Những năm gần đây, các cường quốc đã tăng tốc phát triển và triển khai tàu không người lái dưới nước (UUV) để giành lấy lợi thế chiến lược ở Thái Bình Dương và những vùng biển trọng yếu khác. 

Trang Asia Times nhận định việc Mỹ, Anh, Trung Quốc và Nga đều đang phát triển UUV là bằng chứng cho thấy sự “không người lái hóa” của hải chiến trong tương lai.

Anh - quốc gia đang mở rộng sự hiện diện quân sự ở Thái Bình Dương - sắp vận hành thiết bị không người lái dưới nước cực lớn đầu tiên để hỗ trợ cho các tàu ngầm lớp Astute của nước này. Những nỗ lực của Hải quân Hoàng gia Anh trong thiết kế, chế tạo và thử nghiệm UUV nhằm phục vụ cho Dự án CETUS, cũng như sản xuất một phương tiện tự hành dưới nước (AUV) nặng 27 tấn và 12 mét. Hợp đồng cho Dự án CETUS dự kiến  được hoàn thành vào năm tài chính 2021-2022, với chi phí dự kiến là 21,5 triệu bảng Anh (29,3 triệu USD).

Hải quân Hoàng gia Anh cũng đang nghiên cứu tàu lặn không người lái Manta - phiên bản không người lái của tàu lặn S201 được sản xuất bởi công ty trong nước MSubs.

Không nằm ngoài cuộc đua, Mỹ cũng đang nghiên cứu chế tạo Phương tiện dưới biển không người lái cực lớn Orca (XLUUV). Hải quân Mỹ ký hợp đồng với Boeing trị giá tổng cộng 274,4 triệu USD để sản xuất 5 chiếc Orca XLUUV vào năm 2019.

Orca có thể được sử dụng cho các biện pháp đối phó mìn, tác chiến chống tàu ngầm, tác chiến chống các vũ khí trên mặt nước, tác chiến điện tử và các nhiệm vụ tấn công mà không gây nguy hiểm đến tính mạng của người điều khiển nó.

Tại châu Á, Trung Quốc được biết đến là quốc gia đang sử dụng thiết bị không người lái dưới nước, sau vụ việc Indonesia thu giữ 3 tàu của nước này có nhãn hiệu “Viện Tự động hóa Thẩm Dương, Học viện Khoa học Trung Quốc” gần đảo Selayar của tỉnh Nam Sulawesi vào tháng 12/2020.

Trong năm 2020, Trung Quốc bị cáo buộc đã triển khai 12 tàu lặn không người lái Sea Glider ở Ấn Độ Dương để thu thập dữ liệu hải dương học nhằm hỗ trợ các hoạt động của tàu ngầm.

Ngoài ra, Trung Quốc còn vận hành loại tàu không người lái dưới nước HSU-001, gần giống với các thiết bị của Dự án CETUS, Manta và Orca. HSU-001 được cho là đã được thử nghiệm ngoài khơi Phúc Kiến hoặc Eo biển Đài Loan, mô phỏng các hoạt động chống tàu ngầm.

Sự gia tăng của thiết bị lặn không người lái ở khu vực Thái Bình Dương đang thay đổi cục diện của chiến tranh dưới nước. Bởi lẽ, môi trường hàng hải của khu vực này đặt ra những thách thức riêng với việc triển khai các hoạt động dưới mặt nước.

Biển Đông là một vùng nước nửa kín với nhiều thực thể và bãi ngầm chưa được lập bản đồ, khiến việc điều hướng trở nên nguy hiểm cho cả thủy thủ đoàn trên mặt nước và dưới nước.

Đồng thời, Biển Đông cung cấp môi trường hoạt động lý tưởng cho các tàu ngầm thông thường ở vùng nước nông. Do cấu tạo địa chất biển và lưu lượng di chuyển tàu bè dày đặc, UUV sẽ không bị phát hiện trong thời gian dài nhờ sử dụng các yếu tố môi trường để ngụy trang. Nói rộng ra, Biển Đông là nơi lý tưởng cho các tàu lặn không người lái vì chúng có thể thực hiện mọi nhiệm vụ tại khu vực này.

Thiết vị lặn không người lái có thể được sử dụng để lập bản đồ độ sâu, cùng với việc ghi lại các đặc điểm về nhiệt độ, từ tính và âm thanh của các hành trình cụ thể dưới nước nhằm tìm ra các điểm mù, nơi tàu ngầm có thể di chuyển an toàn mà không bị phát hiện.

Với tính năng trên, thiết bị lặn không người lái đặc biệt thích hợp để sử dụng ở Biển Đông, một trong những vùng nước có nhiều thách thức nhất đối với tàu ngầm do đây vùng nước nông, có nhiều đỉnh núi dưới nước và các bãi cát.

Vụ va chạm gần đây của tàu ngầm Mỹ USS Connecticut với một đỉnh núi ngầm chưa được cập nhật trên bản đồ ở Biển Đông cho thấy mối nguy hiểm khi hoạt động ở vùng biển này. Ngoài ra, thiết bị lặn không người lái này còn có thể tìm ra các điểm ẩn náu cho tàu ngầm để phục vụ cho các hoạt động tác chiến dưới nước hoặc chống tàu ngầm của đối phương phát hiện.

Thiết bị này cũng có thể được sử dụng cho các hoạt động rà phá bom mìn. Thiết bị lặn không người lái có thể trinh sát các bãi mìn dưới nước và có thể giải giáp các loại mìn hải quân. Điều này giúp làm giảm nhưng không loại bỏ nhu cầu về các đội thợ lặn chuyên biệt để trinh sát, xác định và rà phá các bãi đổ bộ tiềm năng cho các hoạt động chiến tranh đổ bộ.

Thiết bị lặn không người lái có thể thực hiện các hoạt động chống tàu ngầm bằng cách chủ động tìm kiếm và theo dõi tàu ngầm của đối phương mà không gây nguy hiểm cho tàu mặt nước hoặc tàu ngầm có người lái. Vụ đánh chìm tàu khu trục Ấn Độ INS Kukri năm 1971 bởi tàu ngầm PNS Hangor của Pakistan cho thấy khả năng các tàu chiến chống ngầm trở thành mồi ngon dễ dàng cho tàu ngầm đối phương.

Do đó, việc sử dụng thiết bị lặn không người lái cho mục đích chống tàu ngầm sẽ giảm thiểu nhu cầu đưa tàu chiến có người lái vào các tình thế như vậy.

Đáng nói hơn, thiết bị lặn không người lái dưới nước có thể trở thành vũ khí chiến lược khi được trang bị vũ khí hạt nhân. Thiết bị lặn không người lái trang bị vũ khí hạt nhân có thể vượt qua hệ thống phòng thủ tên lửa của đối phương bằng cách di chuyển dưới nước, tiếp cận các thành phố lớn, các cảng và căn cứ hải quân ven biển cho mục đích tấn công.

Một trong những vũ khí như vậy là thiết bị lặn không người lái Poseidon của Nga. Thiết bị này đã mang lại cho Moskva khả năng sức mạnh phòng bị đáng tin cậy trong trường hợp bị tấn công hạt nhân.

(Xem video Hải quân Nga thử nghiệm tàu Poseidon. Nguồn: Defense Post)