Thách thức từ Nga và các đảm bảo an ninh

Theo tờ New York Times, các cuộc đàm phán do Mỹ dẫn đầu nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine đã đạt được một số tiến triển, nhưng vẫn đối mặt với những thách thức lớn, đặc biệt là các đảm bảo an ninh cho Ukraine.

Vài giờ trước khi Tổng thống Trump tiếp đón Tổng thống Volodymyr Zelensky tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ngày 28/12, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov nhắc lại rằng Moskva sẽ không bao giờ chấp nhận bất kỳ thỏa thuận nào cho phép quân đội châu Âu đóng tại Ukraine. Đây là yếu tố then chốt trong kế hoạch an ninh mà ông Zelensky đề xuất, nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công trong tương lai và giám sát một “vùng phi quân sự” tại các khu vực do Nga kiểm soát. Ông Lavrov cảnh báo rằng nếu quân đội châu Âu xuất hiện, họ sẽ trở thành “mục tiêu hợp pháp” của Nga.

Ngoài ra, đề xuất hòa bình còn bao gồm một điều khoản bất thường yêu cầu Mỹ phải bảo vệ Ukraine nếu Nga tấn công, nhưng Tổng thống Trump chưa từng xác nhận điều này. Đây là thách thức chính trị nội bộ, bởi nhiều người ủng hộ MAGA hay một số thành viên Đảng Cộng hòa, như Phó Tổng thống J.D Vance, phản đối việc Mỹ tham chiến để bảo vệ Ukraine. Cho đến nay, phía Nga chưa nhượng bộ, và các cuộc đàm phán chủ yếu tập trung vào những gì Ukraine sẵn sàng thực hiện và những nhượng bộ Mỹ có thể trao đổi. Tổng thống Putin vẫn kiên quyết yêu cầu kiểm soát thêm lãnh thổ ở Donbass, trong khi ông Trump khẳng định nhà lãnh đạo Nga “sẵn sàng cho hòa bình” sau khi trao đổi hôm 28/12.

Những trở ngại về chính trị, lãnh thổ và vai trò châu Âu

Dù các vấn đề lãnh thổ khó khăn, trở ngại phức tạp nhất lại là kế hoạch dài hạn nhằm ngăn chặn một cuộc tấn công khác vào Ukraine. Tuần trước, ông Zelensky nhấn mạnh đề xuất 20 điểm hiện đang được xem xét cam kết Mỹ sẽ “cung cấp cho Ukraine những đảm bảo tương tự Điều 5 NATO” - tức bảo vệ Ukraine giống như bảo vệ một đồng minh NATO. Tuy nhiên, Tổng thống Trump và Zelensky đều né tránh xác nhận điều này công khai, chỉ nói rằng thỏa thuận gần hoàn tất.

Mục tiêu dài hạn của Tổng thống Trump là đạt “ổn định chiến lược” với Nga, bao gồm bình thường hóa quan hệ ngoại giao và kinh tế, dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, nối lại thương mại, giải phóng dòng chảy dầu khí của Nga và tái hội nhập phương Tây. Ông Trump, vốn quan tâm đến các thỏa thuận kinh tế, từng cân nhắc tầm nhìn này, mặc dù nhiều nhà lãnh đạo châu Âu và một số thành viên trong đảng của ông coi đó là nguy hiểm. Đồng thời, nhà lãnh đạo Mỹ cũng nhấn mạnh vai trò của các nước châu Âu trong việc giám sát an ninh Ukraine, tránh để Washington chịu toàn bộ gánh nặng.

Dù vậy, ông Trump và ông Zelensky đã kết thúc năm 2025 ở một vị thế ít người dự đoán: các đề xuất hòa bình được đưa lên bàn, và nhà lãnh đạo Mỹ tuyên bố “không có thời hạn nào cả".

Thách thức nội bộ Mỹ và tiến trình đàm phán riêng với Nga

Cuộc họp báo chung tại Palm Beach hôm 29/12 diễn ra khá lặng lẽ. Nhà lãnh đạo Ukraine đã học được cách ứng xử với tổng thống Mỹ, liên tục cảm ơn ông và ca ngợi vai trò người kiến ​​tạo hòa bình của ông - những lời mà ông Trump không giấu giếm rằng ông muốn Ủy ban Giải Nobel Hòa bình nghe thấy. Trong các bình luận công khai và trao đổi riêng với phụ tá,  ông Trump dường như thừa nhận rằng chiến lược áp lực với thời hạn trước lễ Giáng sinh nhằm buộc ông Zelensky nhượng bộ Nga đã thất bại.

Trước đây, Tổng thống Trump từng coi cuộc chiến Nga-Ukraine là “vấn đề dễ giải quyết nhất,” thậm chí tự tin có thể giải quyết trong một ngày. Tuy nhiên, năm 2025 đã dần thức tỉnh ông về độ phức tạp và chiều sâu lịch sử của xung đột. Ban đầu, ông Trump mô tả xung đột như một "tranh chấp bất động sản", nhưng giờ đây ông quan tâm nhiều hơn đến các vấn đề an ninh, nhấn mạnh vai trò của châu Âu thay vì Washington.

Tổng thống Mỹ cũng thừa nhận việc Ukraine nhượng bộ đất đai sẽ cần một cuộc trưng cầu dân ý toàn quốc - điều khó thực hiện trong bối cảnh pháo kích hàng đêm và cử tri Ukraine phân tán khắp châu Âu để tránh bạo lực.

Điều bí ẩn hiện nay là các cuộc trao đổi riêng giữa hai nhà lãnh đạo Trump và Putin. Ông Trump đã điện đàm khoảng hai tiếng với ông Putin trước khi ông Zelensky đến Mar-a-Lago, và lại trao đổi một lần nữa vào hôm sau. Chưa rõ Tổng thống Putin có thể nhượng bộ gì: cho phép thiết lập vùng phi quân sự gần đường ranh hiện tại, hay từ bỏ yêu sách đối với nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. Tuy nhiên, Tổng thống Trump thừa nhận ông Putin chưa sẵn sàng đồng ý với lệnh ngừng bắn, có lẽ là trong khi bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào đang được đàm phán hoặc trong thời gian diễn ra cuộc trưng cầu dân ý ở Ukraine về việc nhượng bộ lãnh thổ.

Thách thức cuối cùng là vấn đề chính trị nội bộ Mỹ: liệu Washington có thực sự cam kết bảo vệ Ukraine nếu nước này bị tấn công một lần nữa. Chi tiết về các đảm bảo an ninh trong dự thảo đề xuất của Mỹ và Ukraine vẫn chưa rõ, nhưng nếu cam kết tương tự Điều 5 NATO là chính xác, đây sẽ là một thay đổi lớn trong chính sách Mỹ. Trước đây, Tổng thống Obama đã không can thiệp trực tiếp khi Nga sáp nhập Crimea năm 2014, và Tổng thống Biden cũng không gửi quân chiến đấu khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine năm 2022, mặc dù cung cấp vũ khí, đạn dược và cố vấn.

Như vậy, nỗ lực hòa bình hiện nay do Mỹ dẫn đầu, dù gặp nhiều thách thức, vẫn là bước tiến chi tiết và đáng chú ý nhất kể từ khi cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra gần 4 năm trước, mở ra cơ hội hiếm hoi cho một giải pháp lâu dài, nhưng cũng đầy bất trắc.