Quy định tiếp công dân trực tuyến

Tiến sỹ Trần Đăng Vinh, Thanh tra viên cao cấp, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ cho biết, qua nhiều năm thực hiện, Luật Tiếp công dân (2013), Luật Khiếu nại (2011) và Luật Tố cáo (2018) đã góp phần quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy một số quy định đã bộc lộ bất cập, không còn phù hợp với bối cảnh đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước, ứng dụng công nghệ số và yêu cầu của công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong giai đoạn hiện nay.

Đặc biệt, từ ngày 1/7/2025, mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp được triển khai, hệ thống cơ quan thanh tra tinh gọn, nhiều quy định liên quan đến cấp huyện và cơ quan thanh tra không còn phù hợp. Vì vậy, cần sửa đổi, bổ sung để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và phù hợp với thực tiễn.

Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ cho biết, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, Thanh tra Chính phủ đã giúp Chính phủ nghiên cứu, xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

Ngày 23/9/2025, Chính phủ đã có Tờ trình số 817/TTr-CP trình Quốc hội về dự án Luật. Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội đang nghiên cứu thẩm tra dự án Luật theo quy trình Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định, nếu đủ điều kiện sẽ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết luận, trình Quốc hội khóa XV xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 10.

Cơ sở của việc nghiên cứu, xây dựng dự án Luật là kết quả tổng kết 10 năm thực hiện Luật Tiếp công dân, báo cáo tổng hợp kết quả tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo hàng năm của Chính phủ trình Quốc hội và theo dõi thi hành pháp luật, trả lời kiến nghị cử tri của Thanh tra Chính phủ được thực hiện trong những năm qua.

Dự thảo Luật tập trung vào các nhóm vấn đề lớn liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy, chuyển đổi số, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, khắc phục bất cập, nâng cao hiệu quả giải quyết.

“Điểm nổi bật là lần đầu tiên tiếp công dân trực tuyến được quy định chính thức bên cạnh hình thức tiếp công dân trực tiếp. Trên cơ sở đó, Chính phủ sẽ ban hành quy định chi tiết để bảo đảm hành lang pháp lý cho việc tiếp công dân trực tuyến minh bạch, an toàn, hiệu quả, góp phần tiết kiệm thời gian, chi phí, thuận lợi cho người dân, nhất là những người ở xa trung tâm hành chính, đi lại khó khăn” - Tiến sỹ Trần Đăng Vinh nhấn mạnh.

Đây là bước tiến quan trọng trong xây dựng chính quyền điện tử, phù hợp xu thế chuyển đổi số quốc gia, đồng thời góp phần công khai, minh bạch trong hoạt động của bộ máy hành chính. Đề xuất này xuất phát từ việc nghiên cứu thể chế hoá Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia cùng thực tế thí điểm tiếp công dân trực tuyến tại một số vụ việc của Thanh tra Chính phủ, địa phương trong thời gian gần đây.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật quy định rõ hơn trách nhiệm của Chủ tịch UBND cấp xã trong công tác tiếp công dân. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã bên cạnh việc thực hiện các nhiệm vụ về tiếp công dân như Luật hiện hành còn được giao đơn vị phù hợp thực hiện các nhiệm vụ như: tham mưu việc tiếp công dân định kỳ, đột xuất; tiếp công dân thường xuyên tại địa điểm tiếp công dân cấp xã; tiếp nhận, phân loại, xử lý đơn, theo dõi, đôn đốc việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh thuộc thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã.

Dự thảo Luật điều chỉnh và quy định Chủ tịch UBND cấp xã phải trực tiếp tiếp công dân ít nhất 2 ngày trong 1 tháng thay cho quy định hiện hành 1 ngày trong tuần. Quy định này được xây dựng trên cơ sở thực tế quy mô cấp xã hiện nay lớn hơn trước đây và tạo sự đồng bộ với quy định về tiếp công dân của người đứng đầu cấp ủy cấp xã tại Quy định số 11-QĐi/TW ngày 18/02/2019 của Bộ Chính trị về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân.

Rõ ràng, minh bạch trong giải quyết khiếu nại, tố cáo

Trong lĩnh vực khiếu nại, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ Trần Đăng Vinh cho biết, dự thảo Luật bổ sung hình thức rút khiếu nại; quy định tạm đình chỉ, đình chỉ giải quyết khiếu nại; làm rõ thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Theo đó, bên cạnh hình thức rút khiếu nại bằng đơn như quy định hiện hành còn có thể bằng biên bản ghi nhận ý kiến rút khiếu nại của người khiếu nại khi làm việc với người giải quyết khiếu nại hoặc người xác minh nội dung khiếu nại. Người khiếu nại có thể rút một phần hoặc toàn bộ nội dung khiếu nại bất cứ lúc nào. Trường hợp rút khiếu nại một phần thì nội dung khiếu nại còn lại tiếp tục được giải quyết theo quy định.

Người giải quyết khiếu nại tạm đình chỉ giải quyết khiếu nại khi gặp trường hợp bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan khác làm cho người khiếu nại hoặc người bị khiếu nại không thể tiếp tục tham gia quá trình giải quyết khiếu nại; khi cần chờ kết quả giải quyết của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác về một vấn đề có liên quan trực tiếp đến nội dung khiếu nại.

Người giải quyết khiếu nại được đình chỉ giải quyết khiếu nại khi không còn điều kiện tiếp tục giải quyết, như: người khiếu nại rút đơn, qua đời hoặc vụ việc đã được Tòa án thụ lý, giải quyết. Điều này giúp thủ tục pháp lý rõ ràng, bảo đảm phù hợp với thực tế, tránh lãng phí thời gian, nguồn lực.

Về thẩm quyền giải quyết khiếu nại, dự thảo Luật quy định Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của người đứng đầu cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã, của công chức, viên chức do mình quản lý trực tiếp.

Về trách nhiệm tham mưu, quản lý công tác giải quyết khiếu nại, dự thảo quy định đối với các Bộ không có Thanh tra bộ; cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân cấp tỉnh giao tham mưu giải quyết khiếu nại giúp Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp quản lý công tác giải quyết khiếu nại.

Trong lĩnh vực tố cáo, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung, làm rõ thẩm quyền giải quyết tố cáo của Chủ tịch UBND cấp xã và Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Dự thảo Luật bổ sung cơ chế Thủ tướng có thể ủy quyền cho Tổng Thanh tra Chính phủ thụ lý, kết luận, thông báo kết luận giải quyết tố cáo; quy định cụ thể trách nhiệm của Tổng Thanh tra Chính phủ và các cơ quan thanh tra trong xác minh, tham mưu giải quyết tố cáo.

Ứng dụng công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia

Một điểm nhấn khác là dự thảo Luật hoàn thiện quy định Nhà nước có chính sách, bảo đảm kinh phí, cơ sở vật chất, nhân lực, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số và các phương tiện kỹ thuật khác để thực hiện tiếp công dân và xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tiếp công dân, xử lý đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân phục vụ công tác tiếp công dân, xử lý đơn, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

“Khi hoàn thành, cơ sở dữ liệu này sẽ giúp quản lý tập trung, thống nhất, tránh tình trạng thất lạc hồ sơ, nâng cao tính công khai, minh bạch và hiệu quả xử lý” - Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Việc xây dựng dự án Luật là một bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Dự thảo Luật mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, giúp người dân được thuận lợi hơn khi thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh, nhất là qua hình thức trực tuyến; rõ ràng, minh bạch trách nhiệm của chính quyền cơ sở, các cơ quan nhà nước trong tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Cơ quan chủ trì soạn thảo đề xuất thời điểm có hiệu lực của Luật từ ngày 1/1/2026. Đây là dấu mốc quan trọng và là cơ sở để sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật, góp phần xây dựng nền hành chính phục vụ nhân dân, thượng tôn pháp luật, hướng tới mục tiêu “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” mà Đảng ta đã xác định.