Với mục tiêu để người cao tuổi “sống vui, sống khỏe, sống có ích”, Thành phố Hồ Chí Minh đang có nhiều giải pháp hướng đến nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần cho lực lượng được ví như “vốn quý của dân tộc”.

Bài 1: Chìa khóa để người cao tuổi sống vui, sống khỏe

Trước thực trạng số lượng người cao tuổi trong cộng đồng ngày càng cao, những năm qua, Thành phố Hồ Chí Minh đã đưa ra các giải pháp nhằm hỗ trợ, nâng cao chăm sóc sức khỏe của người cao tuổi. Đây là biện pháp “đánh chặn” nhằm phát hiện sớm, quản lý điều trị bệnh, giúp giảm áp lực lên hệ thống y tế, an sinh cũng như nâng cao đời sống của người cao tuổi.

Sống lâu nhưng chưa khỏe

Ở tuổi 76, bà Nguyễn Thị Tình (ngụ Phường Bình Đông) thường xuyên phải đi bệnh viện điều trị bệnh tiểu đường, tim mạch, huyết áp. Một năm trở lại đây, bà mắc thêm bệnh lý xương khớp, khớp gối thường xuyên nhức mỏi và gặp khó khăn trong đi lại, sinh hoạt. “Dù có lương hưu nhưng tôi vẫn phải sống nhờ vào con cái. Bởi tôi không tự chủ được sinh hoạt và thường xuyên cần phải có người đưa đi bệnh viện điều trị bệnh”, bà Tình chia sẻ.

Mắc một hoặc nhiều bệnh lý mạn tính là tình trạng chung của nhiều người cao tuổi hiện nay. Thống kê của Chi cục Dân số Thành phố Hồ Chí Minh, hiện tuổi thọ trung bình của người dân Thành phố là 76,6 tuổi, cao hơn tuổi thọ trung bình của cả nước (74,7 tuổi). Tuy nhiên, thực tế nhiều người cao tuổi sống lâu nhưng không khỏe.

Ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, tuổi thọ trung bình của người dân Thành phố hiện ở mức cao nhất cả nước nhưng tuổi thọ khỏe mạnh vẫn còn thấp. Nguyên nhân là do mô hình bệnh tật nói chung, ở người cao tuổi nói riêng đang thay đổi nhanh chóng, chuyển từ mô hình chủ yếu là bệnh lây nhiễm sang bệnh không lây nhiễm. Hiện nay, tỷ lệ người cao tuổi nước ta thường mắc nhiều bệnh cùng một lúc, trung bình mỗi người mắc trên hai bệnh phải điều trị suốt đời rất cao. Điều này ảnh hưởng lớn đến đời sống tâm lý cũng như các hoạt động sinh hoạt hằng ngày và sự hòa nhập cộng đồng của người cao tuổi.

Thực tế, đa số người cao tuổi đang phải đối mặt với gánh nặng "bệnh tật kép”, mắc đồng thời nhiều bệnh mạn tính không lây như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim mạch, loãng xương, sa sút trí tuệ… Kết quả từ Chương trình khám sức khỏe miễn phí cho người cao tuổi do Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện năm 2024 cho thấy, 61,6% người cao tuổi bị tăng huyết áp; 25,68% người cao tuổi mắc và nghi ngờ đái tháo đường; 18,3% người có dấu hiệu tiền suy yếu; 1,3% người có dấu hiệu suy yếu; 2,2% người cao tuổi có các hoạt động sống cơ bản hằng ngày (tắm, mặc quần áo, ăn uống, vệ sinh, tiêu tiểu, di chuyển) cần người khác hỗ trợ...

Bệnh viện Thống Nhất Thành phố Hồ Chí Minh - bệnh viện lão khoa lớn nhất khu vực phía Nam mỗi ngày tiếp nhận từ 4.500 - 5.000 lượt khám, trong đó 75% là người cao tuổi. Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ, bác sĩ Lê Đình Thanh, Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất, bệnh viện có 1.200 giường bệnh nhưng thường xuyên quá tải với hơn 1.300 - 1.400 bệnh nhân nội trú. Khoảng 2/3 bệnh nhân đến từ Thành phố Hồ Chí Minh, số còn lại chủ yếu là các ca nặng từ các tỉnh.

Từ năm 2017, Thành phố Hồ Chí Minh chính thức bước vào thời kỳ "già hóa dân số" muộn hơn so với cả nước khoảng 6 năm nhưng tốc độ già hóa dân số lại diễn ra rất nhanh. Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030, tuổi thọ trung bình của người dân đạt 77 tuổi; trong đó thời gian sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm.

Tiên phong chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi

Cầm trên tay thư mời khám sức khỏe miễn phí, cuối tháng 10/2025, bà Trần Anh Thư (66 tuổi, ngụ phường An Đông) hân hoan đến Trạm Y tế phường An Đông để được siêu âm, làm xét nghiệm, kiểm tra sức khỏe. “Bước vào tuổi 66 - 67, tôi bắt đầu có dấu hiệu lão hóa và xuất hiện các bệnh tuổi già, giấc ngủ khó hơn, ăn uống kém hơn và xương khớp cũng bắt đầu nhức mỏi. Vì thế, khi được mời đến khám bệnh miễn phí tôi rất vui” - bà Thư chia sẻ.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Nguyệt (72 tuổi, phường An Đông) cũng xúc động khi những người cao tuổi như bà được Thành phố quan tâm đến sức khỏe, đời sống. Theo bà Nguyệt, việc người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ rất hữu ích bởi hiện nay, nhiều người tuổi đã cao, sức khỏe có vấn đề nhưng chưa có điều kiện để thăm khám định kỳ.

Trong năm 2025, đều đặn mỗi tháng 2 lần, Trạm Y tế phường An Đông tổ chức khám sức khỏe cho người cao tuổi trên địa bàn. Ông Thái Minh Phương, Phó Trạm trưởng Trạm Y tế phường An Đông cho biết, sau hợp nhất, trên địa bàn có khoảng 6.300 người cao tuổi. Để đảm bảo tất cả người cao tuổi đều được khám sức khỏe đầy đủ và thuận lợi, việc khám sức khỏe được thực hiện thường xuyên, liên tục với số lượng từ 200 - 300 người mỗi ngày. “Khi khám bệnh nếu phát hiện các bệnh lý thông thường, người cao tuổi sẽ được cấp phát thuốc, điều trị ngay tại trạm. Với những trường hợp bệnh lý phức tạp hơn, chúng tôi sẽ chuyển gửi hồ sơ của các cụ lên tuyến trên. Đối với những trường hợp các cụ già neo đơn, đi lại khó khăn, chúng tôi cũng cử cán bộ y tế đến tận nhà để khám trực tiếp”, ông Thái Minh Phương cho hay.

Được triển khai thí điểm từ năm 2023 và thực hiện đồng loạt từ năm 2024, Chương trình khám sức khỏe miễn phí cho người cao tuổi của UBND Thành phố Hồ Chí Minh nhận được sự phản hồi tích cực của người dân, nhất là những người cao tuổi. Ông Trần Đình Hòa (65 tuổi, ngụ phường Hiệp Bình) cho hay, thực tế nhiều người cao tuổi không có lương hưu phải sống dựa vào con cháu nên không có điều kiện đi khám sức khỏe thường xuyên. Trong khi đó, ở độ tuổi này họ rất dễ mắc các bệnh lý chuyển hóa, lão hóa, cần được thăm khám, điều trị kịp thời. “Đây là một chính sách rất nhân văn. Những người cao tuổi như chúng tôi rất vui vì đã được quan tâm đến sức khỏe, an tâm sống vui sống khỏe cùng con cháu”, ông Hòa bộc bạch.

Sau 2 năm triển khai Chương trình, Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện khám sức khỏe miễn phí và lập hồ sơ sức khỏe cho hơn 500.000 người cao tuổi. Theo kế hoạch, mỗi năm, UBND Thành phố sẽ cấp kinh phí khoảng 150 tỷ đồng phục vụ hơn 1 triệu người từ 60 tuổi trở lên đang sinh sống trên địa bàn. Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó Giám đốc Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, sau hợp nhất, Thành phố có khoảng 1,7 triệu người cao tuổi, chiếm 12% dân số. Sở Y tế đã lên kế hoạch mở rộng chương trình khám sức khỏe đến toàn bộ khu vực hợp nhất, không phân biệt thường trú hay tạm trú. Đây là bước đi cụ thể nhằm thực hiện Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về "một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân"; hướng tới mục tiêu đến năm 2026, ít nhất 80% người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ hằng năm, góp phần giảm gánh nặng bệnh tật và nâng cao chất lượng sống của người dân. 

Bài cuối: Đa dạng hóa mô hình nhà dưỡng lão