Ngày 22/9, kênh ABC News cho biết Tòa án Tối cao Mỹ đã ra phán quyết với tỉ lệ 6–3 ủng hộ việc Tổng thống Donald Trump sa thải Ủy viên Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) Rebecca Slaughter, ít nhất là tạm thời, đồng thời cho biết sẽ đẩy nhanh việc xem xét tranh chấp có tầm quan trọng lớn liên quan đến phạm vi quyền lực hành pháp này.

Đây là chiến thắng mới nhất của Tổng thống Trump trong nỗ lực quyết liệt của ông nhằm mở rộng quyền kiểm soát bộ máy liên bang.

Tòa án Tối cao Mỹ không giải thích chi tiết quyết định, nhưng theo ABC News, động thái này phù hợp với các phán quyết gần đây của đa số thẩm phán bảo thủ, vốn trao cho Tổng thống Mỹ quyền lực rộng rãi trong việc bổ nhiệm hoặc thay thế nhân sự tại các cơ quan độc lập có thẩm quyền hành pháp đáng kể.

Trước đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã sa thải bà Slaughter – người được bổ nhiệm bởi cựu Tổng thống Joe Biden – mà không viện dẫn lý do cụ thể, chỉ nêu sự khác biệt về chính sách.

Trong phán quyết hôm 22/9, ba thẩm phán bất đồng quan điểm là Elena Kagan, Sonia Sotomayor và Ketanji Brown Jackson.

Đây được cho là những thẩm phán theo đường lối tự do, những người thường xuyên phản đối những động thái như vậy trong một loạt phán quyết của tòa án cho phép tổng thống sa thải người đứng đầu một số cơ quan độc lập.

Những thẩm phán này viện dẫn luật liên bang chỉ cho phép bãi nhiệm ủy viên FTC “vì lý do chính đáng” và cho rằng một án lệ lâu đời của Toà án Tối cao – vụ Humphrey’s – từng bảo vệ nguyên tắc đó.

Vụ Humphrey’s là một tiền lệ từ 90 năm trước cho phép Quốc hội Mỹ thành lập các cơ quan độc lập, phi đảng phái được bảo vệ khỏi sự can thiệp chính trị nếu họ không nắm giữ quyền hành pháp.

Trong bản thể hiện ý kiến bất đồng, thẩm phán Kagan viết: “Tổng thống không thể, như chính ông thừa nhận trong trường hợp này, sa thải một ủy viên FTC mà không có bất kỳ lý do nào”.

Theo thẩm phán Kagan, để đạt đến kết quả khác thì sẽ đồng nghĩa với việc phải đảo ngược quy tắc đã được nêu trong vụ Humphrey’s, tức là gạt bỏ chứ không phải tôn trọng phán quyết của Quốc hội về cơ chế thiết kế cơ quan.

Thẩm phán Kagan cáo buộc đa số thẩm phán trên thực tế đã bác bỏ án lệ Humphrey’s thông qua kênh xử lý khẩn cấp của Tòa án, mà không công khai tuyên bố hoặc tổ chức tranh luận chính thức.

Bà Kagan cho biết: “Đa số có thể đang nóng lòng làm điều đó. Nhưng cho đến khi điều đó được thực hiện, (án lệ) Humphrey’s vẫn còn hiệu lực và ngăn cản đa số trao cho Tổng thống quyền bãi nhiệm vô hạn mà Quốc hội đã từ chối trao cho ông ấy”.

Tòa án Tối cao Mỹ cho biết sẽ trực tiếp xem xét án lệ Humphrey’s trong phiên điều trần vào tháng 12, nhằm xác định liệu quy định bảo vệ thành viên FTC khỏi bị bãi nhiệm tùy tiện có vi phạm nguyên tắc phân quyền hay không, và có nên hủy bỏ vụ Humphrey’s.

Trong một quyết định riêng biệt, Tòa án Tối cao Mỹ đã từ chối tiếp nhận các kháng cáo khẩn cấp của Cathy Harris – một thành viên Hội đồng Bảo vệ Hệ thống Công vụ (MSPB) bị Tổng thống Trump sa thải – và Gwynne Wilcox – một thành viên Hội đồng Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB) cũng bị Tổng thống Trump sa thải, cả hai đều dựa vào án lệ Humphrey’s để phản đối quyết định của Tổng thống.

Động thái này cho thấy Tòa án Mỹ có kế hoạch sử dụng vụ việc liên quan tới bà Slaughter như vụ án chính để giải quyết các câu hỏi then chốt về quyền lực tổng thống đối với hơn 50 cơ quan và tập đoàn độc lập trong nhánh hành pháp.