Thu hút đầu tư phát triển kinh tế biển

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chu Hồi, Phó Chủ tịch thường trực Hội Thủy sản Việt Nam, Đại biểu Quốc hội khóa XV khẳng định: Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là bản hùng ca của ý chí quật khởi và khát vọng tự do, khai sinh Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên mới: kỷ nguyên độc lập, tự do và tiến lên chủ nghĩa xã hội. Ngay sau ánh hào quang của ngày độc lập, đất nước ta phải đối diện với tình thế vô cùng khó khăn. Một tình thế được ví như “ngàn cân treo sợi tóc”, thù trong, giặc ngoài bủa vây. Hơn 90% dân số mù chữ, nạn đói tàn khốc cướp đi sinh mạng hàng triệu người, ngân khố trống rỗng, bộ máy chính quyền cách mạng vừa ra đời còn non yếu. Thế nhưng, như con thuyền nhỏ giữa bão tố, dân tộc Việt Nam đã vững vàng vượt sóng nhờ tay chèo kiên định của Đảng và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Chúng ta đã giữ vững nền độc lập, bảo vệ thành quả cách mạng và đặt nền móng cho công cuộc kiến thiết quốc gia. 

Dưới góc độ chuyên gia kinh tế biển, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chu Hồi đánh giá, trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, biển luôn là không gian sinh tồn và phát triển của dân tộc, gắn bó máu thịt với dân ta từ bao đời và ngày nay tiếp tục là chỗ dựa sinh kế trực tiếp của người dân sống ở vùng ven biển và trên các đảo. Phát huy lợi thế, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định biển là yếu tố quan trọng, không thể tách rời trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh - quốc phòng của đất nước.

Để phát triển khoa học công nghệ, bên cạnh nỗ lực của các nhà khoa học trong nước và cơ chế chính sách, cần tạo ra những chính sách đột phá nhằm thu hút các nhà khoa học người Việt ở nước ngoài và các nhà khoa học nước ngoài. Những chính sách này sẽ giúp họ an tâm cống hiến lâu dài, giống như cách mà nhiều nhà khoa học vĩ đại đã từng làm. Ví dụ với trường hợp nhà khoa học người Pháp "Yec-xanh", người đã cống hiến trọn đời cho nền khoa học thế giới, nhưng khởi nguồn lại chính từ thực tiễn của Việt Nam hay nhờ những quyết sách đầu tư đúng đắn của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà ngành Dầu khí đã vươn lên trở thành mũi nhọn trong kinh tế biển.

Nhắc lại thành công của chính sách Khoán 10 trong nông nghiệp trước đây, khi trao quyền tự chủ cho nông dân đã tạo nên bước ngoặt lịch sử, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Chu Hồi cho rằng, khoa học công nghệ cũng nên có "Khoán 10" như thế. Một chính sách đột phá sẽ trở thành cú hích mạnh mẽ, khơi dậy nguồn động lực to lớn và mở rộng cánh cửa để thu hút, phát huy tài năng của đội ngũ nhà khoa học giỏi.

Để chuẩn bị hành trang bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Phó Giáo sư Nguyễn Chu Hồi đề xuất các định hướng tương lai, gồm phát triển kinh tế biển, bền vững, gắn với bảo vệ môi trường. Theo đó, Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 cần tiếp tục được hiện thực hoá trong bối cảnh của cuộc Cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị nước ta. Quan trọng hơn, cần thống nhất quản trị về mặt nhà nước đối với các đơn vị tỉnh ven biển mới sáp nhập, tạo không gian rộng mở, tự do và thu hút đầu tư nhiều hơn cho phát triển kinh tế biển trong thời gian tới.

Tận dụng thời cơ, loại bỏ thách thức để phát triển

Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học, Anh hùng đa dạng sinh học ASEAN, Chủ tịch Hội đồng Cây Di sản Việt Nam Đặng Huy Huỳnh cho rằng, trong thời kỳ kháng chiến, nhiều công trình khoa học góp phần quan trọng vào việc sản xuất vũ khí, giúp bộ đội chiến đấu, điển hình là cụm công trình nghiên cứu và chế tạo vũ khí của Giáo sư Trần Đại Nghĩa, các công trình như A12, DKB nối tầng, các loại thiết bị rà phá thủy lôi trên biển của Viện Kỹ thuật Quân sự và Đại học Bách Khoa Hà Nội, do Giáo sư Vũ Đình Cự và cộng sự thực hiện, góp phần làm nên chiến thắng.

Từ năm 1975, Việt Nam bước vào giai đoạn tái thiết. Ngành khoa học và công nghệ ghi nhận nhiều thành tựu trong sản xuất nông nghiệp, công nghệ thông tin, sinh học, công nghệ chế tạo, nghiên cứu y sinh. Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Đặng Huy Huỳnh điểm lại các đóng góp và cho biết một số lĩnh vực đã tiếp cận trình độ tiên tiến khu vực và thế giới, như nghiên cứu chọn tạo và phát triển giống lúa thơm Sóc Trăng; thiết kế chi tiết và ứng dụng công nghệ để chế tạo, lắp ráp và hạ thủy giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90 m nước; công nghệ thiết kế, thi công, lắp đặt các công trình dầu khí biển siêu trường, siêu trọng…

Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Đặng Huy Huỳnh phân tích trong phát triển kinh tế - xã hội, Việt Nam cần cân đối 3 mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường. Trong đó, chú trọng tới môi trường, ứng xử hài hòa giữa con người với thiên nhiên. Biến đổi khí hậu rất khó lường, nếu thiếu chính sách bền vững, cộng đồng không tham gia hưởng ứng thì sẽ ảnh hưởng đến chính sách phát triển kinh tế. Do đó, với chủ trương: “Không đánh đổi môi trường để phát triển kinh tế” của Chính phủ sẽ là động lực lớn cho sự phát triển: kinh tế xanh, sống xanh, tiêu dùng xanh, học tập xanh….

Trong bối cảnh Việt Nam xác định động lực phát triển là đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Nhà nước cần phát huy trí tuệ của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ trong xây dựng chính sách pháp luật và tham gia quản lý nhà nước; cần xây dựng và phát triển đội ngũ bằng cách tạo cơ chế, điều kiện thuận lợi để họ phát huy năng lực, được xã hội tôn vinh và khuyến khích các tổ chức đầu tư. Đồng thời, Nhà nước cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với những trí thức có đóng góp hiệu quả vào sự nghiệp đất nước, thay đổi tư duy phát triển, có cách nhìn đột phá, tận dụng cơ hội, thời cơ, loại bỏ khó khăn và thách thức để phát triển.

Bên cạnh đó, Nhà nước cần thúc đẩy, hoàn thiện hệ thống pháp luật về khoa học và công nghệ, trong đó có nội dung như đổi mới tổ chức và hoạt động, để mọi tổ chức, cá nhân đều có quyền đề xuất ý tưởng nghiên cứu hoặc đặt hàng nghiên cứu cho nhà khoa học. Các nghiên cứu cần gắn với thực tiễn, đồng thời đổi mới hội nhập quốc tế về khoa học công nghệ, xây dựng các tổ chức, nhóm nghiên cứu và hệ thống phòng thí nghiệm đạt tiêu chuẩn quốc tế, kết nối mạng thông tin tiên tiến, hiện đại của khu vực và quốc tế.