).

UBND Thành phố đề nghị Ban Quản lý đường sắt đô thị khẩn trương tổ chức lập báo cáo nghiên cứu khả thi các dự án trên; xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai dự án. Sở Xây dựng có nhiệm vụ rà soát, tham mưu UBND Thành phố điều chỉnh các quy hoạch có liên quan (bao gồm cả quy hoạch khu vực TOD).

Theo Tiến sĩ Nguyễn Đinh Vinh Mẫn, tuyến đường sắt đô thị số 1 và hành lang Quốc lộ 13 - Vành đai 3 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc hình thành các trục giao thông chiến lược, kết nối TP Hồ Chí Minh với các đô thị liền kề như Dĩ An, Thuận An hay Thủ Dầu Một. Tuy nhiên, để các tuyến này thực sự phát huy vai trò giảm áp lực hạ tầng và thúc đẩy liên kết vùng, cần có cách tiếp cận tổng thể và đồng bộ.  

Tại Hội nghị lấy ý kiến chuyên gia cho dự thảo văn kiện Đại hội Đảng bộ TP Hồ Chí Minh lần thứ I, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được cho biết, thời gian tới, Thành phố sẽ làm lại quy hoạch với tư duy “1 không gian - 3 khu vực - 1 đặc khu”. Quan điểm của việc quy hoạch không phải cộng quy hoạch của ba khu vực mà trên tinh thần tối ưu hóa, chia sẻ lợi thế và phối hợp lợi thế so sánh của từng vùng.

Về hạ tầng, ông Nguyễn Văn Được cho rằng, TP Hồ Chí Minh có đường sắt đô thị nhưng cần được quy hoạch lại, nối với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu cũ. Ngoài đường sắt cho hành khách, Thành phố cần có đường sắt hàng hóa, nối từ Bàu Bàng, qua Đồng Nai đi xuống cảng Cái Mép - Thị Vải. Mục tiêu nhằm kết nối các khu công nghiệp để đỡ quá tải hạ tầng đường bộ, giảm chi phí tối đa cho logistics.

Theo Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Được, Thành phố cần tận dụng lợi thế “3 hành lang - 5 trụ cột”; trong đó “3 hành lang” gồm hành lang Bắc - Nam, lấy sông Sài Gòn làm trục chính, nối từ Tây Ninh xuống Bình Dương, TP Hồ Chí Minh; hành lang phía Đông, nối từ Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Châu xuống Vũng Tàu, Cần Giờ; hành lang Đông - Tây, nối từ Đồng Nai xuyên qua Tây Ninh (Long An cũ).

Những chủ trương này sẽ được định hướng trong văn kiện Đại hội Đảng bộ TP Hồ Chí Minh lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 sắp tới. Lãnh đạo TP Hồ Chí Minh nhiều lần khẳng định sẽ đầu tư cho hạ tầng giao thông kết nối, bởi “lộ thông, tài thông” (giao thông thuận lợi sẽ thúc đẩy kinh tế phát triển), tạo điều kiện để TP Hồ Chí Minh mở ra không gian phát triển trong thời gian tới.