Bình luận trên tạp chí Foreign Policy mới đây, Sarang Shidore, Giám đốc Chương trình Nam bán cầu thuộc Viện Quincy cho rằng, bất chấp áp lực từ phương Tây, các quốc gia Nam bán cầu vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Nga. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân sâu xa, bao gồm lợi ích kinh tế, an ninh và mong muốn một trật tự thế giới đa cực. Các nước này không chỉ duy trì quan hệ mà còn coi sự tồn tại của Nga như một đối trọng quan trọng trong cán cân quyền lực toàn cầu.

Sức hấp dẫn của Nga: Từ kinh tế đến an ninh

Một trong những lý do quan trọng nhất khiến các nước Nam bán cầu không quay lưng lại với Nga là vì lợi ích kinh tế và an ninh. Nga là một nguồn cung cấp hàng hóa thiết yếu và vũ khí quan trọng. Chuyên gia Shidore lưu ý, Nga là nhà cung cấp vũ khí nhập khẩu lớn nhất cho các quốc gia như Ấn Độ, Algeria và nhiều nước. Điều này cho thấy sự phụ thuộc về mặt quân sự, vốn đã được xây dựng và củng cố trong nhiều thập kỷ.

Về mặt kinh tế, Nga đóng vai trò đặc biệt trong việc cung cấp năng lượng và các mặt hàng chiến lược. Ví dụ, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ là hai trong số những nhà nhập khẩu dầu mỏ lớn của Nga. Trong khi đó, Brazil lại phụ thuộc rất nhiều vào nguồn phân bón từ Nga, một yếu tố thiết yếu cho nền nông nghiệp khổng lồ của quốc gia này. Ngoài ra, Nga còn là cường quốc hàng đầu về năng lượng hạt nhân, với nhiều dự án đang hoạt động tại các quốc gia khác, củng cố vị thế của mình trên bản đồ năng lượng toàn cầu.

Không chỉ dừng lại ở kinh tế, Nga còn đóng vai trò ngày càng lớn trong việc bảo đảm an ninh tại nhiều khu vực. Đặc biệt ở vùng Sahel thuộc châu Phi, Nga đã thay thế Pháp và Mỹ để trở thành một thế lực an ninh mới, được nhiều quốc gia chào đón. Điều này cho thấy sự linh hoạt và khả năng thích ứng của Nga trong việc lấp đầy khoảng trống quyền lực, đặc biệt là khi các cường quốc phương Tây rút lui hoặc giảm bớt ảnh hưởng.

Khát vọng một thế giới đa cực

Ngoài các lợi ích cụ thể, một lý do sâu xa khác khiến các nước Nam bán cầu duy trì quan hệ với Nga là vì họ mong muốn một trật tự thế giới đa cực thay vì một thế giới lưỡng cực. Theo chuyên gia Shidore, một thế giới lưỡng cực thường tạo ra áp lực để các quốc gia phải lựa chọn và đứng về một trong hai khối đối lập. Điều này có thể hạn chế sự tự do hành động và không gian chiến lược của các quốc gia đang trỗi dậy.

Ngược lại, sự tồn tại của các cường quốc lớn (chẳng hạn như Mỹ, Trung Quốc và Nga,...) tạo ra một cấu trúc đa cực. Với các quốc gia đang trỗi dậy, một thế giới đa cực sẽ tốt hơn là một thế giới có hai cường quốc. Chuyên gia Shidore lập luận rằng: “Đa cực mang lại không gian chiến lược lớn hơn cho những quốc gia không nằm trong câu lạc bộ cường quốc”.

Thực tế cho thấy, nhiều quốc gia Nam bán cầu đã phản ứng gay gắt trước những nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập Nga. Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump áp dụng mức thuế 25% đối với hàng nhập khẩu của Ấn Độ để gây sức ép buộc nước này ngừng mua dầu Nga đã cho thấy sự căng thẳng trong mối quan hệ này. Thay vì tuân thủ, các quốc gia đó càng có động lực để tìm kiếm những đối tác khác, củng cố vị thế độc lập và tránh bị chi phối. Họ không muốn chỉ tuân thủ các quy tắc do một vài cường quốc thiết lập.

Sự từ chối của Nam bán cầu trong việc quay lưng lại với Nga là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự thay đổi trong trật tự thế giới. Đó không chỉ là sự bất đồng về mặt chính trị, mà còn là sự khẳng định về quyền tự chủ và lợi ích quốc gia. Các quốc gia Nam bán cầu coi Nga không chỉ là một đối tác kinh tế, quân sự mà còn là một đồng minh chiến lược, cùng chia sẻ khát vọng về một trật tự thế giới công bằng và đa cực hơn.

Do đó, theo chuyên gia Shidore, Washington cần phải suy nghĩ lại về các chiến lược gây sức ép của mình. Các nước Nam bán cầu có lý do chính đáng để duy trì mối quan hệ với Moskva, và việc tăng áp lực chỉ có thể làm mối quan hệ đó trở nên gần gũi hơn.