Chính quyền mới tại Kabul muốn tham gia Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC) – một cấu thành chủ chốt trong sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) và có tổng mức đầu tư lên đến 50 tỉ USD.

Một nguồn thạo tin ẩn danh có liên hệ mật thiết với Taliban chia sẻ với tờ Nikkei Asia rằng Trung Quốc từ năm 2018 đã ngầm mời chào Taliban về các dự án có thể triển khai ở Afghanistan. “Có những thỏa thuận miệng giữa Bắc Kinh và Taliban về các khoản đầu tư. Một khi chính quyền Taliban được thế giới công nhận, Trung Quốc sẽ bắt đầu xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng ở Afghanistan – một quốc gia bị tàn phá bởi chiến tranh”, nguồn tin nói.

Hôm 6/9, Ngoại trưởng Pakistan, Shah Mehmood Qureshi đã chủ trì một cuộc họp trực tuyến, có sự tham gia của các đồng cấp láng giềng người Afghanistan - Trung Quốc, Iran, Tajikistan, Turkmenistan, Uzbekistan và Pakistan. "Afghanistan vẫn ở trong tình trạng phức tạp. Chúng tôi hy vọng tình hình chính trị sẽ sớm ổn định và trở lại trạng thái bình thường. Thực tế mới đòi hỏi chúng ta phải loại bỏ những cách nhìn cũ, phát triển những hiểu biết mới và tiến hành một cách tiếp cận thực tế, thực dụng" - ông Qureshi nêu quan điểm trên tài khoản mạng xã hội Twitter.

Tại cuộc gặp, Trung Quốc tuyên bố viện trợ khẩn cấp 31 triệu USD cho Afghanistan, bao gồm ngũ cốc, vật tư mùa đông, vaccine và thuốc chữa bệnh. "Những gì Trung Quốc có thể làm bây giờ là duy trì các liên lạc cần thiết với Taliban trong các lĩnh vực hoạt động kinh tế bình thường và giao lưu nhân dân", tờ Thời báo Hoàn cầu đưa tin.

Theo Andrew Small, một thành viên cao cấp xuyên Đại Tây Dương với chương trình châu Á tại Quỹ Marshall của Đức, việc Taliban chủ động nêu yêu cầu đầu tư tức thời sẽ tạo cho Trung Quốc ưu thế lớn trong tiếp cận song phương. Bắc Kinh sẽ cung cấp một số hỗ trợ kinh tế khẩn cấp, nhưng việc can dự theo chiều rộng hơn cũng sẽ được triển khai thận trọng hơn.

“Bắc Kinh sẽ hài lòng trong đưa ra cam kết và can dự đối thoại liên quan đến BRI và mở rộng CPEC, nhưng sẽ không thúc đẩy hành động trên thực tế cho đến khi hoàn toàn tin tưởng và điều kiện chính trị và an ninh ở Afghanistan”, ông Small nhận định.

Giới chuyên gia lưu ý đến việc Afghanistan dưới thời Taliban ít có lựa chọn trong tiếp cận các nhà đầu tư. “Trung Quốc được kỳ vọng sẽ sẵn lòng giúp đỡ chính quyền Taliban sau khi Mỹ rời khỏi khu vực vốn đóng vai trò quan trọng đối với Trung Quốc”, Hasaan Khawar, chuyên gia phân tích về chính sách công ở Islamabad, Pakistan nói.

Trung Quốc thừa hiểu rằng Afghanistan sở hữu nguồn tài nguyên khoáng sản lớn, trong đó có mỏ đồng Mes Aynak - được cho là lớn thứ hai trên thế giới về trữ lượng. Tập đoàn luyện kim Trung Quốc (China Metallurgical Group) năm 2008 đã mua giấy phép thăm dò, khai thác với giá 3 tỷ USD, nhưng công việc đã bị đình trệ trong hơn một thập kỷ vì những lo ngại về an ninh. Mỏ kim loại nằm bất động này là lời nhắc nhở sâu sắc đối với Trung Quốc về việc các khoản đầu tư lớn dễ dàng thất bại nếu như tình hình rơi vào thế bất ổn.

Jeremy Garlick, trợ lý giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Kinh tế Praha, cho rằng đồng là nguyên liệu rất cần thiết cho sản xuất hệ thống dây điện, sản phẩm điện tử, động cơ và nhiều sản phẩm khác được sản xuất tại Trung Quốc. Tuy nhiên, Trung Quốc sẽ không vội vàng đưa mình vào tình thế khó khăn và sẽ cân nhắc kỹ lưỡng bất kỳ quyết định nào khi can dự sâu hơn vào Afghanistan.

Vấn đề các chiến binh cực đoan và việc sử dụng Afghanistan làm bàn đạp cho chủ nghĩa khủng bố toàn cầu là mối quan tâm lớn nhất đối với cộng đồng toàn cầu, trong đó có cả Trung Quốc. Các chuyên gia tin rằng trừ khi Taliban kiểm soát được vấn đề này, Trung Quốc sẽ không thể đầu tư dù mong muốn có lớn đến đâu.