Để đến xã Pá Lông - một xã với đa số đồng bào dân tộc Mông sinh sống, chúng tôi phải vượt qua quãng đường dài gần 50 km từ trục quốc lộ 6, thị trấn huyện Thuận Châu. Ông Ly Sếnh Chứ, Bí thư Đảng ủy xã Pá Lông cho biết: Pá Lông là một trong những xã còn gặp nhiều khó khăn của huyện Thuận Châu, cuộc sống của người dân ở đây vẫn chủ yếu tự cung, tự cấp là chính, kinh tế chậm phát triển do giao thông đi lại khó khăn nên nông sản của người dân sản xuất ra phải bán với giá thấp. Dù vậy, mỗi khi Tết đến xuân về, người dân luôn cố gắng chuẩn bị đón Tết chu đáo; phụ nữ đã may quần áo Tết cho gia đình từ cả tháng nay rồi, còn đàn ông trong gia đình thì cố gắng lo nốt việc gieo hạt trên nương để chuẩn bị đón năm mới.

Chúng tôi đến nhà ông Ly Nỏ Mua - một người có uy tín trong dòng họ tại xã Pá Lông, lúc đó mới đầu giờ chiều nhưng đã có rất đông người tụ tập ở đây để chuẩn bị giã bánh dày. Bánh dày của người Mông được làm rất công phu, nguyên liệu chính là gạo nếp nương đã được nấu chín rồi được đổ vào cối để giã. Cối giã bánh dày của người Mông được làm bằng thân cây gỗ chắc, khoét rỗng ruột còn chày giã bánh cũng được làm bằng loại gỗ cứng và nặng. Giã bánh dày là một công việc nặng nhọc nên việc này thường do đàn ông phụ trách. Khi xôi đã được giã mịn, những phụ nữ Mông bắt đầu nặn thành những chiếc bánh tròn trịa, rồi ép vào trong lá chuối đã được cắt nhỏ rồi chờ cho khô để đem nướng.

Ông Ly Nỏ Mua cho biết, bánh dày là món không thể thiếu của đồng bào Mông trong mâm cỗ ngày Tết, vì nó tượng trưng cho Mặt trăng, Mặt trời tượng trưng cho sức mạnh đồng thời cũng là biểu tượng cho tình yêu, sự thủy chung son sắt của trai gái người Mông.

Rời nhà ông Ly Nỏ Mua, chúng tôi tiếp tục lên bản Tinh Lá để đến nhà anh Lia A Só. Anh Só cho biết, anh và một số nhà bên cạnh đang chung nhau mổ lợn đón Tết. Tết năm nào cũng vậy, ở bản này thường có từ 5 - 7 nhà chung nhau mổ một con lợn. Quay lại nhà ông Ly Nỏ Mua để cùng các thanh niên trong tộc ra đầu bản thực hiện nghi thức cúng đầu năm; trước khi đi mỗi người đều mang 1 bộ quần áo cũ. Các thành viên trong dòng tộc đi quanh một thân cây đã được dựng sẵn, trên có treo một con gà trống đã luộc chín và các mảnh giấy trắng treo xung quanh. Sau khi già tộc cúng xong, các thành viên trong tộc đi 5 vòng xung quanh rồi cho những bộ quần áo cũ đốt tại hướng Mặt trời lặn, tiếp đó mỗi thành viên trong tộc lấy một ít giấy trắng trên thân cây, rồi đi 4 vòng xung quanh mới được trở về nhà. Lễ cúng đầu năm này có ý nghĩa cầu mong cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cầu mong cho các con cháu trong dòng họ có được sức khỏe. Sau lễ cúng năm mới, các thành viên trong dòng họ trở về nhà dọn dẹp nhà cửa chuẩn bị các nghi thức đón năm mới tại gia đình…

Nét độc đáo trong bữa cơm ngày Tết của người Mông là không ăn rau, mâm cơm chỉ có thịt, đậu phụ, bánh dày, rượu ngô và một ít bánh kẹo. Người Mông quan niệm rằng cả năm đã ăn rau rồi nên những ngày Tết không ăn rau nữa, phải ăn món thịt, đậu phụ, những thứ có màu trắng thì sẽ có một năm mới tốt lành. Với người Mông tại Pá Lông, đêm 30 Tết mọi nhà không được tắt điện, mọi người sẽ đi từng nhà trong dòng họ để chúc Tết, uống chén rượu ngô thơm nồng, để cầu mong một năm mới nhiều điều tốt lành.