Việc tích hợp 3 chương trình sẽ khắc phục chồng chéo, trùng lặp

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng, kết quả 3 chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025, đến hết tháng 10/2025, các chương trình cơ bản đã đạt và vượt một số chỉ tiêu, còn 4/21 chỉ tiêu chưa đạt.

Về kết quả phân bổ và giải ngân vốn ngân sách Trung ương của 3 chương trình, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, số vốn đã phân bổ, giao cho các Bộ, ngành, địa phương gần 176.000 tỷ đồng, đạt 90,4% dự toán. Hết tháng 10/2025, tỷ lệ giải ngân đạt 67,9%; đến hết tháng 1/2026, ước đạt cao nhất 75% kế hoạch; còn khoảng 45.000 tỷ đồng chuyển sang thực hiện trong năm 2026.

Về tồn tại, hạn chế, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, còn một số chỉ tiêu chưa hoàn thành mục tiêu được Quốc hội, Chính phủ giao và kết quả giải ngân chậm. Theo đó, nguyên nhân là do hệ thống cơ chế chính sách hướng dẫn còn chậm ban hành, chưa rõ ràng; Nội dung, đối tượng đầu tư chưa sát thực tiễn; Một số địa phương chưa quyết liệt trong thực hiện; Các chương trình mục tiêu quốc gia còn chồng chéo, trùng lặp về nội dung, đối tượng, nguồn lực còn phân tán, dẫn đến khó khăn trong thực hiện.

Chính phủ trình Quốc hội tích hợp 3 chương trình thành một chương trình nhằm thực hiện mục tiêu cao nhất của Đảng và Nhà nước là làm cho người dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. “Việc tích hợp không làm giảm đi các chính sách, mà khắc phục chồng chéo, trùng lặp, giúp tập trung ưu tiên hơn vào vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong thời gian tới”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, đối tượng thụ hưởng chương trình là các xã, thôn, người dân, cộng đồng và các tổ chức có liên quan trên phạm vi cả nước. Trong đó, tập trung ưu tiên địa bàn nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Chương trình sẽ thực hiện trên phạm vi toàn quốc, ưu tiên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong 10 năm, chia 2 giai đoạn là 2026 - 2030 và 2031 - 2035.

“Mục tiêu là tập trung vào các mục tiêu chính về thu nhập, tỷ lệ nghèo, tỷ lệ xã, tỉnh đạt chuẩn nông thôn mới, giải quyết các vấn đề cấp thiết của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết.

Dự kiến, Chương trình được thiết kế thành 2 hợp phần, đó là: Hợp phần thứ nhất gồm 10 nhóm nội dung chung, thực hiện trên địa bàn cả nước. Hợp phần thứ hai gồm 5 nhóm nội dung đặc thù, phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đây là những chính sách đặc thù riêng, được đầu tư bổ sung cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Về nguồn lực huy động thực hiện chương trình

Giai đoạn 1 (2026 - 2030), vốn ngân sách Trung ương bố trí trực tiếp 100.000 tỷ đồng; Vốn lồng ghép của các chương trình mục tiêu quốc gia và các chương trình, dự án khác, đầu tư cho địa bàn nông thôn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khoảng 360.000 tỷ đồng; Còn lại là vốn ngân sách địa phương và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Giai đoạn 2 (2031 - 2035), căn cứ kết quả thực hiện của giai đoạn 2026 - 2030, Chính phủ sẽ trình Quốc hội xem xét quyết định nguồn lực thực hiện.

Theo Bộ trưởng Trần Đức Thắng, về cơ chế quản lý, phân bổ vốn và tổ chức thực hiện chương trình, Bộ Nông nghiệp và Môi trường là cơ quan chủ chương trình. Bộ Dân tộc và Tôn giáo hướng dẫn tổ chức thực hiện và kiểm tra giám sát việc thực hiện các nội dung liên quan đến phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

“Các Bộ, ngành hướng dẫn thực hiện các nội dung theo phân công. Thực hiện phân cấp, phân quyền triệt để, đi đôi với phân bổ nguồn lực cho chính quyền địa phương theo tinh thần "Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm". Trung ương quản lý tổng thể, ban hành cơ chế chính sách, hướng dẫn, giám sát, kiểm tra đôn đốc thực hiện”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng kiến nghị với Quốc hội xem xét thông qua hồ sơ báo cáo và ban hành Nghị quyết về chủ trương đầu tư xây dựng chương trình giai đoạn 2026 - 2035; Cho phép kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân vốn ngân sách Nhà nước của 3 chương trình mục tiêu quốc gia đến hết ngày 31/12/2026 để hoàn thành các mục tiêu của giai đoạn 2021 - 2025; Giao Chính phủ rà soát, cân đối, bố trí thêm nguồn lực để thực hiện các nội dung giải ngân tốt và có nhu cầu bổ sung, ban hành cơ chế đặc thù, đơn giản quy trình thủ tục để đẩy nhanh tiến độ triển khai nội dung chương trình.

Góp phần rút ngăn dần khoảng cách phát triển giữa các vùng

Trình bày Báo cáo thẩm tra về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) đến năm 2035, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn khẳng định, mục tiêu tổng quát và cụ thể của chương trình tương đối bao quát, toàn diện các lĩnh vực, được kế thừa từ các Chương trình của giai đoạn trước và có điều chỉnh, bổ sung phù hợp. Tuy nhiên, đối với mục tiêu cụ thể, đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát kỹ lưỡng để không trùng lặp; các chỉ tiêu đưa ra phải có cơ sở, logic, có tính khả thi, phù hợp với bối cảnh mới của đất nước; thể hiện sự rõ tập trung, ưu tiên cho vùng khó khăn, lõi nghèo, vùng đồng bào DTTS&MN nhằm rút ngăn dần khoảng cách phát triển giữa các vùng.

Về hợp phần và các chính sách, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn khẳng định, Hội đồng Dân tộc cơ bản thống nhất với cấu trúc Chương trình gồm 2 hợp phần, đề nghị Chính phủ chỉ đạo, tiếp thu đầy đủ ý kiến của các cơ quan hữu quan, rà soát phê duyệt chương trình bảo đảm không trùng lặp về nội dung giữa các hợp phần và với các chương trình, dự án đã có quyết định hoặc đang trình quyết định chủ trương đầu tư; về nhiệm vụ thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan. Đồng thời, Trung ương chỉ nên quy định khung, giao chỉ tiêu, còn các hoạt động cụ thể, chi tiết nên giao cho địa phương lựa chọn, quyết định đầu tư để phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phương.

“Lựa chọn nội dung, chính sách thực sự có tính chất mục tiêu, để tập trung nguồn lực đầu tư trọng tâm, trọng điểm như: hạ tầng dân sinh, phát triển sản xuất gắn với phát triển nông, lâm nghiệp; khoa học, công nghệ, chuyền đổi số; bảo vệ và phát triển rừng, môi trường sinh thái; đầu tư cao hơn, đặc biệt cho các dân tộc thiểu số rất ít người, đồng bào sinh sống ở vùng cao, biên giới và quy hoạch, ổn định dân cư sinh sống ở vùng có nguy cơ thiển tai, sạt lở, giải quyết những vấn đề bức xúc, thiết yếu, đặc thù ở vùng DTTS&MN”, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đề xuất.

Về vốn thực hiện Chương trình, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn nhấn mạnh, Hội đồng Dân tộc cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ về tổng vốn và phương án bổ sung vốn cho Chương trình, đề nghị Chính phủ sớm có phương án bổ sung vốn cho Chương trình ngay từ đầu kỳ.

“Đề nghị Chính phủ cân nhắc, tính toán lại cơ cấu, tỷ lệ vốn đối ứng cho phù hợp với tình hình thực tiễn của các địa phương, nhất là các tỉnh khó khăn, vùng DTTS&MN. Đồng thời, nguyên tắc phân bổ vốn cần thể hiện rõ tập trung, ưu tiên nguồn lực cho vùng DTTS&MN; nghiên cứu phân rõ nguồn lực cho từng hợp phần, nội dung Chương trình”, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đề xuất.

Hội đồng Dân tộc cũng cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện Chương trình. Trong quá trình nghiên cứu, phê duyệt Chương trình, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đề nghị các cơ quan Chủ trì tiếp tục rà soát, tiếp thụ ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các đại biểu Quốc hội hoàn thiện, để bảo đảm rõ trách nhiệm của cơ quan chủ Chương trình, giao rõ cơ quan chủ trì từng hợp phần, nội dung và cơ quan phối hợp theo chức năng, nhiệm vụ. Bên cạnh đó, rõ cơ chế Trung ương quản lý tổng thể, ban hành chính sách và hướng dẫn; địa phương chủ động quyết định nội dung, lựa chọn mô hình, lồng ghép nguồn lực và chịu trách nhiệm kết quả.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đề nghị Quốc hội, các vị đại biểu Quốc hội xem xét, quyết định, phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình, với tên gọi: “Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bên vũng và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026 - 2035”. Đồng thời, xem xét kiến nghị của Chính phủ, trong đó cho phép kéo dài thời gian thực hiện giải ngân vốn NSNN đối với các CTMTQG: xây dựng NTM, GNBV và phát triển KTXH vùng đồng bào DTTS&MN năm 2025 (bao gồm cả vốn của các năm trước được chuyển nguồn sang năm 2025) đến hết ngày 31/12/2026, đồng thời đưa nội dung này vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.