Bài 1: Xu hướng “xanh” và nói không hàng trôi nổi

Mùa Trung thu năm nay, người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn bánh ít ngọt, nguyên liệu tự nhiên, bao bì thân thiện môi trường. Tuy nhiên, song hành với xu hướng “xanh” này, bánh “nhà làm” bán trôi nổi trên mạng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro, đòi hỏi sự tỉnh táo của người mua và trách nhiệm từ phía người bán.

Vị ít ngọt, nguyên liệu tự nhiên chiếm ưu thế

Giữa tháng 9, không khí Trung thu đã lan tỏa khắp TP Hồ Chí Minh. Trên các tuyến đường lớn như Hùng Vương, Hồng Bàng, Quang Trung, Phạm Văn Đồng… những gian hàng bánh trung thu rực rỡ sắc màu đã sớm xuất hiện, thu hút người dân ghé mua.

Các thương hiệu quen thuộc như Kinh Đô, Như Lan, Bibica, Đồng Khánh, Brodard, Givral cùng nhiều khách sạn 5 sao đồng loạt tung bộ sưu tập mới, tạo nên diện mạo sôi động cho thị trường. Giá bán trải rộng từ 45.000 đồng/chiếc cho đến hộp quà tặng trị giá vài triệu đồng, đáp ứng nhu cầu đa dạng.

Không chỉ dừng lại ở sự phong phú về mẫu mã, xu hướng tiêu dùng cũng có sự dịch chuyển rõ rệt. Người dân ngày càng quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe, ưu tiên lựa chọn bánh ít ngọt, nguyên liệu tự nhiên, bao bì thân thiện môi trường. Chị Ngọc Hà (phường Bình Thạnh) chia sẻ: “Gia đình tôi có người lớn tuổi, nên luôn ưu tiên bánh ít đường, nhân hạt hay trà xanh. Bánh vừa ngon miệng, vừa an toàn cho sức khỏe”.

Khảo sát tại siêu thị và cửa hàng cho thấy, sức mua các dòng sản phẩm này tăng đáng kể. Ông Nguyễn Minh Ngọc, chuyên gia ngành thực phẩm đánh giá: “Sức mua năm nay dự báo sẽ tăng nhờ kinh tế phục hồi. Quan trọng hơn, doanh nghiệp đã nhanh chóng điều chỉnh chiến lược, từ việc giảm đường, giảm dầu mỡ đến đầu tư bao bì xanh. Đây chính là động lực để thị trường phát triển bền vững”.

Thực tế, nhiều thương hiệu lớn đã cụ thể hóa định hướng này. Tập đoàn KIDO tung sản phẩm KIDO’s Bakery và Thọ Phát, đặt mục tiêu tăng gấp đôi sản lượng, phân phối tại hơn 1.000 điểm bán và nhiều sàn thương mại điện tử. Givral ra mắt bộ sưu tập lấy cảm hứng từ cỏ bốn lá, biểu tượng của may mắn, với đa dạng nhân từ truyền thống đến sáng tạo. Orion tập trung phân khúc quà tặng doanh nghiệp, còn Brodard giới thiệu tới 20 hương vị kết hợp tinh tế.

Ở phân khúc cao cấp, các khách sạn như Caravelle, Majestic, New World… tung ra những hộp bánh thiết kế sang trọng, phục vụ nhu cầu biếu tặng. Trong khi đó, ở phân khúc bình dân, nhiều cửa hàng áp dụng chương trình khuyến mãi “mua 1 tặng 1” hoặc “mua 2 tặng 4” để kích cầu.

Chị Nguyễn Thị Lam, chủ một cửa hàng trên đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, tất bật sắp xếp quầy hàng, cho biết, năm nào cửa hàng cũng bán sớm để phục vụ khách. Hiện nay, đã có nhiều khách lẻ và sỉ ghé mua, thậm chí có người chỉ xem trước giá để quay lại đặt số lượng lớn vào sát Trung thu. So với năm ngoái, năm nay người dân mua bánh khá sớm.

Chị Trần Thị Hiền Minh, Phó Chủ tịch Hội đầu bếp chuyên nghiệp Sài Gòn cho biết: “Khách hàng hiện nay quan tâm nhiều hơn đến tính minh bạch như nguồn gốc nguyên liệu, nhãn mác, chứng nhận an toàn thực phẩm và cả sự thân thiện môi trường. Đây không chỉ là xu hướng, mà sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh lâu dài của doanh nghiệp”.

Có thể thấy, khẩu vị tiêu dùng đã chuyển từ “ăn ngon, đẹp mắt” sang “ăn lành mạnh, an toàn”. Sự dịch chuyển này phản ánh lối sống đô thị đang đề cao sức khỏe và trách nhiệm xã hội, buộc các thương hiệu phải liên tục đổi mới để giữ chân khách hàng.

Bánh “nhà làm” hấp dẫn nhưng nhiều rủi ro

Trong khi các doanh nghiệp lớn chạy đua đổi mới công thức và mẫu mã, trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, bánh “nhà làm” cũng chiếm một vị trí riêng. Các đoạn clip đổ khuôn, nướng bánh, nhân chảy lava hay hộp quà cá nhân hóa thu hút hàng trăm nghìn lượt xem. Sự độc đáo và tính thủ công khiến nhiều người, đặc biệt giới trẻ, háo hức trải nghiệm.

Tuy nhiên, thực tế không ít trường hợp để lại nỗi lo. Chị Thu Hằng (phường Long Trường) chia sẻ: “Năm ngoái tôi mua bánh handmade vì tin quảng cáo ‘không chất bảo quản’. Nhưng chỉ sau hai ngày, bánh đã mốc. Tôi lo cho sức khỏe con nhỏ nên năm nay chỉ chọn bánh có nhãn mác, hạn dùng rõ ràng”.

Người bán cũng không khỏi e dè. Chị N.N.H (Thạnh Mỹ Tây) từng bán hàng trăm chiếc mỗi mùa qua Facebook, nay chỉ dám bán cho người quen: “Nguyên liệu lấy từ nhiều nơi, có hóa đơn, có cái mua chợ, không thể chứng minh nguồn gốc. Làm nhỏ lẻ nên không đủ điều kiện theo quy định an toàn thực phẩm”.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Bánh nhà làm để nhà ăn thì khác, nhưng đã bán ra thị trường thì bắt buộc tuân thủ quy định như giấy khám sức khỏe, chứng minh nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện vệ sinh… Không thể lấy lý do làm ít để né kiểm tra. Bán thực phẩm chỉ bằng niềm tin là rất nguy hiểm”.

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch cũng cảnh báo: “Người tiêu dùng thường nghĩ bánh nhà làm ít hóa chất nên an toàn. Nhưng chính sự thiếu kiểm soát mới làm tăng rủi ro. Nếu người bán không có kiến thức an toàn thực phẩm, nguy cơ lây nhiễm vi sinh vật còn cao hơn sản phẩm công nghiệp”.

Thực tế, nhiều loại bánh handmade giao dịch hoàn toàn qua tin nhắn, chuyển khoản, không hóa đơn, không công khai nơi sản xuất. Không ít shop nhỏ tận dụng mùa vụ, thiếu điều kiện bảo quản, dẫn đến nguy cơ nhiễm khuẩn chéo. Khi xảy ra sự cố, việc truy trách nhiệm gần như không thể.

Chính vì vậy, các cơ quan chức năng khuyến cáo người mua cần tỉnh táo, chỉ chọn bánh có nhãn mác rõ ràng, hạn dùng hợp lý, có tem chứng nhận; tránh sản phẩm giá rẻ bất thường, bao bì mờ nhòe, thiếu thông tin. Người bán, dù nhỏ lẻ, cũng phải tuân thủ chuẩn tối thiểu để đảm bảo an toàn và xây dựng uy tín lâu dài.

Có thể thấy, sự chuyển dịch trong thói quen tiêu dùng đang mở ra cơ hội lớn cho những thương hiệu nghiêm túc đầu tư vào sản phẩm “xanh” và an toàn sức khỏe. Nhưng song song với đó, sự tồn tại của bánh “nhà làm” trôi nổi, thiếu kiểm soát cho thấy thị trường vẫn cần những cơ chế quản lý minh bạch và biện pháp giám sát chặt chẽ hơn. Đó cũng chính là vấn đề sẽ được đề cập trong Bài 2 – khi cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, kiểm soát để bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính trong mùa Trung thu

Bài cuối: Siết quản lý, bảo vệ niềm tin người tiêu dùng