Thương mại điện tử đang trở thành một trong những động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế số Việt Nam. Tuy nhiên, đi cùng với xu hướng này là những thách thức ngày càng lớn trong công tác quản lý, đặc biệt là tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội.
Nhức nhối vấn nạn hàng giả, hàng nhái
Thực tế cho thấy, các hành vi vi phạm trên môi trường thương mại điện tử có xu hướng gia tăng nhanh chóng. Báo cáo của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, trong năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường đã kiểm tra hơn 27.500 vụ, xử lý trên 23.400 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách gần 372 tỷ đồng. Các hành vi vi phạm chủ yếu vẫn tập trung vào kinh doanh hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ, vi phạm về giá và an toàn thực phẩm.
Đáng chú ý, vi phạm trong môi trường thương mại điện tử tiếp tục gia tăng, đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý, kiểm soát thị trường. Hoạt động livestream bán hàng, quảng cáo trực tuyến thiếu kiểm soát đang trở thành "điểm nóng", nhất là đối với các mặt hàng thực phẩm, mỹ phẩm, thuốc, sản phẩm chăm sóc sức khỏe.
Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) thường xuyên tổ chức mở phòng trưng bày Hàng thật - Hàng giả với chủ đề xuyên suốt “Hiểu hàng thật - Tránh hàng giả” nhằm nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của hàng giả và tăng cường kỹ năng nhận diện sản phẩm trên thị trường.
Chỉ trong 11 tháng qua, hàng loạt vụ việc liên quan đến kinh doanh trực tuyến đã bị phát hiện, cho thấy mức độ phức tạp và tinh vi của các đối tượng vi phạm. Tại TPHCM, lực lượng Quản lý thị trường đã kiểm tra một điểm kinh doanh rao bán đường cát trên mạng xã hội, phát hiện gần 2 tấn đường không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp. Tại Hà Nội, hơn 2.000 sản phẩm giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng như Hermes, Gucci trị giá khoảng 20 tỷ đồng đã bị thu giữ; hay vụ Mailystyle với 126.000 sản phẩm không hóa đơn, chứng từ, trị giá 20 tỷ đồng.
Điểm chung của các vụ việc này là các đối tượng lợi dụng Facebook, TikTok, livestream bán hàng để tiêu thụ hàng vi phạm; kho hàng phân tán, thường xuyên thay đổi địa điểm nhằm né tránh kiểm tra. Không ít trường hợp sử dụng KOL, KOC để quảng cáo, thổi phồng chất lượng, gắn mác "hàng xách tay", "đặc sản vùng miền", "nhà làm", "sạch 100%", gây nhầm lẫn và đánh vào tâm lý tin tưởng của người tiêu dùng.
Cần sự vào cuộc đồng bộ giữa các cơ quan quản lý
Trước thực trạng trên, yêu cầu đặt ra là phải tăng cường quản lý thương mại điện tử một cách toàn diện, đồng bộ và quyết liệt hơn. Các lực lượng chức năng, trong đó nòng cốt là Quản lý thị trường, cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Công an, Hải quan, Y tế và chính quyền địa phương trong kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh trực tuyến.
Đặc biệt, trách nhiệm của các chủ sàn thương mại điện tử và nền tảng mạng xã hội cần được quy định rõ ràng hơn. Việc kiểm soát nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, hóa đơn chứng từ phải trở thành yêu cầu bắt buộc; các gian hàng vi phạm cần bị gỡ bỏ trong thời gian ngắn, không để kéo dài gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
Lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) tỉnh Cà Mau vừa tiến hành kiểm tra phát hiện, thu giữ 2.000 sản phẩm mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, chuyên bán trực tuyến qua mạng xã hội.
Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh nhấn mạnh, chống hàng giả trên thương mại điện tử phải được xác định là nhiệm vụ ưu tiên. Theo đó, cần đẩy mạnh giám sát trên không gian mạng, tăng cường phối hợp đa ngành, đồng thời rà soát, hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan.
Bên cạnh công tác kiểm tra, xử lý vi phạm, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng và doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng. Các doanh nghiệp cần chủ động đầu tư công nghệ chống giả, phối hợp với sàn thương mại điện tử và cơ quan chức năng trong việc phát hiện, ngăn chặn vi phạm; đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng uy tín thương hiệu trên môi trường số.
Về lâu dài, việc phát triển thương mại điện tử bền vững không chỉ dừng ở "siết" quản lý, mà cần song hành với các cơ chế khuyến khích kinh doanh chân chính, thúc đẩy chương trình "Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt" trên nền tảng số.
Ông Trần Hữu Linh cho biết, xác định năm 2026 là năm tiếp tục tăng cường kỷ cương, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý thị trường, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước tập trung triển khai đồng bộ các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước và Chính phủ về phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.
Trong năm 2026, lực lượng Quản lý thị trường (QLTT) sẽ triển khai công tác kiểm tra, kiểm soát có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân.
Theo định hướng nhiệm vụ, lực lượng QLTT sẽ chủ động theo dõi, phân tích diễn biến thị trường trong nước và quốc tế; tăng cường dự báo, cảnh báo nguy cơ thiếu hụt nguồn cung, biến động giá các mặt hàng thiết yếu; triển khai công tác kiểm tra, kiểm soát có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào các lĩnh vực ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân và hoạt động kinh doanh trên môi trường thương mại điện tử.
Cùng với đó, Cục tiếp tục củng cố cơ chế phối hợp giữa lực lượng QLTT địa phương với các lực lượng chức năng, hiệp hội ngành hàng và chủ thể quyền sở hữu trí tuệ; tăng cường kiểm soát chuỗi cung ứng hàng hóa từ sản xuất, lưu thông đến phân phối.
Đáng chú ý, việc hoàn thiện và khai thác hiệu quả hệ thống thông tin nghiệp vụ INS được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm nâng cao khả năng tra cứu, tổng hợp, phân tích dữ liệu theo hành vi vi phạm, mặt hàng, mức xử phạt và tang vật; đồng thời rút ngắn quy trình xử lý văn bản, tổng hợp báo cáo, phục vụ hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành và đánh giá chuyên sâu hoạt động quản lý thị trường trong giai đoạn mới.