Sản phẩm khởi nghiệp gặp khó đầu ra

Theo báo cáo Chỉ số hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu năm 2025 của StartupBlink, Đà Nẵng đã tăng 130 bậc, vươn lên vị trí 766 toàn cầu, dẫn đầu Việt Nam về tốc độ phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp. Bứt phá này tạo nên nhờ ba yếu tố chính là số lượng dự án, chất lượng sản phẩm và môi trường kinh doanh. Đến nay, Đà Nẵng phát triển 172 dự án đổi mới sáng tạo, thành lập 72 doanh nghiệp khởi nghiệp. Tỷ lệ "sống sót" của các startup tại Đà Nẵng đạt 76,4% (55/72 doanh nghiệp đang hoạt động). Tỷ lệ này cao gấp gần 4 lần so với mức trung bình cả nước.

Trên thực tế, phần lớn các startup vẫn phải đối mặt không ít khó khăn và cần được hỗ trợ trong khâu thương mại hóa sản phẩm. Khó khăn lớn nhất hiện nay của các sản phẩm khởi nghiệp đó chính là bài toán đầu ra. Nhiều giải pháp công nghệ sáng tạo, có tính khả thi vẫn khó tìm khách hàng. Điều này dẫn đến nút thắt trong khâu thương mại hóa sản phẩm ra thị trường.

Khởi nghiệp trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, nông nghiệp thông minh thích ứng biến đổi khí hậu, dịch vụ sinh thái và xanh hóa, lưới điện thông minh, Công ty TNHH CAS Energy chuyên cung cấp giải pháp xanh hóa trong sản xuất và kinh doanh, dịch vụ liên quan đến phát triển tuần hoàn bền vững. Thế nhưng, đến nay, doanh nghiệp khởi nghiệp này vẫn chưa tìm được đối tác khách hàng tại thị trường Đà Nẵng.

Bà Nguyễn Thị Phương Linh, đại diện Công ty TNHH CAS Energy chia sẻ, hiện sản phẩm chưa tìm được khách hàng tại Đà Nẵng, mặc dù tiềm năng ứng dụng trong thực tế rất lớn nhưng doanh nghiệp vẫn rất khó tiếp cận người sử dụng.

Để tìm đầu ra cho sản phẩm khởi nghiệp của Đà Nẵng, ông Đỗ Quý Sự, Giám đốc Công ty cổ phần FiveSS đề xuất thành lập mạng lưới người tiêu dùng tiên phong sẵn sàng dùng thử và đánh giá sản phẩm, giúp startup hoàn thiện giải pháp công nghệ trước khi đưa ra thị trường lớn. Điều này giúp doanh nghiệp khởi nghiệp có được những đánh giá cụ thể, từ đó, hoàn thiện sản phẩm phù hợp nhu cầu thực tiễn, giảm thiểu rủi ro.

Cũng theo ông Sự, Đà Nẵng nên hình thành điểm giới thiệu sản phẩm khởi nghiệp, có thể là địa điểm trực tiếp hoặc trực tuyến thông qua hình thức thương mại điện tử. Ở đó có tất cả sản phẩm khởi nghiệp của Đà Nẵng để bất cứ ai có nhu cầu mua bán, trao đổi có thể liên hệ.

Theo khảo sát, đánh giá của các quỹ đầu tư khởi nghiệp, điểm nghẽn lớn nhất đối với startup là vấn đề đầu ra. Nhiều giải pháp công nghệ có tính ứng dụng cao nhưng thiếu khách hàng, khiến việc thương mại hóa gặp khó khăn và nhà đầu tư không thể thoái vốn.

Theo ông Vũ Tiến Dũng, Giám đốc đầu tư Quỹ FUNDGO Đà Nẵng, đề xuất các sở, ban, ngành và doanh nghiệp lớn đưa ra những yêu cầu đặt hàng cụ thể từ thực tế, từ đó, tạo cơ chế để startup tiếp cận, thử nghiệm sản phẩm trên hạ tầng công nghệ và giải quyết nhu cầu thị trường.

Đại diện Quỹ FUNDGO Đà Nẵng đề xuất thành lập liên minh quỹ đầu tư giữa chính quyền thành phố, trường đại học và khu vực tư nhân để liên kết hỗ trợ nhà khởi nghiệp tìm thị trường đầu ra cho sản phẩm.

Tạo cú hích thị trường từ cơ chế đặt hàng

Để tiếp sức cộng đồng khởi nghiệp, Hội đồng nhân dân thành phố Đà Nẵng ban hành Nghị quyết số 53/2024/NQ-HĐND, quy định miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 5 năm đầu hoạt động đối với startup đổi mới sáng tạo, đồng thời miễn thuế thu nhập cá nhân cho các đồng sáng lập và chuyên gia. Đây là chính sách vừa giảm áp lực tài chính, vừa là công cụ chiến lược nhằm thu hút nhân tài và định hướng phát triển vào lĩnh vực mũi nhọn như, công nghệ cao, công nghệ thông tin, du lịch.

Hệ sinh thái khởi nghiệp của Đà Nẵng đang phát triển nhanh với nhiều doanh nghiệp tiềm năng, lực lượng nhân sự trẻ và năng động. Tuy nhiên, bài toán đầu ra cho sản phẩm vẫn chưa có lời giải cụ thể khi nhiều giải pháp công nghệ không tìm được khách hàng, sản phẩm không được thị trường đón nhận, doanh nghiệp gặp khó về vốn.

Để tháo gỡ nút thắt này, một số ý kiến chuyên gia cho rằng, Đà Nẵng cần thành lập Tổ công nghệ chiến lược để chuẩn hóa và thẩm định sản phẩm. Thành phố xây dựng mô hình trung gian công - tư để hỗ trợ các thương vụ mua bán và sáp nhập, đẩy mạnh truyền thông thương vụ thành công tạo tín hiệu tích cực cho thị trường.

Về cơ chế, các sở, ngành có thể đặt hàng thử nghiệm giải pháp từ startup, thiết lập sandbox (thử nghiệm có kiểm soát), tận dụng hạ tầng công làm nơi thử nghiệm trình diễn sản phẩm.

Về đầu ra, có thể xây dựng cộng đồng dùng thử nghiệm sản phẩm gồm: Người tiêu dùng, doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và trường học để trải nghiệm, đánh giá, góp ý và lan tỏa sản phẩm khởi nghiệp. Có thể hỗ trợ tổ chức các gian hàng trải nghiệm, chương trình kết nối tiêu thụ sản phẩm thường xuyên, cả trực tiếp và trực tuyến, kết hợp hệ thống siêu thị, sàn thương mại điện tử.

Bà Võ Thị Kim Oanh, trưởng bộ môn kinh doanh thuộc Trường Đại học Swinburne Đà Nẵng cho rằng, 50% nguyên nhân thất bại của các doanh nghiệp khởi nghiệp là không đưa được sản phẩm ra thị trường. Vì vậy, cơ quan quản lý nhà nước, cụ thể là Trung tâm Hỗ trợ Khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thành phố Đà Nẵng cần đóng vai trò là trung tâm kết nối toàn bộ hệ sinh thái khởi nghiệp, xây dựng đội ngũ cố vấn có chất lượng để hướng dẫn, tư vấn và hỗ trợ từng giai đoạn của sản phẩm, phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, trường học, nhà đầu tư giải quyết bài toán thương mại hóa sản phẩm.

Báo cáo thống kê cho thấy, tỷ lệ startup Việt Nam gọi vốn thành công từ các quỹ đầu tư quốc tế vẫn ở mức rất thấp, chỉ chiếm khoảng từ 0,5 - 1%. Thực tế các quỹ đầu tư chỉ lựa chọn rót vốn cho những sản phẩm thực sự phù hợp thị trường, có tiềm năng thương mại hóa cao.

Trong năm 2023, tổng vốn đầu tư nước ngoài vào startup Việt Nam đạt hơn 500 triệu USD. Tuy nhiên, có đến 60% dự án được đầu tư ở giai đoạn hạt giống nhưng số vốn này chỉ chiếm khoảng 15% tổng nguồn vốn. Điều đó cho thấy, ý tưởng khởi nghiệp không thiếu nhưng bước chuyển từ ý tưởng sang sản phẩm khả thi tiến tới thương mại hóa sản phẩm ra thị trường lại rất khó khăn, chỉ có khoảng 2% startup có thể đi đến đích cuối cùng là sản phẩm được thương mại hóa thành công.

Đề xuất mô hình hợp tác công tư để gỡ nút thắt thị trường cho sản phẩm khởi nghiệp, ông Lý Đình Quân, Giám đốc Vườn ươm Sông Hàn cho biết, cần đẩy mạnh xây dựng mô hình hợp tác công tư giữa doanh nghiệp và viện trường, để có định hướng thương mại cho sản phẩm ngay từ khâu đề tài nghiên cứu. Từ đó tiến đến thực hiện đổi mới sáng tạo theo chuỗi giá trị sản phẩm, có như vậy mới tìm được đầu ra cho sản phẩm khởi nghiệp.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng Hồ Quang Bửu khẳng định, thành phố tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, định kỳ đưa ra "bài toán" đặt hàng cho startup, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển bền vững, đưa sản phẩm vươn ra thị trường trong nước và quốc tế.

Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thành phố cần phối hợp các tập đoàn và cơ quan nhà nước đưa ra bài toán đặt hàng theo từng ngành, lĩnh vực cụ thể, có cơ chế bảo mật ý tưởng và lựa chọn doanh nghiệp phù hợp. Đây sẽ là đầu ra quan trọng, gắn giá trị giải pháp công nghệ với nhu cầu thị trường.

Để giải quyết vướng mắc về cơ chế chi trả, mô hình "tập đoàn đầu tư trước, sản phẩm nghiệm thu sau" cũng được đề xuất. Mô hình này cho phép khu vực tư nhân đóng vai trò là trung gian tài chính linh hoạt, giúp startup có vốn phát triển sản phẩm mà không bị vướng mắc bởi các quy trình ngân sách phức tạp.