Sự kiện do Trường Luật - Đại học Canterbury (New Zealand), Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, Tạp chí Transnational Criminal Law Review - Đại học Windsor (Canada) phối hợp tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh trong ngày 27 - 28/11.

Tại phiên khai mạc, Tiến sỹ Lê Trường Sơn, Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh, tội phạm xuyên quốc gia đang là thách thức an ninh nghiêm trọng đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương vốn đa dạng về thể chế pháp lý và trình độ phát triển. Nhiều loại tội phạm đã và đang vượt khỏi phạm vi kiểm soát của mỗi quốc gia, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các hệ thống pháp luật.

Do vậy, hội thảo sẽ giúp nhận diện rõ hơn những rào cản trong tương trợ tư pháp, dẫn độ và thực thi pháp luật quốc tế, qua đó hỗ trợ tiến trình cải cách pháp luật trong khu vực. Đây cũng là dịp tăng cường chia sẻ tri thức, thúc đẩy hợp tác quốc tế, đóng góp vào xây dựng mạng lưới học giả - chuyên gia trong khu vực để cùng đưa ra giải pháp đối phó hiệu quả hơn với tội phạm xuyên quốc gia.

Tại phiên chủ đề “Mua bán người”, Giáo sư Andreas Schloenhardt, Khoa Luật Hình sự, Đại học Queensland (Brisbane, Australia) đã phân tích ranh giới giữa đưa người di cư trái phép và mua bán người; chỉ ra sự không đồng nhất trong cách các nghị định thư quốc tế tiếp cận nguyên tắc không trừng phạt nạn nhân, khiến việc bảo vệ quyền lợi của người bị bóc lột gặp nhiều khó khăn. Hai hành vi này có những đặc điểm pháp lý khác nhau, nhưng thực tế lại thường giao thoa và khó phân định. Đặc biệt trong bối cảnh nhiều trường hợp đưa người di cư trái phép trở thành tiền đề cho hành vi bóc lột sau đó.

Cùng quan điểm, Tiến sĩ Anna Głogowska-Balcerzak, Khoa Luật và Hành chính, Bộ môn Luật Quốc tế công và Quan hệ quốc tế, Đại học Łódź (Ba Lan) đã khái quát mối quan hệ hợp tác giữa ASEAN và Liên minh châu Âu (EU) trong chống mua bán người.

Bà Anna Głogowska-Balcerzak chỉ ra sự đối lập giữa hai hệ thống pháp lý khu vực, đồng thời bày tỏ quan điểm: Nếu Liên minh châu Âu nhấn mạnh hài hòa hóa pháp luật và bảo vệ nạn nhân như một nghĩa vụ pháp lý, thì ASEAN lại đề cao chủ quyền quốc gia, ưu tiên quản lý di cư và tiếp cận linh hoạt hơn. Từ kinh nghiệm thực tiễn, bà đề xuất các sáng kiến hợp tác cụ thể như: Safe and Fair (an toàn và bình đẳng) hay các chiến dịch quy mô lớn do Interpol điều phối..., qua đó cho thấy những nỗ lực đáng kể nhưng vẫn còn thiếu thống nhất trong đánh giá và thực thi.

Mở rộng góc nhìn với các phân tích liên quan đến việc tội phạm hóa hành vi mua bán người trong pháp luật hình sự Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Phương Hoa, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh hệ thống luật hiện hành của Việt Nam đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ nhưng vẫn còn những điểm chưa tương thích với chuẩn mực quốc tế, đặc biệt là yêu cầu bắt buộc về mục đích bóc lột. Bà Hoa đề xuất điều chỉnh một số dấu hiệu pháp lý trong Bộ luật Hình sự và làm rõ phạm vi áp dụng của các tội danh liên quan nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh với loại tội phạm này.

Từ thực tiễn, nữ Tiến sĩ Rebecca E. Khan (Đại học De La Salle, Philippines) chia sẻ những kinh nghiệm về vấn đề giao thoa giữa mua bán người và mang thai hộ vì mục đích thương mại. Có nước xem phụ nữ trong các vụ việc này là nạn nhân, nhưng có nước lại xử lý họ như người phạm tội. Đây là khoảng trống pháp lý làm gia tăng nguy cơ bóc lột và tạo điều kiện cho các đường dây xuyên biên giới lợi dụng.

Trong 2 ngày diễn ra hội thảo với các phiên chuyên đề riêng biệt, các học giả, chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách đến từ Anh, Australia, New Zealand, Liên minh châu Âu và các quốc gia ASEAN đã thảo luận làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn nổi bật như phân biệt di cư trái phép và mua bán người; hợp tác ASEAN - EU; vấn đề mang thai hộ vì mục đích thương mại; biện pháp chống bóc lột trẻ em…Các đại biểu đề xuất Công ước hợp tác pháp lý ASEAN; tương trợ tư pháp với tội phạm xâm hại trẻ em; rào cản đối với Tòa án chống tham nhũng quốc tế; thách thức của trọng tài viên; cải cách pháp luật ma túy; tội phạm bởi pháp nhân; nội luật hóa Công ước Kyoto sửa đổi. Các đại biểu nhấn mạnh vai trò luật sư trong chống rửa tiền; tích hợp giá trị văn hóa trong thu hồi tài sản; rào cản tương trợ tư pháp ở ASEAN; công cụ hợp tác chống tội phạm mạng; chỉ số tội phạm có tổ chức; truy cập dữ liệu xuyên biên giới; tác động Công ước Liên hợp quốc về tội phạm mạng; vấn đề pháp luật, thực tiễn và xu hướng về dẫn độ.