Cuộc xung đột này không chỉ đẩy khu vực vào vòng xoáy bạo lực khốc liệt, mà còn đảo lộn toàn bộ cấu trúc an ninh, chính trị, xã hội và kinh tế của Israel trong suốt hai năm qua.

Chiến dịch quân sự toàn diện của Israel với mục tiêu “xóa sổ Hamas” đã biến cuộc xung đột thành một cuộc chiến dai dẳng, phức tạp và đa mặt trận. Ngoài Gaza, Israel còn đối mặt với Hezbollah ở Liban, lực lượng Houthi từ Yemen và căng thẳng trực tiếp với Iran. Hệ thống phòng thủ Vòm sắt luôn trong trạng thái căng mình, các căn cứ và biên giới sẵn sàng chiến đấu, trong khi các thành phố lớn như Tel Aviv và Haifa vẫn sống trong nỗi ám ảnh thường trực của rocket và báo động đỏ.

Cuộc chiến không chỉ gây tổn thất về nhân mạng mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến xã hội và kinh tế Israel. Hơn 1.150 binh sĩ thiệt mạng, hơn 20.000 binh sĩ bị thương và ngân sách quốc phòng tăng vọt. Trong suốt 2 năm chiến tranh, Israel phải gánh chịu tổn thất không nhỏ về kinh tế.

Theo báo cáo của SIPRI và các nguồn Israel, chi tiêu quốc phòng của Israel năm 2024 đã tăng khoảng 65 %, lên khoảng 46,5 tỷ USD, tương đương 8,8 % GDP - mức tăng mạnh nhất kể từ cuộc chiến tranh 6 ngày năm 1967. Sang năm 2025, ngân sách quốc phòng vẫn được đẩy lên mốc cao khoảng 32-33 tỷ USD, chiếm khoảng 9 % GDP trong tổng ngân sách.

Chưa kể, Israel mới đây quyết định tăng thêm khoảng 12,5 tỷ USD cho quốc phòng trong giai đoạn 2025 - 2026 nhằm mua sắm vũ khí, bổ sung kho dự trữ và phục vụ hoạt động quân sự đa mặt trận. Chi tiêu dân sinh - giáo dục, y tế, phúc lợi - chịu áp lực bị cắt giảm nhiều để chuyển nguồn lực sang quốc phòng. Nhiều dự án hạ tầng, đầu tư công phải trì hoãn hoặc hủy bỏ.

Số lượng cựu binh gặp rối loạn stress sau sang chấn (PTSD) và thậm chí tự sát đang tăng cao. Trẻ em lớn lên giữa tiếng còi báo động và khủng hoảng tâm lý kéo theo hệ lụy lâu dài rất khó đo đếm. Cảm giác bất an trở thành trạng thái hằng ngày - không chỉ tại vùng biên giới mà lan đến các thành phố trung tâm.

Về chính trị, Israel chịu áp lực nội bộ nặng nề. Các đảng cực hữu và dân tộc chủ nghĩa tranh giành ảnh hưởng, đổ lỗi lẫn nhau về thất bại an ninh và gánh nặng chiến tranh. Chính trường liên tục rơi vào khủng hoảng với các cuộc biểu tình hằng tuần phản ánh sự mệt mỏi của người dân.

Ngoại giao và uy tín quốc tế cũng bị ảnh hưởng. Israel chịu chỉ trích nặng nề về nhân đạo do không kích vào bệnh viện, dân thường thiệt mạng, phong tỏa Gaza. Theo các cơ quan y tế địa phương, chiến dịch của Israel tại Gaza trong 2 năm qua đã khiến hơn 67.000 người Palestine, phần lớn là dân thường, thiệt mạng, Dải Gaza bị tàn phá tan hoang và chìm trong thảm họa nhân đạo.

Một số nước châu Âu, kể cả đồng minh truyền thống, kêu gọi Israel tuân thủ luật quốc tế và mở cửa tiếp cận nhân đạo. Nhiều quỹ đầu tư (Na Uy, Đan Mạch) và các công ty quốc tế đã rút khỏi các hoạt động liên quan đến Israel, nhất là tại các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.

Ngành công nghiệp quốc phòng của Israel cũng chịu tác động khi nhiều đối tác truyền thống cắt giảm hoặc ngừng hợp tác. Quan hệ với các nước Arập “bình thường hóa” (qua Thỏa thuận Abraham) bị trì trệ. Saudi Arabia (Arập Xêút) và nhiều quốc gia Arập từ chối hợp tác công khai khi chiến sự chưa chấm dứt. Các nỗ lực trung gian của Ai Cập, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ hay Liên hợp quốc liên tục gặp bế tắc - cho đến khi có một chuyển động lớn vào cuối tháng 9/2025.

Đó là khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ công bố kế hoạch hòa bình 20 điểm nhằm chấm dứt chiến sự tại Gaza và mở đường tái thiết. Dù nhiều điều khoản mang tính “tối hậu thư”, nhưng kế hoạch này đã mở ra một khuôn khổ thực tế để đàm phán. Hiện tại, các bên - bao gồm Israel, Hamas, Mỹ, Ai Cập và Qatar - đang đàm phán căng thẳng để thống nhất các chi tiết kỹ thuật.

Sau hai năm, không có bên nào “thắng lớn”. Israel giành ưu thế quân sự, nhưng mất ổn định chính trị, tổn hại kinh tế và xã hội. Hamas chịu thiệt hại nặng, nhưng vẫn tồn tại trong hình thức bị suy yếu. Dân thường cả hai bên là người chịu đựng lâu nhất - họ mất nhà, mất người thân, mất tương lai.

Tiến sĩ Rashid Khalidi, Giáo sư tại Đại học Columbia (Mỹ), chuyên gia về lịch sử Trung Đông, đánh giá: "Cuộc chiến này không chỉ là xung đột Israel - Hamas, mà là biểu hiện cho sự thất bại của một tiến trình hòa bình không tồn tại. Không bên nào có thể giành chiến thắng tuyệt đối, trừ khi họ học được cách chung sống".

Kế hoạch của Tổng thống Trump không hứa hẹn chiến thắng, nhưng có thể mở ra giải pháp thoát lối - không thắng cuộc, mà hòa giải. Điều quyết định không nằm trong lời văn, mà ở quyền lực thực thi, giám sát quốc tế, lòng tin chính trị và cam kết lâu dài. Richard Haass, cựu Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ (CFR) cho rằng kế hoạch của Tổng thống Trump có thể là cơ hội cuối cùng để chấm dứt vòng luẩn quẩn bạo lực, nhưng nhấn mạnh thành công chỉ có được nếu có cơ chế giám sát quốc tế độc lập và cam kết lâu dài từ cả hai phía.

Hiện tại, Israel đứng trước hai lựa chọn: tiếp tục chiến sự tốn kém và gây tổn thất xã hội nặng nề, hoặc thử nắm lấy hy vọng mong manh từ kế hoạch hòa bình 20 điểm. Nếu Gaza được tái thiết, Israel ổn định nội bộ và Hamas từ bỏ vũ khí, đây chỉ mới là khởi đầu cho một chặng đường hòa bình dài và rủi ro.

Hai năm xung đột đã làm tổn hại sâu sắc Israel: kinh tế kiệt quệ, xã hội chia rẽ, chính trị bất ổn và uy tín quốc tế suy giảm. Con đường sắp tới đòi hỏi Israel cân bằng giữa an ninh, nhân đạo và ngoại giao, trong khi tìm cách duy trì vị thế chiến lược và ổn định nội bộ.