Theo trang tin Oilprice.com, OPEC+, nhóm các quốc gia sản xuất dầu hàng đầu thế giới, vừa có một động thái gây bất ngờ khi quyết định tăng sản lượng dầu, một sự thay đổi chiến lược đầy kịch tính so với xu hướng cắt giảm sản lượng trước đó. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh giá dầu trên thị trường quốc tế đang có dấu hiệu đi xuống, khiến nhiều người lo ngại về một cuộc chiến giá dầu mới.

Tuy nhiên, nếu phân tích kỹ lưỡng, động thái này có thể không đơn thuần là một cuộc chiến giá cả trực diện, mà là một bước đi chiến lược phức tạp, chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố chính trị và kinh tế toàn cầu, đặc biệt là mối quan hệ với Mỹ.

Nhìn lại những cuộc chiến giá dầu

Để hiểu rõ động thái hiện tại, cần nhìn lại những cuộc chiến giá dầu trong quá khứ. Cuộc chiến giá dầu 2014-2016 là một ví dụ điển hình. Khi đó, Saudi Arabia, quốc gia dẫn đầu trên thực tế của OPEC+, đã quyết định tăng sản lượng để cạnh tranh với ngành công nghiệp dầu đá phiến đang bùng nổ của Mỹ.

Theo số liệu của Cơ quan Thông tin Năng lượng (EIA), sản lượng dầu đá phiến của Mỹ đã tăng từ dưới 0,2 triệu thùng/ngày năm 2011 lên hơn 8,7 triệu thùng/ngày vào năm 2014, biến Mỹ trở thành nhà sản xuất dầu thô lớn nhất thế giới. Saudi Arabia hy vọng rằng việc "xả" dầu ra thị trường sẽ khiến giá giảm mạnh, đẩy các công ty dầu đá phiến của Mỹ, vốn có chi phí khai thác cao hơn nhiều, vào cảnh phá sản.

Tuy nhiên, kế hoạch này đã phản tác dụng. Thay vì sụp đổ, ngành dầu đá phiến của Mỹ đã nhanh chóng tái cấu trúc và trở nên hiệu quả hơn, với khả năng khai thác ở mức giá dưới 30 USD/thùng. Hậu quả là, các nước OPEC phải gánh chịu những tổn thất nặng nề. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, các quốc gia thành viên OPEC đã mất tổng cộng 450 tỷ USD doanh thu từ dầu mỏ.

Riêng Saudi Arabia, quốc gia này đã chuyển từ thặng dư ngân sách sang thâm hụt kỷ lục 98 tỷ USD vào năm 2015 và phải chi ít nhất 250 tỷ USD dự trữ ngoại hối. Cuộc chiến này không chỉ gây tổn thất kinh tế mà còn làm suy yếu uy tín địa chính trị của Saudi Arabia và khiến mối quan hệ với Washington trở nên căng thẳng.

Một cuộc chiến giá dầu tương tự cũng xảy ra vào đầu năm 2020, chủ yếu do tranh giành thị phần giữa Saudi Arabia và Nga. Tuy nhiên, cuộc chiến này đã nhanh chóng kết thúc sau khi Tổng thống Mỹ khi đó Donald Trump, can thiệp mạnh mẽ. Ông Trump cảnh báo Saudi Arabia rằng Mỹ sẽ không dung thứ cho bất kỳ mối đe dọa nào đối với ngành dầu đá phiến của mình và thậm chí đe dọa rút quân đội Mỹ khỏi quốc gia Vùng Vịnh này. Áp lực đó đã buộc OPEC+ phải cắt giảm sản lượng để giá dầu tăng trở lại mức mong muốn của Washington.

Mối quan hệ phức tạp với Mỹ

Những bài học từ quá khứ cho thấy Saudi Arabia sẽ khó có khả năng lặp lại một chiến lược đầy rủi ro như vậy. Thay vào đó, quyết định tăng sản lượng lần này có thể là một động thái chiến lược được phối hợp chặt chẽ với Mỹ. Một trong những lý do chính là để quản lý nguồn cung và giá cả toàn cầu, phù hợp với các mục tiêu chính trị của Washington.

Như Bob McNally, cựu cố vấn năng lượng của Tổng thống George W. Bush đã nói: "Ít có điều gì khiến một tổng thống Mỹ sợ hãi hơn là giá nhiên liệu tăng vọt". Giá xăng có mối liên hệ mật thiết với giá dầu, và mỗi khi giá xăng tăng, chi tiêu tiêu dùng của người Mỹ lại sụt giảm đáng kể, ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế. Trong bối cảnh bầu cử sắp tới, một nền kinh tế suy thoái là điều mà không một tổng thống đương nhiệm nào mong muốn. Do đó, Mỹ luôn muốn giữ giá dầu ở một mức ổn định, không quá cao để ảnh hưởng đến kinh tế, nhưng cũng không quá thấp để làm tổn thương ngành dầu đá phiến của mình.

Một yếu tố quan trọng khác là sự tăng cường hạn chế một số nhà sản xuất dầu lớn như Nga, Iran, Iraq và Venezuela. Các động thái này, đặc biệt sau vụ xâm nhập thiết bị bay không người lái vào lãnh thổ Ba Lan, có thể làm giảm mạnh nguồn cung dầu từ các quốc gia trên trong ngắn hạn và trung hạn. Điều đó sẽ khiến giá dầu tăng cao, gây áp lực lên nền kinh tế toàn cầu và các thị trường tiêu thụ lớn như Mỹ.

Trong bối cảnh đó, việc OPEC+ tăng sản lượng dầu, dẫn đầu là Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), sẽ giúp bù đắp sự thiếu hụt nguồn cung tiềm năng. Động thái này không chỉ giúp bình ổn giá dầu mà còn tạo cơ hội cho Saudi Arabia mở rộng thị phần của mình. Đồng thời, nó cũng thể hiện sự xích lại gần nhau trong mối quan hệ giữa Washington và Riyadh, một sự hợp tác đôi bên cùng có lợi.

Tóm lại, quyết định tăng sản lượng của OPEC+ không phải là một hành động liều lĩnh hay một cuộc chiến giá dầu mới. Đó là một bước đi chiến lược thận trọng và có tính toán. Dựa trên những bài học từ quá khứ và bối cảnh chính trị hiện tại, động thái này được thực hiện nhằm duy trì sự ổn định của thị trường dầu mỏ toàn cầu, củng cố mối quan hệ đồng minh với Mỹ, và đồng thời gia tăng ảnh hưởng của Saudi Arabia trong bối cảnh các lệnh trừng phạt đang được thắt chặt đối với các đối thủ cạnh tranh.