Năm 2025 là dấu mốc quan trọng trong quan hệ giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu khi hai bên kỷ niệm 35 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (28/11/1990 - 28/11/2025).

Từ những viên gạch đầu tiên để đặt nền móng quan hệ vào năm 1990, EU dần trở thành một trong những đối tác hợp tác phát triển quan trọng của Việt Nam trong tiến trình Đổi mới, mở cửa và hội nhập quốc tế với nhiều chương trình hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng lực thể chế, đào tạo nguồn nhân lực, cải thiện hạ tầng, y tế… Theo dòng chảy thời gian, quan hệ Việt Nam - EU đã được vun đắp, nâng tầm, trở thành một trong những mối quan hệ năng động và có chiều sâu nhất giữa EU với một quốc gia ASEAN, đưa Việt Nam là nước có nhiều cơ chế hợp tác nhất với EU trong ASEAN. Việc hai bên ký kết Hiệp định Đối tác và hợp tác toàn diện (PCA) vào năm 2012, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) vào năm 2019 cùng với nhiều thỏa thuận quan trọng khác trong các lĩnh vực hợp tác an ninh - quốc phòng, đầu tư, nông - lâm - ngư nghiệp đã đưa quan hệ Việt Nam - EU ngày càng phát triển hiệu quả và toàn diện trên cơ sở tin cậy chính trị, đối thoại cởi mở, chia sẻ lợi ích, vượt qua khác biệt.

Trong những năm qua, hợp tác trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao ghi nhận những dấu ấn quan trọng với việc hai bên thường xuyên trao đổi đoàn và tiếp xúc cấp cao, phối hợp lập trường tại các diễn đàn quốc tế và khu vực. Trong năm nay, Chủ tịch Hội đồng châu Âu đã điện đàm và chúc mừng Tổng Bí thư Tô Lâm vào ngày Việt Nam kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/2025), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã gặp song phương với Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Chủ tịch Hội đồng châu Âu tại các hội nghị thượng đỉnh đa phương và nhiều hoạt động trao đổi đoàn các cấp, các lĩnh vực. Trong bối cảnh tình hình thế giới nhiều biến động, Việt Nam và EU tiếp tục duy trì tiếng nói chung về tôn trọng luật pháp quốc tế, bảo vệ an ninh - an toàn hàng hải và ủng hộ chủ nghĩa đa phương. Sự phối hợp chặt chẽ giữa hai bên trong khuôn khổ Liên hợp quốc, ASEAN - EU và các đối thoại chiến lược, hợp tác an ninh - phát triển, giao lưu nghị viện… đã tạo nên mạng lưới tin cậy lẫn nhau, góp phần chia sẻ trách nhiệm chung đối với hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Một trong những điểm sáng trong quan hệ Việt Nam - EU là hợp tác thương mại và đầu tư. Hiệp định EVFTA sau 5 năm thực thi đã đưa kim ngạch hai bên tăng trưởng vượt bậc. Mặc dù kinh tế toàn cầu biến động phức tạp, kim ngạch thương mại hai chiều năm 2024 vẫn tăng trưởng tích cực trên 10% (68,4 tỷ USD), và tăng 8,4% (54,6 tỷ USD) trong 9 tháng năm 2025. EU hiện là đối tác thương mại lớn thứ tư và nhà đầu tư lớn thứ sáu của Việt Nam, trong khi Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của EU trong ASEAN. EU hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam, nơi các sản phẩm xuất khẩu Việt Nam - từ cà phê, hạt điều, thủy sản đến điện tử, dệt may - ngày càng được người tiêu dùng EU ưa chuộng.

Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp châu Âu có mặt ở Việt Nam từ khi mở cửa và có vị trí vững chắc ở Việt Nam trong nhiều thập kỷ. Hàng nghìn dự án đầu tư của EU hoạt động hiệu quả trên khắp các tỉnh, thành Việt Nam, cộng đồng doanh nghiệp EU ngày nay tiếp tục mở rộng quy mô đầu tư và coi Việt Nam là thị trường hấp dẫn nhờ chính trị ổn định, môi trường kinh doanh cải thiện, nhân lực chất lượng cao và vị trí chiến lược, điểm đến triển vọng của dòng vốn xanh, công nghệ cao.

Trong lĩnh vực hợp tác phát triển và phát triển bền vững, EU là nhà cung cấp viện trợ phát triển quan trọng đối với Việt Nam, đã dành sự hỗ trợ quý báu cho Việt Nam trong các chương trình, dự án liên quan đến cải cách tư pháp, phát triển hệ thống giáo dục, hỗ trợ ngành lâm nghiệp, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, thiên tai. Với sự đồng hành, hỗ trợ của EU và các nước thành viên, Việt Nam trở thành hình mẫu thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) và Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ (MDGs) của Liên hợp quốc. Tại những nơi xa xôi nhất, các dự án hỗ trợ của EU đã làm thay đổi bộ mặt của nhiều làng xã, thôn bản miền núi. Thông qua việc triển khai Quan hệ chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) giữa Việt Nam và Nhóm Đối tác quốc tế (IPG), các chương trình hỗ trợ khí hậu, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp xanh, EU đang trở thành đối tác tin cậy, người bạn đồng hành của Việt Nam trong hành trình thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” vì một tương lai xanh và bền vững.

Việt Nam và EU cũng là đối tác quan trọng của nhau trên lĩnh vực an ninh, quốc phòng với Hiệp định khung về thiết lập khuôn khổ Việt Nam tham gia các hoạt động quản lý khủng hoảng của EU (FPA) ký kết năm 2019 và cơ chế Đối thoại quốc phòng - an ninh, khẳng định cam kết của hai bên về việc đóng góp nhiều hơn vào các nỗ lực gìn giữ hòa bình và an ninh trên thế giới. Hai bên cũng phối hợp chặt chẽ trong việc ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống như tìm kiếm cứu nạn; phòng, chống tội phạm xuyên biên giới, tội phạm mạng, mua bán người và chống khủng bố tiếp tục đạt nhiều kết quả khả quan.

Hợp tác song phương trong các lĩnh vực khác như giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, văn hóa cũng ngày càng được củng cố và mở rộng. Thông qua các chương trình Erasmus+, Horizon Europe, Team Europe và nhiều chương trình hợp tác nghiên cứu, giáo dục, hai bên đã thường xuyên trao đổi sinh viên, giảng viên, trao đổi học thuật, triển khai các dự án nghiên cứu chung. Các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, tuần lễ phim, triển lãm nghệ thuật được tổ chức thường xuyên, giúp tăng cường sự hiểu biết và làm sâu sắc hơn tình hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam và các nước EU. Ngoài ra, các lĩnh vực khác như tư pháp, nông nghiệp, lâm nghiệp, khai thác nghề cá bền vững đã được hai bên tiếp tục được đẩy mạnh và tăng cường đối thoại để tháo gỡ các rào cản, tạo thuận lợi hơn cho hợp tác song phương.

Nhìn về tương lai 35 năm tiếp theo và xa hơn nữa, với nền tảng vững chắc và tầm nhìn tương đồng, cùng định hướng nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện trong thời gian tới, có thể tin tưởng vào một hành trình cất cánh của quan hệ Việt Nam - EU với không gian hợp tác rộng lớn hơn và chất lượng ngày càng cao, bền vững hơn.

Trong một thế giới nhiều biến động, Việt Nam và EU chia sẻ nhiều điểm tương đồng, đó là những giá trị bền vững, ủng hộ chủ nghĩa đa phương, kiến tạo hòa bình và loại bỏ các nguy cơ bạo lực vũ trang, xung đột cục bộ để tận dụng các lợi thế phát triển toàn diện. Tầm nhìn chung của hai bên về một thế giới và khu vực Ấn Độ Dương -Thái Bình Dương hòa bình, an ninh, an toàn và thịnh vượng cùng các giá trị về tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, ủng hộ thương mại tự do và phát triển bền vững sẽ tạo động lực cho hợp tác Việt Nam - EU ở tầm chiến lược sâu rộng hơn, đặc biệt về tăng cường tin cậy chính trị, trao đổi đoàn cấp cao, thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực an ninh hàng hải, an ninh mạng, các hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, hợp tác tại các cơ chế quốc tế và khu vực như Liên hợp quốc, khuôn khổ Đối tác chiến lược ASEAN - EU, Liên minh Nghị viện thế giới (IPU)...

Với những xu hướng phát triển của thế giới hiện nay, hợp tác Việt Nam - EU đứng trước những cánh cửa rộng mở trong các lĩnh vực kinh tế tuần hoàn, năng lượng tái tạo, chất bán dẫn, vệ tinh và chuyển đổi số. EU đang thúc đẩy chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng, thị trường trong khi Việt Nam, với vị trí chiến lược, lực lượng lao động trẻ và môi trường kinh doanh ngày càng cải thiện, có tiềm năng trở thành điểm đến thu hút hàng đầu của doanh nghiệp EU. Hiệp định EVIPA sau khi hoàn tất phê chuẩn sẽ thúc đẩy đầu tư chất lượng cao từ EU trong các lĩnh vực EU có thế mạnh và Việt Nam có nhu cầu như năng lượng tái tạo, hạ tầng giao thông, đô thị thông minh, kinh tế tuần hoàn, công nghệ sinh học, y tế, dược phẩm…

Chuyển đổi xanh và phát triển bền vững - những thế mạnh của EU được dự báo là lĩnh vực hợp tác nổi bật trong giai đoạn tới khi EU tiếp tục cam kết đồng hành cùng Việt Nam trong tiến trình chuyển đổi năng lượng, thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Mặc dù là thách thức nhưng những tiêu chuẩn bền vững của EU về trách nhiệm với môi trường, xuất xứ nguồn gốc, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, chống phá rừng… cũng sẽ là cơ hội để Việt Nam tăng cường hợp tác với EU về đối thoại chính sách, hỗ trợ kỹ thuật - tài chính, giúp Việt Nam nâng cao tiêu chuẩn sản xuất, chế biến sâu và chuyển đổi sang các ngành nghề bền vững. Bên cạnh đó, hai bên có rất nhiều tiềm năng hợp tác trong các ngành công nghiệp mới nổi như lượng tử, AI, chất bán dẫn, chuyển giao công nghệ, vệ tinh, điện toán đám mây.

Hợp tác giáo dục, văn hóa và nghệ thuật và giao lưu nhân dân sẽ tiếp tục là những mạch nguồn nuôi dưỡng tình cảm hữu nghị và niềm tin giữa hai bên. Việt Nam sẽ tiếp tục là điểm đến yêu thích của du khách EU nhờ chính sách thị thực thuận lợi của Chính phủ Việt Nam, trong khi EU sẽ tiếp tục là cái nôi văn hóa, giáo dục mà nhiều sinh viên Việt Nam hướng tới.

Trong hành trình 35 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - EU đầy dấu ấn và thành quả tốt đẹp vừa qua, không thể không nhắc đến sự chỉ đạo, vun đắp của các thế hệ Lãnh đạo và nỗ lực bền bỉ của các bộ, ngành, địa phương, đặc biệt là những đóng góp không nhỏ của cộng đồng doanh nghiệp và cộng đồng người Việt Nam tại châu Âu và cộng đồng châu Âu tại Việt Nam - những “đại sứ nhân dân” sống động, góp phần tô thắm thêm tình hữu nghị ngày càng bền chặt giữa hai bên, đưa quan hệ Việt Nam - EU trở thành “hình mẫu, câu chuyện thành công của tinh thần hợp tác bình đẳng, hòa bình và phát triển” như nhận định của Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa.

Với tinh thần đó, bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Việt Nam mong muốn tiếp tục đồng hành cùng EU để đưa quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với EU và các nước thành viên lên một tầm cao mới, đáp ứng lợi ích của cả hai bên, trở thành một trong những mối quan hệ kiểu mẫu giữa châu Á và châu Âu, đồng thời cùng nhau kiến tạo một tương lai hòa bình, thịnh vượng, xanh và bền vững hơn ở hai khu vực và trên thế giới.