Thông điệp này cũng được nêu bật trong Ngày Quốc tế Người di cư 18/12 năm nay, khi Tổ chức Di cư quốc tế (IOM) lựa chọn chủ đề “Câu chuyện vĩ đại của tôi: Văn hóa và Phát triển”, nhấn mạnh di cư hợp pháp, an toàn và trật tự là chìa khóa mở ra cánh cửa cơ hội để thúc đẩy phát triển bền vững, xây dựng xã hội kết nối, thích nghi và hỗ trợ lẫn nhau, đem lại lợi ích cho tất cả mọi người.

Theo Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), đến giữa năm 2024, số người di cư quốc tế đạt mức kỷ lục 304 triệu người, tương đương 3,7% dân số toàn cầu. IOM ước tính lượng kiều hối gửi về các quốc gia thu nhập thấp và trung bình đạt khoảng 685 tỷ USD – mức cao nhất từ trước đến nay. Những con số này phản ánh rõ vai trò ngày càng lớn của di cư trong dòng chảy kinh tế toàn cầu.

Trong bối cảnh nhiều quốc gia đang đối mặt tình trạng già hóa dân số và thiếu hụt lao động, nguồn lao động nhập cư trở thành lực lượng rất cần thiết cho nền kinh tế toàn cầu. Thực tế cho thấy, phần lớn người di cư nằm trong độ tuổi lao động và tập trung tại các nước có thu nhập cao, chiếm khoảng 68,4% lực lượng lao động di cư toàn cầu (114,7 triệu người), bên cạnh 17,4% làm việc tại các quốc gia có thu nhập trung bình cao hơn.

Không chỉ đóng góp về kinh tế, người di cư còn mang theo những giá trị văn hóa đặc trưng của quê hương, trở thành những “đại sứ văn hóa” trong đời sống xã hội nước sở tại. Thông qua ẩm thực, nghệ thuật, ngôn ngữ và phong tục, các cộng đồng nhập cư đã góp phần làm phong phú bản sắc văn hóa của nhiều quốc gia tiếp nhận. Trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, việc tiếp nhận và tôn trọng sự đa dạng văn hóa được xem là nền tảng để xây dựng các xã hội bao dung, gắn kết và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, những lợi ích của di cư chỉ có thể được phát huy đầy đủ khi quá trình này diễn ra một cách hợp pháp, an toàn, có trật tự và được quản lý hiệu quả. Kể từ năm 2014, gần 70.000 người di cư đã thiệt mạng hoặc mất tích dọc theo các tuyến đường bộ và đường biển - con số đau lòng phản ánh những rủi ro nghiêm trọng của di cư không an toàn và trái phép. Con số thực tế có thể cao hơn nhiều. 

Bên cạnh đó, lao động nhập cư vẫn đối mặt nhiều thách thức về việc làm và an sinh xã hội. Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), tỷ lệ thất nghiệp của người di cư cao hơn so với người không di cư (7,2% so với 5,2%), trong đó phụ nữ nhập cư chịu tác động nặng nề hơn với tỷ lệ thất nghiệp lên tới 8,7%. Các rào cản về ngôn ngữ, việc không được công nhận trình độ, phân biệt đối xử và hạn chế tiếp cận dịch vụ xã hội tiếp tục là những vấn đề cần được giải quyết.

Trước thực trạng đó, ILO kêu gọi các quốc gia xây dựng chính sách có mục tiêu nhằm hỗ trợ người di cư quốc tế, cải thiện khả năng tiếp cận việc làm thỏa đáng, tăng cường bảo vệ quyền lợi lao động và thúc đẩy hội nhập xã hội. Quản lý nhập cư thông qua cấp giấy tờ hợp pháp, công nhận kỹ năng và hỗ trợ hòa nhập không chỉ giúp người di cư ổn định cuộc sống, mà còn góp phần tăng cường khả năng thích ứng và phát triển bền vững của các xã hội tiếp nhận.

Nhiều quốc gia đã triển khai các chính sách chủ động nhằm thu hút và hỗ trợ lao động nhập cư có tay nghề. Đức áp dụng Thẻ Xanh EU và Luật Nhập cư mới; Australia triển khai các loại thị thực theo kỹ năng gắn với bảo trợ doanh nghiệp; Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE) cải cách hệ thống bảo lãnh và cấp thị thực cư trú dài hạn cho chuyên gia chất lượng cao; Hàn Quốc chuẩn bị lộ trình hỗ trợ tổng hợp nguồn nhân lực nước ngoài và sửa đổi Luật tuyển dụng người nước ngoài.

Trong bức tranh di cư toàn cầu nhiều thách thức, Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá là một quốc gia chủ động, có trách nhiệm trong thúc đẩy di cư hợp pháp, an toàn và có trật tự. Việt Nam là một trong những quốc gia sớm tham gia và tích cực triển khai Thỏa thuận toàn cầu về Di cư hợp pháp, an toàn và trật tự (GCM) của Liên hợp quốc, coi đây là khuôn khổ hợp tác quan trọng nhằm xây dựng hệ thống quản trị di cư hiệu quả, bao trùm và bền vững. Bà Kendra Rinas, Trưởng Phái đoàn IOM tại Việt Nam đánh giá Việt Nam là quốc gia đi đầu trong triển khai Thỏa thuận GCM và đã thể hiện vai trò dẫn dắt trong lĩnh vực này. Trưởng đại diện IOM bày tỏ ấn tượng trước những nỗ lực của Việt Nam trong quản trị di cư và cho rằng cách tiếp cận năng động của Việt Nam – cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, hợp tác quốc tế và phát triển lấy con người làm trung tâm, mang lại những bài học giá trị cho các quốc gia khác trên thế giới.

Trong một thế giới ngày càng kết nối, hành trình di cư là hành trình tìm kiếm hy vọng và cơ hội tốt hơn. Theo IOM, các chính sách thông minh hơn, sự hợp tác chặt chẽ hơn và các cam kết mạnh mẽ hơn, đặc biệt trong hoạt động chống nạn buôn người, ngăn chặn nhập cư bất hợp pháp, sẽ giúp di cư an toàn, có trật tự mang lại lợi ích cho tất cả các bên. Khi di cư tiếp tục định hình nền kinh tế, cộng đồng và sự phát triển toàn cầu, câu chuyện của người di cư là câu chuyện chung của nhân loại, nơi các hành trình di cư cá nhân, nếu được quản lý hiệu quả, sẽ góp phần tạo dựng sự thịnh vượng chung, hướng tới một tương lai công bằng, bền vững và bao trùm hơn.