Thị trường “nóng”

Theo các chuyên gia, mục tiêu phát triển bền vững của thị trường này chỉ có thể đạt được nếu được xây dựng trên nền tảng an ninh mạng vững chắc, cơ chế giám sát minh bạch và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan.

Thực tiễn quốc tế cho thấy, nhiều sàn giao dịch tài sản số quy mô lớn từng trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công mạng, bị khai thác lỗ hổng kỹ thuật hoặc sai sót trong vận hành, gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản và làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư. Trong bối cảnh đó, việc Việt Nam lựa chọn mô hình thí điểm có kiểm soát được xem là cách tiếp cận phù hợp, vừa mở đường cho đổi mới sáng tạo, vừa hạn chế các cú sốc rủi ro có thể xảy ra.

Theo ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng Thư ký, Chánh Văn phòng Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (NCA), triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa là bước đi tất yếu để Việt Nam tiếp cận xu thế mới của kinh tế số. Tuy nhiên, nếu thiếu nền tảng an ninh mạng đủ mạnh, thị trường sẽ rất dễ tổn thương trước các cuộc tấn công xuyên biên giới, gian lận công nghệ cao và hoạt động rửa tiền.

Nghị quyết 05 không chỉ mở ra “sandbox” thử nghiệm có kiểm soát, mà còn đặt ra các yêu cầu cụ thể về an ninh mạng, an toàn thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân, phòng, chống rửa tiền, giám sát kỹ thuật và minh bạch hóa hoạt động của các tổ chức tham gia thị trường. Đây chính là “bộ khung an toàn” cần thiết để Nhà nước vừa cho phép thử nghiệm, vừa bảo vệ được lợi ích công cộng và an ninh quốc gia.

Ở góc độ doanh nghiệp quốc tế, bà Lê Vũ Hương Quỳnh, Giám đốc Phát triển Tether khu vực châu Á – Thái Bình Dương (APAC) cho rằng: Việt Nam đang ở một vị thế rất đặc biệt. Theo các thống kê quốc tế, Việt Nam thường xuyên nằm trong nhóm 5 thị trường tài sản số lớn nhất thế giới, với khoảng 17 – 18 triệu người dùng, tương đương gần 20% dân số.

Quy mô người dùng lớn phản ánh mức độ quan tâm và mức độ thâm nhập sâu của tài sản mã hóa vào đời sống kinh tế, xã hội. Tuy nhiên, nghịch lý nằm ở chỗ, trong một thời gian dài, thị trường này phát triển khi chưa có khung pháp lý đầy đủ để quản lý, giám sát và bảo vệ các chủ thể tham gia. Điều này làm gia tăng rủi ro cho cả nhà đầu tư và cơ quan quản lý.

Việt Nam không chỉ có lợi thế về số lượng người dùng, mà còn có dư địa rất lớn để ứng dụng blockchain và tài sản số vào tăng trưởng kinh tế, đặc biệt trong các lĩnh vực như chuyển tiền xuyên biên giới, kiều hối và thanh toán quốc tế. Với lượng kiều hối khoảng 16 – 17 tỷ USD mỗi năm và hoạt động xuất nhập khẩu sôi động, công nghệ blockchain có thể giúp giảm chi phí trung gian, tăng tốc độ giao dịch và nâng cao tính minh bạch. Tuy nhiên, tất cả những lợi ích này chỉ có thể phát huy nếu được đặt trong khuôn khổ pháp lý và hạ tầng an ninh đủ mạnh.

Thách thức công nghệ và an ninh mạng

Phân tích về mô hình vận hành sàn giao dịch tài sản số, ông Huỳnh Quốc Nam, Trưởng bộ phận Phát triển Kinh doanh OKX APAC cho rằng, thị trường tài sản mã hóa có những đặc thù rất khác so với thị trường chứng khoán truyền thống. Nếu thị trường chứng khoán hoạt động theo khung giờ cố định, thì thị trường tài sản số vận hành 24/7, không có ngày nghỉ và mang tính toàn cầu.

Điều này đòi hỏi hạ tầng công nghệ có độ ổn định và an toàn rất cao, khả năng vận hành liên tục, hạn chế tối đa thời gian gián đoạn. Bên cạnh đó, thanh khoản là yếu tố sống còn. Trong những giai đoạn thị trường biến động mạnh, nhà đầu tư phải có khả năng rút tài sản bất cứ lúc nào. Nếu sàn giao dịch không đảm bảo được thanh khoản và khả năng xử lý giao dịch an toàn, rủi ro hệ thống sẽ gia tăng nhanh chóng.

Theo ông Vũ Duy Hiền, thách thức lớn nhất khi vận hành thị trường tài sản số chính là an ninh, an toàn hệ thống. Giao dịch diễn ra liên tục, xuyên biên giới khiến nguy cơ tấn công mạng, lừa đảo và gian lận ngày càng gia tăng. Trong khi đó, nguồn nhân lực an ninh mạng có hiểu biết sâu về tài chính và blockchain tại Việt Nam vẫn còn hạn chế.

Dù vậy, Việt Nam được đánh giá có nền tảng tốt về an ninh mạng, với đội ngũ kỹ sư giàu kinh nghiệm trong truy vết, điều tra các vụ lừa đảo công nghệ cao. Vấn đề cốt lõi là cần chuyển đổi tư duy sang mô hình “security by design”, tức là tích hợp an ninh ngay từ khâu thiết kế hệ thống, thay vì chỉ xử lý sự cố khi rủi ro đã xảy ra.

Một trong những mục tiêu quan trọng của việc xây dựng thị trường tài sản mã hóa trong nước là tăng cường hiệu quả phòng, chống rửa tiền và tội phạm công nghệ cao. Việt Nam hiện vẫn nằm trong “Danh sách xám” của Lực lượng Đặc nhiệm tài chính quốc tế (FATF), trong đó tài sản mã hóa được đánh giá là lĩnh vực có rủi ro ở mức trung bình cao đến cao.

Theo bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống rửa tiền (Ngân hàng Nhà nước Việt Nam), Nghị quyết 05/2025/NQ-CP đã đặt ra các yêu cầu chặt chẽ đối với các tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa (VASP), từ nhận diện khách hàng, giám sát giao dịch, lưu trữ dữ liệu đến báo cáo giao dịch bất thường. Đây là điều kiện quan trọng để Việt Nam từng bước tiệm cận chuẩn mực quốc tế và cải thiện vị thế trong đánh giá của FATF.

Các chuyên gia cho rằng, bên cạnh hành lang pháp lý và hạ tầng công nghệ, đào tạo là trụ cột không thể thiếu để thị trường tài sản mã hóa vận hành an toàn. Hoạt động đào tạo cần được triển khai đồng thời cho ba nhóm: Cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Đối với cơ quan quản lý, hiểu rõ cơ chế vận hành thị trường giúp xây dựng chính sách sát thực tế. Với doanh nghiệp, đào tạo giúp nâng cao năng lực tuân thủ, quản trị thanh khoản và an ninh mạng. Với nhà đầu tư, kiến thức chính là “lá chắn” quan trọng nhất để tránh rủi ro và các hình thức lừa đảo ngày càng tinh vi.

Với quy mô hàng chục triệu người quan tâm tới tài sản số, Việt Nam đang đứng trước một thị trường vừa nhiều tiềm năng nhưng đầy thách thức. Theo các chuyên gia, chỉ khi đặt an ninh mạng và an toàn hệ thống làm nền tảng cốt lõi, thị trường tài sản mã hóa thí điểm mới có thể phát triển minh bạch, bền vững và đóng góp tích cực cho mục tiêu tăng trưởng của kinh tế số Việt Nam.