Theo hãng tin Reuters này 27/8, thông tin trên do luật sư của bà Cook đưa ra. Vụ kiện sẽ mở đầu cho một cuộc chiến pháp lý có thể kéo dài, liên quan tới nỗ lực của Nhà Trắng nhằm định hình chính sách tiền tệ của Mỹ.

Luật sư của bà Cook là ông Abbe Lowell, một luật sư nổi tiếng ở Mỹ. Ông Lowell tuyên bố: “Nỗ lực sa thải bà Cook mà chỉ dựa trên một lá thư chuyển vụ việc, hoàn toàn không có cơ sở pháp lý hay thực tế nào. Chúng tôi sẽ đệ đơn kiện để phản đối hành động bất hợp pháp này”.

Tuyên bố trên được đưa ra một ngày sau khi ông Trump thông báo sẽ sa thải bà Cook – người phụ nữ da màu đầu tiên phục vụ trong ban lãnh đạo Fed – với cáo buộc có hành vi gian dối và có khả năng phạm tội liên quan đến các khoản vay thế chấp mà bà thực hiện từ năm 2021.

Động thái của ông Trump là chưa từng có tiền lệ trong lịch sử 111 năm của Fed, vốn được coi là cơ quan độc lập. Động thái này phản ánh cách làm việc của ông Trump và buộc các đối thủ phải đưa ra vấn đề ra tòa.

Kể từ khi trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, ông Trump đã chỉ đạo sa thải hàng trăm nghìn công chức, giải thể nhiều cơ quan và giữ lại hàng tỷ USD chi tiêu đã được Quốc hội phê chuẩn.

Ông Trump nói tại một cuộc họp: “Chúng ta cần những người hoàn toàn minh bạch và có vẻ bà ấy không như vậy”. Ông cho biết đã có sẵn vài ứng viên tốt để thay thế nhưng sẽ tuân thủ quyết định của tòa nếu bà Cook được giữ lại.

Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump từng gây áp lực buộc Fed hạ lãi suất và gần đây tiếp tục gia tăng chiến dịch này. Ông đã yêu cầu cắt giảm lãi suất thêm vài điểm phần trăm và từng cảnh báo sa thải Chủ tịch Fed Jerome Powell, dù sau đó ông rút lại.

Nếu bà Cook rời ghế, ông Trump sẽ có cơ hội bổ nhiệm đa số trong 7 thành viên hội đồng Fed, bao gồm 2 ghế đương nhiệm và đề cử nhà kinh tế Nhà Trắng Stephen Miran. Ông Trump có thể cân nhắc bổ nhiệm ông Miran vào ghế của bà Cook nếu trống. Báo Wall Street Journal cũng đưa tin ông David Malpass, cựu Chủ tịch Nhóm Ngân hàng Thế giới và là đồng minh lâu năm của ông Trump, cũng đã được cân nhắc cho vị trí này.

Trong một tuyên bố, Fed cho biết các thống đốc có nhiệm kỳ 14 năm và không thể dễ dàng bị cách chức nhằm bảo đảm các quyết định chính sách tiền tệ dựa trên dữ liệu kinh tế và lợi ích lâu dài của người dân Mỹ.

Dù ông Trump nói việc sa thải có hiệu lực ngay lập tức, nhưng tuyên bố của Fed cho thấy bà Cook vẫn giữ nguyên chức vụ. Fed sẽ nhóm họp để quyết định lãi suất vào ngày 16 - 17/9 tới và chỉ có phán quyết của tòa trong thời gian tới mới có thể ngăn bà Cook tham gia.

Nỗ lực can thiệp vào chính sách tiền tệ đã làm suy giảm niềm tin vào đồng USD và nợ công Mỹ, đồng thời dấy lên lo ngại về bất ổn tài chính toàn cầu.

Các chỉ số chính của Phố Wall tăng nhẹ ngày 26/8, trong khi đồng USD giảm. Lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ cũng thay đổi khi động thái của ông Trump làm gia tăng lo ngại về tính độc lập của Fed và khả năng cơ quan này sẽ có xu hướng ôn hòa hơn trong hoạch định chính sách.

Trong thư gửi bà Cook ngày 25/8, ông Trump cho biết có đủ lý do để sa thải vì bà từng khai hai bất động sản ở Michigan và Georgia đều là nơi cư trú chính để hưởng lãi suất thấp trong các đơn vay thế chấp trước khi bà gia nhập Fed năm 2022.

Trong những tháng gần đây, ông Trump đã sa thải nhiều phụ nữ da màu giữ chức vụ cấp cao trong chính phủ, trong đó có lãnh đạo Thư viện Quốc hội và chủ tịch Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia.

Vấn đề vay thế chấp được nêu ra lần đầu tuần trước. Ông William Pulte - người do ông Trump bổ nhiệm làm Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang - đã chuyển vụ việc cho Bộ trưởng Tư pháp Pamela Bondi để điều tra, song bà Bondi chưa cho biết Bộ Tư pháp có hành động gì hay không.

Bà Cook vay hai khoản thế chấp này khi còn là giảng viên. Theo luật, bà có nhiệm kỳ tại Fed đến năm 2038, nhưng Đạo luật Cục Dự trữ Liên bang năm 1913 cho phép sa thải thống đốc nếu có lý do. Tuy nhiên, đến nay quyền này chưa từng được sử dụng. Các tổng thống Mỹ nhìn chung giữ thái độ không can thiệp vào các vấn đề của Fed để bảo đảm niềm tin vào chính sách tiền tệ.

Ông Peter Conti-Brown, học giả nghiên cứu về lịch sử Fed tại Trường Wharton (Đại học Pennsylvania), nhận định: “Ý tưởng cho rằng có thể lật ngược quá khứ và coi những điều xảy ra trước khi bổ nhiệm là căn cứ để cách chức là điều không phù hợp với khái niệm 'có lý do' để sa thải”.

Nhiều nghiên cứu học thuật cho thấy các ngân hàng trung ương được trao quyền kiểm soát lạm phát mà không chịu sự can thiệp chính trị thường đạt kết quả tốt hơn.

Ông Tim Duy, nhà kinh tế trưởng Mỹ tại SGH Macro Advisors, nhận định: “Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Fed đã không bị tổn hại, nhưng lần này thì khó có được may mắn đó”.