Đây là nơi yên nghỉ của hơn 10.000 liệt sỹ, là bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân du kích và thanh niên xung phong… hy sinh trên mặt trận Đường 9 và đất bạn Lào, trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ. Các phần mộ được bố trí thành từng khu vực, từng địa phương để tiện cho việc quản lý và viếng thăm. 

Những ngôi mộ được bố trí hài hòa, được quét dọn sạch sẽ, từng hàng cây tỏa bóng mát, là công lao của những cán bộ, nhân viên quản trang. Nghĩa trang đã trở thành điểm gặp gỡ, tri ân của quân dân cả nước về thăm viếng, tưởng niệm.

Trong không gian vắng vẻ của trưa hè, chúng tôi lặng lẽ thắp những nén nhang tưởng nhớ đến những anh hùng đã ngã xuống vì Tổ quốc. Nhìn những hàng mộ trắng thẳng đều tăm tắp, nổi bật giữa nền trời xanh thẳm, giữa màu xanh của rừng thông bạt ngàn, ai nấy đều không giấu được sự xúc động. Những hàng mộ trắng ấy một lần nữa nhắc nhở chúng tôi, rằng Tổ quốc Việt Nam có được như ngày hôm nay, chúng tôi có ngày hôm nay, là bởi có biết bao anh hùng liệt sỹ đã ngã xuống trên mảnh đất này.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Đường 9 là con đường chiến lược nối từ biên giới Việt - Lào về tới Đông Hà. Dọc trục Đường số 9, Mỹ - Ngụy đã cho xây dựng các căn cứ quân sự, các cứ điểm và lô cốt nhằm cắt đứt sự chi viện của miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Đường 9 đã đi vào huyền thoại của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, bởi những chiến công hào hùng và oanh liệt, và cũng là nỗi ám ảnh, kinh hoàng cho binh lính Mỹ và Ngụy trong những năm 1965 - 1972.

Ông Nguyễn Văn Quảng, Phó Trưởng ban quản lý Nghĩa trang liệt sỹ Đường 9, cho biết, là một trong 2 nghĩa trang Quốc gia nằm trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, Nghĩa trang đường 9 là điểm tâm linh được nhiều người đến viếng, tham quan, đặc biệt là trong tháng 7, tháng tri ân các anh hùng liệt sỹ… Để chuẩn bị sẵn sàng cho tháng tri ân, Ban quản lý nghĩa trang đã triển khai các phần việc cụ thể, chuẩn bị đầy đủ về con người, phương tiện cần thiết để đón tiếp và phục vụ thật tốt các đoàn lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các tổ chức đơn vị, các cá nhân và thân nhân liệt sỹ đến thăm viếng. 

Bên cạnh đó, tổ chức dọn dẹp, cắt tỉa đẹp đẽ toàn bộ diện tích 15 ha, tiến hành lau chùi trên 8.000 phần mộ liệt sỹ. Năm nay, Ban quản lý dự kiến tô lại hơn 2.000 bia mộ liệt sỹ bị mờ mòn do thời gian và điều kiện thời tiết khắc nghiệt; khắc mới toàn bộ bia mộ liệt sỹ tỉnh Hà Nam… Cán bộ, nhân viên trong Ban quản lý nghĩa trang cũng tăng cường bảo vệ, tạo không gian nghiêm cẩn giúp thân nhân những anh hùng nằm lại nghĩa trang cảm thấy yên tâm.

Ông Nguyễn Hữu Thắng, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Trị cho biết, năm nào cũng vậy, cứ đến tháng 7, tháng tri ân, khách đến Quảng Trị lại tăng đột biến. Bên cạnh những du khách, những cơ quan, ban ngành đến thăm viếng, có một tỷ lệ rất đông là các cựu chiến binh, thân nhân, gia đình các liệt sỹ nằm lại trên mảnh đất Quảng Trị này. Các hoạt động cầu siêu, thăm hỏi các gia đình chính sách cũng được diễn ra thường xuyên, ông Nguyễn Hữu Thắng cho biết.

Chiến tranh qua đi hơn 40 năm, những liệt sĩ đã ngã xuống vẫn nằm lại trên mảnh đất Quảng Trị đầy khói lửa, trở thành một minh chứng sống động, để các thế hệ mai sau ghi nhớ công ơn những người anh hùng đã hiến trọn đời mình cho nền độc lập, tự do của dân tộc.