Đối với những người am hiểu về truyền thống quan hệ giữa Việt Nam và Cuba, tháng 9 là cột mốc không thể nào quên, gắn với chuyến thăm lịch sử của Tổng tư lệnh Fidel Castro tới Quảng Trị năm 1973, khi lãnh tụ cách mạng Cuba trở thành nguyên thủ quốc gia đầu tiên và duy nhất vượt vĩ tuyến 17 để thăm một khu vực mới được giải phóng tại miền Nam, và để lại dấu ấn bởi những hành động giản dị, thân tình lẫn những câu nói "tiếp lửa". 

Tháng 9/2021 chắc chắn lại trở thành một cột mốc đáng nhớ nữa trong mối quan hệ đặc biệt giữa 2 dân tộc cách nhau nửa vòng Trái Đất nhưng gắn bó khăng khít với nhau bằng tình đoàn kết chân thành và không dao động trong suốt 6 thập niên qua, với chuyến thăm chính thức  của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tới Cuba. Dù chỉ diễn ra trong hơn 2 ngày và bị hạn chế bởi những quy định phòng chống dịch bệnh, nhưng chuyến thăm này ghi dấu ấn không chỉ bởi đây là chuyến thăm Cuba đầu tiên của một nguyên thủ nước ngoài kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát tại đảo quốc Caribe xinh đẹp này (tháng 3/2020), mà còn bởi những nội dung sâu rộng và thiết thực mà hai bên đã gợi mở, thảo luận và nhất trí, bên cạnh những tình cảm chân thành thường thấy trong các cuộc hội ngộ của những người anh em Việt Nam và Cuba.

Để những vị khách thân thuộc Việt Nam có được cảm giác như “ở nhà” sau một chặng đường dài, hoạt động đầu tiên của chuyến thăm là cuộc gặp đầm ấm của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc và đoàn với đại diện của Viện Cuba hữu nghị với các dân tộc (ICAP) và Hội hữu nghị Cuba – Việt Nam, một gia đình đồ sộ với hơn 1.600 thành viên sinh hoạt trong 34 chi hội rải khắp các vùng miền của Cuba. Một trong những thông điệp nổi bật từ cuộc gặp này là quyết tâm gìn giữ tình đoàn kết vô giá giữa hai dân tộc và truyền lửa cho các thế hệ trẻ về tình cảm đặc biệt đó.

Trả lời báo chí Việt Nam sau cuộc gặp, nhà báo lão thành Marta Rojas, một trong những thành viên cao tuổi nhất của Hội hữu nghị Cuba – Việt Nam, cho biết ấn tượng lớn nhất của bà về chuyến thăm lần này của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc là quyết tâm không đổi của các thế hệ lãnh đạo Việt Nam để giữ gìn và phát triển mối quan hệ từng được hai lãnh tụ Hồ Chí Minh và Fidel Castro gieo mầm. Phó Chủ tịch thứ nhất ICAP Noemí Rabaza Fernández khẳng định ấn tượng lớn nhất của bà là hy vọng và niềm tin rằng sức mạnh đoàn kết Cuba-Việt Nam sẽ càng được phát huy trong những hoàn cảnh gian khó và phức tạp.

Tinh thần đó tiếp tục được hai bên thể hiện và tô đậm trong các cuộc hội kiến của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc với Thủ tướng Cuba Manuel Marrero Cruz và Chủ tịch Quốc hội Cuba Esteban Lazo Hernández, và đặc biệt là trong cuộc hội đàm với Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez và cuộc gặp thân mật Đại tướng Raúl Castro Ruz. Các cuộc gặp gỡ này đều diễn ra trong không khí tràn đầy tình đồng chí anh em, hiểu biết và tin cậy lẫn nhau, trong đó hai bên bày tỏ quyết tâm và tập trung trao đổi về phương hướng và các biện pháp nhằm tiếp tục tăng cường mối quan hệ đoàn kết anh em, hợp tác toàn diện giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước.

Để ghi nhận những đóng góp của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đối với quan hệ đoàn kết, hữu nghị và hợp tác giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân hai nước, Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel nhân dịp này đã trao tặng Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc Huân chương José Marti, phần thưởng cao quý nhất của Nhà nước Cuba. Diễn văn công bố quyết định trao tặng có đoạn viết: “Chúng tôi ghi nhận quyết tâm đã được minh chứng của đồng chí trong việc thúc đẩy quan hệ đặc biệt giữa hai dân tộc, hai Đảng và hai chính phủ, mối quan hệ đã vượt qua thử thách của thời gian trong một sự nghiệp chung là đấu tranh để xây dựng chủ nghĩa xã hội tại hai đất nước chúng ta và vì một thế giới tốt đẹp hơn. Chúng tôi ghi nhớ với lòng biết ơn sự đồng cảm và những lời động viên của đồng chí dành cho nhân dân Cuba khi Tổng tư lệnh Fidel Castro ra đi, và khi đồng chí lên tiếng tại Liên hợp quốc phản đối cuộc bao vây, cấm vận kinh tế, thương mại và tài chính mà Mỹ áp đặt lên Cuba”.

Lời tuyên bố đó cũng là cảm nhận của những người Cuba theo sát những bước tiến của mối quan hệ song phương “mẫu mực của thời đại” giữa Việt Nam và Cuba. Trao đổi với phóng viên TTXVN, nữ nhà báo kỳ cựu Edda Diz Garcés, Giám đốc Hãng thông tấn quốc gia Cuba (ACN), cho biết bà thực sự xúc động trước thông điệp được Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhắc lại nhiều lần trong chuyến thăm rằng Việt Nam sẽ luôn ở bên Cuba trong bất kỳ hoàn cảnh nào – những lời nói đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh “hòn đảo tự do” đang đối diện không chỉ những tác động tiêu cực to lớn từ đại dịch COVID-19 mà còn cả với vòng cương tỏa từ bên ngoài ngặt nghèo nhất từ trước tới nay. Điều đó cũng đã được Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez khẳng định: “Chúng tôi luôn cảm thấy mình không lẻ loi nhờ vào tình đoàn kết đã qua thử thách của Việt Nam”.

Những tình cảm thắm thiết giữa hai nước cũng được thể hiện bằng những hành động cụ thể ngay trong chuyến thăm lần này, trong đó điểm nhấn đặc biệt là việc hai nước nhất trí Việt Nam sẽ mua 10 triệu liều vaccine ngừa COVID-19 của Cuba. Đây là một thỏa thuận vừa mang tính biểu tượng, vừa mang tính thiết thực, chứng minh sức mạnh đoàn kết và tiềm năng hợp tác giữa hai nước ở một trong vấn đề “nóng bỏng” nhất trên toàn cầu hiện tại.

Mặt khác, thay mặt Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thông báo quyết định tặng nhân dân Cuba anh em món quà 5.000 tấn gạo, qua đó tiếp tục khẳng định cam kết của Việt Nam hỗ trợ Cuba đảm bảo an ninh lương thực, một trong những nhiệm vụ cấp thiết nhất của nước bạn trong thời điểm này. Trong chuyến thăm này, đại diện các cơ quan chính phủ và khối doanh nghiệp của hai nước đã ký tổng cộng 11 văn kiện hợp tác, trải rộng trong các lĩnh vực từ tư pháp, y tế, thủy sản, nông nghiệp, an ninh mạng, năng lượng sạch và xây dựng khách sạn; mở ra triển vọng Việt Nam có thể tham gia sâu rộng hơn nữa vào tiến trình chuyển mình về kinh tế mà nước bạn đang tiến hành.

Trong bài trả lời phỏng vấn của TTXVN nhân chuyến thăm chính thức lần này của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc tới Cuba, Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez đã nhắn nhủ: “Nếu với Fidel, Cuba từng bày tỏ sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình vì Việt Nam, thì ngày nay chúng tôi sẵn sàng cung cấp và chuyển giao công nghệ vaccine ngừa COVID-19 của chính mình cho nhân dân Việt Nam. Trước những thách thức toàn cầu, Cuba và Việt Nam đoàn kết nhất định thắng!”. Đó chính là thông điệp không thể rõ ràng hơn về tình đoàn kết đặc biệt nối liền 2 dân tộc ở 2 đầu Trái Đất.