Sau hơn 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, quan hệ “Đối tác vì hợp tác và phát triển” Việt Nam - Nam Phi ngày càng phát triển. Trong đó, hợp tác kinh tế-thương mại là trụ cột quan trọng. Tổng kim ngạch thương mại song phương năm 2024 đạt 1,72 tỷ USD. Việt Nam xuất khẩu chủ yếu sang Nam Phi mặt hàng điện tử, điện thoại và linh kiện, dệt may, giày dép, hàng nông sản và nhập khẩu từ Nam Phi các loại trái cây, gỗ, khoáng sản và hóa chất.

Tính đến tháng 7/2025, Nam Phi có 20 dự án đầu tư vào Việt Nam còn hiệu lực, với số vốn đầu tư 0,88 triệu USD. Trong khi đó, Việt Nam có 4 dự án đầu tư sang Nam Phi với tổng số vốn 8,86 triệu USD, đứng thứ 45 trong số 84 quốc gia và vùng lãnh thổ mà Việt Nam đầu tư ra nước ngoài.

Tại diễn đàn các đại biểu được giới thiệu môi trường đầu tư tại Việt Nam và Nam Phi; cũng như tình hình hợp tác kinh tế, đầu tư giữa hai nước. Đặc biệt, các doanh nghiệp hai nước đã trình bày về khả năng, mong muốn hợp tác đầu tư trên nhiều lĩnh vực; đề nghị Chính phủ hai nước tạo điều kiện để các doanh nghiệp có các dự án hợp tác cụ thể trong thời gian tới. Trong đó, các lĩnh vực được 2 bên quan tâm như: khai thác khoáng sản, thăm dò khai thác dầu, năng lượng điện, nông nghiệp, công nghệ chế biến, chế tạo…

Phát biểu tại Diễn đàn, Phó Tổng thống Nam Phi Paul Mashatile gửi lời chào mừng nồng nhiệt tới Thủ tướng Phạm Minh Chính và Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tới Nam Phi, được chứng kiến tinh thần Ubuntu (tinh thần đoàn kết của người Nam Phi) mà Nam Phi rất tự hào. 

Theo Phó Tổng thống đây là thời điểm then chốt cho cộng đồng doanh nghiệp hai nước. Việc tổ chức Diễn đàn bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20, nối tiếp chuyến thăm cấp Nhà nước rất thành công của Tổng thống Nam Phi tới Việt Nam, mở ra chương mới cho quan hệ song phương. Hai Chính phủ đã tái khẳng định cam kết tăng cường hợp tác trên một loạt lĩnh vực từ thương mại, công nghiệp, nông nghiệp, khoa học công nghệ, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số. Chuyến thăm này không chỉ tăng cường tình hữu nghị sâu sắc hai nước, mà còn thành công trong việc định hình phương hướng mới để phát triển những năm tới.

Phó Tổng thống Nam Phi cho biết, những năm qua, Nam Phi là đối tác hàng đầu của Việt Nam trong khu vực. Nam Phi đóng vai trò là nền kinh tế đa dạng hóa ở châu Phi, kết nối hơn 1,4 tỷ dân trong một thị trường thống nhất. Theo Phó Tổng thống Nam Phi, khu vực thương mại tự do châu Phi mang lại lợi ích cho hai nước, song nhiều cơ hội chưa tận dụng được.

Chính phủ hai nước đã cam kết xây dựng môi trường kiến tạo cho đầu tư; tạo điều kiện thuận lợi hóa thương mại, thúc đẩy cơ sở hạ tầng, hỗ trợ tài chính. Nam Phi khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam tìm kiếm các cơ hội đầu tư tại các đặc khu kinh tế của Nam Phi; hoan nghênh các doanh nghiệp Nam Phi đầu tư vào các cụm công nghiệp, khu công nghệ của Việt Nam; tăng cường hợp tác giữa Phòng Thương mại và Công nghiệp hai nước.

Phó Tổng thống Nam Phi nhấn mạnh, là chủ nhà của Hội nghị thượng đỉnh G20, Nam Phi nhấn mạnh hợp tác giữa các quốc gia mới nổi. Các nhà doanh nghiệp chính là động lực của quá trình này và điều quan trọng là xây dựng được những nhịp cầu bắc qua biên giới hai nước. Diễn đàn này cần nhận diện các dự án hiệu quả, thúc đẩy liên doanh, kỹ năng công nghiệp hóa để thúc đẩy phát triển bao trùm. Hai Chính phủ sẵn sàng hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp hai nước. Phó Tổng thống Nam Phi cho rằng cần thúc đẩy mối quan hệ hai nước lên tầm cao mới. Thoả thuận nâng tầm quan hệ thương mại song phương mang lại lợi ích cho người dân, hợp tác giữa hai nước cũng thể hiện được các quốc gia đang phát triển có thể tôn trọng lẫn nhau, đạt được sự thịnh vượng bền vững.

Về phần mình, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, mối quan hệ hai nước gần đây được thúc đẩy rất tích cực, thể hiện qua các chuyến thăm cấp cao. Thủ tướng đánh giá Diễn đàn là cơ hội để gặp gỡ, kết nối, hành động và tạo ra sản phẩm. Ngay sau đây, Thủ tướng sẽ gặp Tổng thống Nam Phi, và hai bên sẽ tuyên bố nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược. 

Với tinh thần “Nhà nước kiến tạo, doanh nghiệp tiên phong, công tư đồng hành, đất nước phát triển, nhân dân hạnh phúc, doanh nhân thụ hưởng”, Thủ tướng nêu rõ, hai nước có quan hệ chính trị hết sức tốt đẹp: cùng nhau đấu tranh giải phóng dân tộc, thể hiện khát vọng tự do. Do đó, không có lý do gì lại không đứng cạnh nhau để phát triển nhanh và bền vững. Từ nền tảng chính trị vững chắc phải có sản phẩm hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư trên tinh thần cân bằng. Thủ tướng kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp hai nước tăng cường đầu tư, đoàn kết, hợp tác và hỗ trợ giúp đỡ lẫn nhau để cùng thắng, cùng phát triển và cùng hưởng niềm hạnh phúc.

Thông tin kết quả và định hướng phát triển đất nước, Thủ tướng cho biết, Việt Nam đang thực hiện 2 mục tiêu chiến lược 100 năm trong bối cảnh hết sức khó khăn. Muốn đạt 2 mục tiêu này, năm 2025, Việt Nam phải đạt mức tăng trưởng kinh tế 8% trở lên, những năm tiếp theo phải đạt tăng trưởng 2 chữ số để đạt mục tiêu năm 2045 là nước phát triển có thu nhập cao. Thủ tướng chia sẻ, nông nghiệp đã giúp Việt Nam thoát nghèo; công nghiệp giúp Việt Nam tiệm cận mức thu nhập trung bình cao; từ nay đến năm 2045, Việt Nam lấy khoa học công nghệ giúp đất nước trở thành nước phát triển có thu nhập cao.

Cho biết, trong quá trình đó, Việt Nam đã học tập Nam Phi rất nhiều và mong muốn hai nước tiếp tục đoàn kết, thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư, Thủ tướng kêu gọi doanh nghiệp Việt Nam đầu tư sản xuất nông nghiệp ngay tại Nam Phi như lúa gạo, các sản phẩm Nam Phi đang phải nhập khẩu, để đáp ứng nhu cầu của Nam Phi cũng như xuất khẩu; tiếp đó là phát triển năng lượng, trong đó có năng lượng tái tạo; đầu tư phát triển logistics; tăng cường xuất khẩu các sản phẩm của Nam Phi, tiến tới ký Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa hai nước.

Thủ tướng mong Nam Phi đầu tư vào các lĩnh vực thuộc động lực tăng trưởng mới như đổi mới sáng tạo, kinh tế xanh, kinh tế sáng tạo; tăng cường các sản phẩm chế biến với tinh thần khai thác tối đa tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh, với trí tuệ của người Nam Phi và Việt Nam cộng với cơ chế hợp tác chặt chẽ, khát vọng phát triển của hai đất nước, hai bên sẽ biến thiên nhiên thành các sản phẩm đóng góp cho sự phát triển.

Thủ tướng đề nghị nâng cấp Ủy ban liên Chính phủ do Bộ trưởng Ngoại giao hai nước điều phối. Các doanh nghiệp cần thành lập các tổ công tác để thúc đẩy hợp tác, với khát vọng cống hiến, để biến tài nguyên thiên nhiên thành những sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn, giá trị hơn.

*Tại diễn đàn, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phó Tổng thống Nam Phi Paul Mashatile chứng kiến lễ trao thỏa thuận hợp tác giữa các doanh nghiệp trong các lĩnh vực: chuyển giao công nghệ radar 3D chiến lược; khởi động các dự án sản xuất tại Việt Nam và hợp tác nghiên cứu - phát triển các công nghệ trong lĩnh vực công nghệ chiến lược; phát triển hợp tác trong các lĩnh vực du lịch, vận tải hàng không và các hoạt động thương mại liên quan giữa Việt Nam và Nam Phi.