Hội thảo do Bộ Y tế, Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á (ERIA), Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), Tổ chức y tế Thế giới (WHO) tổ chức trong khuôn khổ các sự kiện trong Năm Chủ tịch ASEAN 2020 của Việt Nam nhằm chia sẻ kinh nghiệm, tăng cường hợp tác giữa các bên. 

Hội thảo được tổ chức trong hai ngày 18-19/11 với sự tham gia của hơn 170 đại biểu thuộc 10 quốc gia thành viên ASEAN, các đối tác theo hình thức trực tiếp và trực tuyến tại các điểm cầu. 

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường cho biết, già hóa dân số là một trong những biến đổi nhân khẩu có tác động lớn nhất trên thế giới hiện nay. Thế kỷ 21 được coi là thế kỷ của già hóa dân số.

Cộng đồng ASEAN có quy mô dân số lớn thứ 3 thế giới, chỉ sau Trung Quốc và Ấn Độ. Điều này mang đến những lợi thế nhất định cho sự phát triển kinh tế - xã hội của ASEAN. Hiệp hội hiện có hơn 45 triệu người cao tuổi (từ 65 tuổi trở lên), chiếm 7% dân số ASEAN và đang là khu vực già hóa dân số. Đến năm 2050, con số này sẽ tăng lên là 132 triệu người, chiếm 16,7% dân số ASEAN. 

Hiện, có bốn quốc gia thành viên ASEAN gồm: Singapore, Thái Lan, Việt Nam và Malaysia đang trong giai đoạn già hóa dân số. Tuy nhiên, đến năm 2050, tất cả các quốc gia này sẽ trở thành quốc gia siêu già. Các quốc gia còn lại đã, đang ở thời kỳ dân số già hoặc già hóa dân số.

Việt Nam chính thức bước vào thời kỳ già hóa dân số từ năm 2011 nhưng tốc độ già hóa dân số của Việt Nam thuộc hàng nhanh nhất thế giới. Số người cao tuổi Việt Nam (từ 65 tuổi trở lên) chiếm 7,7% dân số, tức có 7,4 triệu người cao tuổi. Riêng nhóm dân số từ 80 tuổi trở lên đã hơn 2 triệu người.

Nếu các nước phát triển phải mất một thế kỷ hoặc vài thập kỷ để chuyển đổi từ giai đoạn già hóa dân số (7%) sang dân số già (14%) như: Pháp (115 năm), Thụy Điển (85 năm), Australia (73 năm), Mỹ (69 năm), Canada (65 năm), Anh (45 năm)..., Việt Nam sẽ chỉ mất 20 năm.

Thứ trưởng Trương Quốc Cường khẳng định, Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn coi trọng, phát huy vai trò chăm sóc, bảo vệ người cao tuổi, trong đó có chăm sóc y tế. Nhiều chính sách, chương trình chăm sóc sức khỏe, chăm sóc người cao tuổi đã được Việt Nam ban hành, thực hiện.

Sự chuyển đổi nhân khẩu do già hóa dân số đã, đang, sẽ tác động rất lớn đến mọi mặt của đời sống kinh tế-xã hội của mỗi quốc gia, mỗi xã hội, trong đó có chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi. Hội thảo là cơ hội tốt để các nước ASEAN cùng bàn thảo về việc tăng cường phối hợp liên ngành; sự chung tay của các lĩnh vực tư nhân, các tổ chức, các bên liên quan; tăng cường khả năng hợp tác giữa các quốc gia thành viên ASEAN, giữa ASEAN và các đối tác trong việc phát huy vai trò chăm sóc người cao tuổi, nhằm hướng đến xây dựng một cộng đồng ASEAN già hóa năng động, khỏe mạnh, một ASEAN gắn kết, chủ động thích ứng.

Bà Naomi Kitahara, Trưởng đại diện Quỹ Dân số liên hợp quốc tại Việt Nam chia sẻ, Dân số là một chủ đề không thể bỏ qua trong Chương trình nghị sự Phát triển bền vững năm 2030. Già hóa dân số xảy ra không phải vì tỷ lệ tử vong giảm hay vì con người sống lâu hơn, mà phần lớn là do mức sinh giảm. Tất cả các quốc gia trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam phải chuẩn bị cho già hóa dân số, khi các cặp vợ chồng bắt đầu có một gia đình nhỏ hơn. Việt Nam cần phải tính đến một mô hình mới có thể đồng bộ hóa vấn đề dân số với tăng trưởng kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo hòa nhập xã hội cho người cao tuổi.

Năm 2020, đại dịch COVID-19 đã làm gia tăng, nêu bật tính dễ bị tổn thương cũng như những nhu cầu cụ thể của người cao tuổi. Rõ ràng, tỷ lệ tử vong ở người cao tuổi là cao hơn và tỷ lệ này ở người trên 80 tuổi cao gấp 5 lần mức trung bình toàn cầu. Người cao tuổi phải được coi là một ưu tiên trong nỗ lực nhằm vượt qua đại dịch COVID -19 của cộng đồng ASEAN nhằm đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong các hoạt động ứng phó nhân đạo cũng như trong nỗ lực phát triển.

Giáo sư Yasuhiro Yamada, Trợ lý đặc biệt của Chủ tịch ERIA về các vấn đề tại Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam cho rằng, già hóa dân số sẽ gia tăng một cách nhanh chóng, do đó cần có những hành động ứng phó kịp thời càng sớm càng tốt. Già hóa dân số có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe tinh thần, sa sút trí tuệ trong tương lai. Nếu lường trước được các yếu tố của già hóa dân số sẽ giúp các nước có sẵn cơ sở hạ tầng để đáp ứng, khắc phục những bất lợi do tình trạng này gây ra.

Tại hội thảo, các đại biểu đã thảo luận về thực trạng, xu hướng già hóa dân số, tình trạng sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe tâm thần, nhu cầu chăm sóc của người cao tuổi của ASEAN. Các chuyên gia quốc tế đến từ Quỹ Dân số Liên hợp quốc, Tổ chức Y tế thế giới, Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á đã chia sẻ những kinh nghiệm, bài học nhằm thúc đẩy già hóa năng động, khỏe mạnh trong cộng đồng ASEAN, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID -19.
 
Các đại biểu cũng đưa ra khuyến nghị về việc thúc đẩy các thích ứng có ý nghĩa quan trọng đối với tình trạng già hóa dân số; các biện pháp thích ứng dựa trên cơ sở không phân biệt đối xử, bình đẳng nhằm giúp thúc đẩy tầm nhìn về một tuổi già khỏe mạnh, hạnh phúc hướng đến xây dựng một cộng đồng ASEAN gắn kết, chủ động thích ứng trong thúc đẩy già hóa năng động, khỏe mạnh.