Tổng thống Mỹ Donald Trump đã một lần nữa khuấy động bàn cờ thương mại toàn cầu vào ngày 7/7, khi gửi thư tới lãnh đạo nhiều quốc gia để thông báo về việc áp dụng các mức thuế quan mới. Theo kênh CNN, động thái này, được công bố rộng rãi trên Truth Social, cho thấy một sự gia tăng áp lực đáng kể đối với các đối tác thương mại của Mỹ.

Tuy nhiên, cùng với đó, ông Trump cũng "hạ nhiệt" căng thẳng bằng việc ký một hành động hành pháp để gia hạn ngày áp dụng cho tất cả các mức thuế quan "có đi có lại", ngoại trừ Trung Quốc, đến ngày 1/8 tới. Điều này mang lại một khoảng lặng quý giá cho các quốc gia bị ảnh hưởng để tìm kiếm giải pháp ngoại giao.

Mức thuế tăng, danh sách các nước dài hơn

Ban đầu, các mức thuế quan "có đi có lại" này dự kiến sẽ có hiệu lực vào ngày 9/7. Tuy nhiên, việc gia hạn thời gian đã mở ra cơ hội để các quốc gia đàm phán thêm các thỏa thuận. Trong những bức thư được công bố, một số trường hợp cho thấy mức thuế quan mới cao hơn hoặc thấp hơn so với mức đã được thông báo vào tháng 4 vừa qua.

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba và Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung là những người đầu tiên nhận được thư của Tổng thống Trump, với mức thuế 25% dự kiến áp dụng từ ngày 1/8. Chỉ hai giờ sau, ông Trump tiếp tục công bố các lá thư tương tự đã được gửi đến Malaysia, Kazakhstan, Nam Phi, Myanmar và Lào, thông báo về các mức thuế mới lên tới 40%. Tiếp đó trong ngày, ông đăng thêm bảy lá thư mới gửi tới các nhà lãnh đạo Tunisia, Bosnia và Herzegovina (với mức thuế 30%), Indonesia, Bangladesh, Serbia, Campuchia và Thái Lan, nâng tổng số quốc gia nhận thư trong ngày 7/7 lên 14 nước.

Trong các bức thư, Tổng thống Trump nhấn mạnh mối quan ngại đặc biệt của ông về thâm hụt thương mại mà Mỹ phải chịu với các quốc gia này, tức là Mỹ nhập khẩu nhiều hàng hóa hơn so với lượng xuất khẩu. Ông cũng cho biết các mức thuế quan sẽ được áp dụng để đáp trả các chính sách mà ông cho là đang cản trở hàng hóa của Mỹ được bán ra nước ngoài. Tổng thống Trump cũng khuyến khích các nhà lãnh đạo nước ngoài triển khai sản xuất hàng hóa tại Mỹ để tránh thuế quan.

Đáng chú ý, trong tất cả 14 lá thư, ông Trump đe dọa sẽ tăng thuế thậm chí còn cao hơn mức đã nêu nếu một quốc gia trả đũa Mỹ bằng mức thuế riêng của họ. Một quan chức Nhà Trắng xác nhận rằng các mức thuế này sẽ "tách biệt với tất cả thuế suất theo ngành", nghĩa là chúng sẽ không áp dụng chồng lên các mức thuế cụ thể hiện có hoặc trong tương lai, chẳng hạn như mức thuế ô tô 25% hiện hành.

EU: Một ngoại lệ ngạc nhiên

Bất chấp nhiều lo ngại về thương mại mà Tổng thống Trump đã tuyên bố là có với Liên minh châu Âu (EU) – từng nhiều lần đe dọa tăng thuế quan – khối thương mại này dường như vẫn chưa nhận được một lá thư nào từ nhà lãnh đạo Mỹ. Olof Gill, người phát ngôn của Ủy ban châu Âu, đã trả lời các phóng viên vào chiều 7/7: "Chúng tôi sẽ không bình luận về những lá thư mà chúng tôi chưa nhận được".

Bộ trưởng Ngoại giao và Thương mại Ireland Simon Harris, cho biết trong một tuyên bố: "Tôi hiểu là hiện tại chúng tôi có thể mong đợi việc gia hạn nguyên trạng hiện tại cho đến ngày 1/8 để có thêm thời gian cho EU và Mỹ đạt được về nguyên tắc một thỏa thuận có lợi cho cả hai bên". Điều này cho thấy EU có thể đang trong một cuộc đàm phán riêng biệt hoặc được hưởng một sự nhượng bộ đặc biệt.

Theo số liệu của Bộ Thương mại Mỹ, năm ngoái, Mỹ đã mua tổng cộng 465 tỷ USD hàng hóa từ 14 quốc gia nhận được thư hôm 7/7. Nhật Bản và Hàn Quốc, đối tác thương mại lớn thứ 6 và 7 của Mỹ, chiếm 60% trong số đó, với tổng giá trị hàng hóa vận chuyển đến Mỹ lên tới 280 tỷ USD vào năm ngoái.

Triển vọng về mức thuế quan cao hơn đối với hàng hóa có thể dẫn đến giá cả cao hơn cho người tiêu dùng Mỹ. Ví dụ, trong số những mặt hàng hàng đầu mà Mỹ nhập khẩu từ Hàn Quốc và Nhật Bản là ô tô, phụ tùng ô tô, chất bán dẫn, dược phẩm và máy móc. 

Mặc dù các nước khác vận chuyển ít hàng hóa hơn đến Mỹ so với Nhật Bản và Hàn Quốc, nhưng trong nhiều trường hợp, họ lại là một trong những nguồn hàng hóa nước ngoài hàng đầu. Ví dụ, Nam Phi, nơi sẽ phải đối mặt với mức thuế quan 30%, chiếm gần một nửa lượng bạch kim mà Mỹ nhập khẩu từ các quốc gia khác vào năm ngoái và là nhà cung cấp nước ngoài hàng đầu về mặt hàng này.

Malaysia, quốc gia sẽ chịu mức thuế 24% (so với mức 25% ông Trump công bố vào tháng 4), là nguồn cung cấp chất bán dẫn lớn thứ hai vào Mỹ vào năm ngoái, với lượng mua trị giá 18 tỷ USD từ Mỹ. Trong khi đó, Bangladesh, Indonesia và Campuchia là những trung tâm sản xuất hàng đầu về hàng may mặc và phụ kiện, với bức thư của Tổng thống Trump gửi Thủ tướng Campuchia đe dọa áp mức thuế quan 36%.

Những động thái mới trên của Tổng thống Trump không chỉ là một chiến lược đàm phán mà còn là một nỗ lực nhằm tái cân bằng cán cân thương mại mà ông cho là đang bất lợi cho Mỹ. Câu hỏi đặt ra hiện nay là: Liệu việc gia hạn thời hạn có đủ để các quốc gia bị ảnh hưởng tìm ra giải pháp, hay đây chỉ là khúc dạo đầu cho một cuộc chiến thương mại toàn diện hơn?