Dự án khôi phục đồi cát tự nhiên trong lòng thành phố của Tiến sĩ người Canada gốc Việt Đặng Trung Phước là một minh chứng rõ ràng cho điều này. Ông đã kiên trì trong suốt hơn 10 năm qua và giờ đây nó đã cho ra kết quả.

Đồi cát Pinhey nằm lọt thỏm trong một khu rừng rộng lớn của thủ đô Ottawa. Khu vực này hiện chỉ bằng 1% của đồi cát cổ đại cách đây 10 nghìn năm, nhưng phải mất tới 13 năm ròng rã mới có thể khôi phục được như vậy bằng cách loại bỏ rừng cây và dần dần đưa cát cùng các sinh vật đặc thù trong cát trở về. Giá trị của đồi cát này nằm ở chỗ tạo ra được môi trường tự nhiên cho các loài sinh vật từng bị tuyệt chủng, góp phần cho sự đa dạng sinh vật.

Chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Canada Tiến sĩ Đặng Trung Phước, Chủ tịch Hội bảo tồn đa dạng sinh vật thế giới, cho biết thật sự là hiếm, ít khi người ta nói về việc bảo vệ đồi cát bởi nó chỉ là một đống cát lớn, nhưng trong đống cát đó lại có những sinh vật, những sinh vật đa dạng của đồi cát. 

Ông khẳng định hệ sinh thái của đồi cát rất đặc biệt, nhất là ở Ottawa - là đồi cát trong nội địa chứ không phải kiểu dọc duyên hải. Đồi cát nội địa này có từ thời tiền sử, khoảng 10.000 năm nay và hiện đang được khôi phục từng phần theo các chương trình đặt ra.

Đồi cát là môi trường sống thiết yếu cho nhiều sinh vật đa dạng, nhưng môi trường này đang bị đe dọa nghiêm trọng, dẫn đến nguy cơ tiệt chủng của các loài từng sinh sống tại đây. Bằng quan điểm khoa học, Tiến sĩ Đặng Trung Phước đã biến một khu rừng thành một vùng độc đáo, được chính quyền và cộng đồng địa phương trân trọng. Vẻ đẹp hoang sơ và giá trị vô giá về giáo dục cũng như khoa học mà nó mang lại đã được ghi nhận và trở thành một trong những di sản về địa chất của vùng thủ đô Ottawa.

Anh Griffin Wright-Brown, Nghiên cứu sinh môi trường đô thị của Đại học Ottawa, cho phóng viên biết vùng này là nơi sinh sống của một số loài côn trùng, động vật chân đốt cực kỳ quý hiếm và một số loài thực vật gần như sắp bị tuyệt chủng do trồng cây phủ xanh đất trống. 

Theo anh này, nhóm làm việc đã phải khôi phục lại và bắt đầu trồng các loài hoa dại bản địa mọc trên cát và vì thế một số loài bọ cánh cứng ở đây, từng bị liệt kê là tuyệt chủng ở Ontario, đã chuyển dần từ cực kỳ quý hiếm thành loài đang bao phủ toàn bộ môi trường sống trên cát này. Công việc đó đã biến nơi đây từ một địa điểm đang chết dần trở thành khu vực tràn đầy sự sống.

Nhiều người đã phải thừa nhận rằng dự án này đã trở thành một phòng thí nghiệm tự nhiên sống động. Nó đã tạo được sự hấp dẫn cho việc nghiên cứu và giáo dục, trở thành trường học ngoài trời rộng lớn cho nhiều lớp học sinh từ tiểu học, trung học và đại học tới đây tham quan và học tập. Danh tiếng của Đồi cát Pinhey đã được không ít người Canada từ bờ Tây đến bờ Đông biết đến khi ngày càng có nhiều du khách cất công đến chiêm ngưỡng vẻ hoang sơ tại nơi đây.

Ông Andrew Mott, Ủy viên phát triển dự án Đồi cát Pinhey nhận xét rằng hiếm khi có một nơi như thế này để sử dụng cho mục đích giáo dục ở giữa thủ đô. Đây là một dự án bảo tồn thực sự để cứu lấy một hệ sinh thái và nếu không bắt đầu từ đầu những năm 2010 thì có lẽ nơi này sẽ không xuất hiện. 

Ông này khẳng định đã nhận được nhiều sự hỗ trợ từ chính quyền, kể cả việc họ trả tiền cho các đoàn xe bus trường học đưa đón học sinh tới đây học tập, cả nghìn em mỗi năm. Dự án cũng đã đón rất nhiều sinh viên đại học từ các trường Ottawa hay Carleton tới đây để làm luận văn nghiên cứu và viết báo cáo, cũng như cả sinh viên tình nguyện nữa.

Hiện tại, Đồi cát Pinhey vẫn được Tiến sĩ Đặng Trung Phước và các đồng nghiệp của ông bảo vệ và duy trì một cách trân trọng. Họ cũng đang lên kế hoạch tiếp tục mở rộng dự án này nhằm góp phần làm đa dạng hơn nữa môi trường sống tự nhiên cho các thế hệ tương lai.