Ngày 29/10, Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp các Sở, ban, ngành và hệ thống các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn Thủ đô Hà Nội tổ chức tọa đàm “Sinh viên Thủ đô với trách nhiệm xây dựng văn hóa giao thông văn minh, an toàn” tại Trường Đại học Thủy lợi.

Sự kiện nằm trong Chương trình truyền thông “Vì An toàn giao thông Thủ đô” do UBND TP Hà Nội giao Báo Kinh tế & Đô thị chủ trì, đã bước sang năm thứ 15, tạo sức lan tỏa rộng khắp về tuyên truyền, phổ biến pháp luật, nâng cao ý thức người dân khi tham gia giao thông, góp phần xây dựng nếp sống đô thị kỷ cương, văn minh.

Tọa đàm quy tụ các diễn giả, nhà quản lý và đại diện sinh viên: TS Vũ Hồng Trường – chuyên gia giao thông; bà Nguyễn Thị Thanh Thủy – Chánh Văn phòng Ban ATGT TP Hà Nội; Trung tá Nguyễn Tài Nghĩa – Phó Đội trưởng Đội tuyên truyền, điều tra, giải quyết tai nạn và xử lý vi phạm giao thông (Phòng CSGT Hà Nội); bà Nguyễn Thu Nga – Bí thư Đoàn Trường Đại học Thủy lợi. Các tham luận và thảo luận tập trung vào hai mục tiêu xuyên suốt: củng cố nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật; và kiến tạo môi trường, thói quen, hành vi văn minh để giảm ùn tắc, tai nạn, hướng tới văn hóa giao thông hiện đại cho Thủ đô.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi – Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị – dẫn chứng bức tranh giao thông Hà Nội với áp lực phương tiện cá nhân gia tăng nhanh chóng: tính đến cuối năm 2024, thành phố có hơn 9,2 triệu phương tiện đang hoạt động, trong đó khoảng 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy (chưa tính phương tiện từ địa phương khác).

“Xây dựng văn hóa giao thông là hành trình dài hơi, đòi hỏi nỗ lực bền bỉ của từng cá nhân và sự chung tay của cả cộng đồng. Với sức trẻ, tri thức và trách nhiệm, học sinh, sinh viên hoàn toàn có thể đóng góp phần quan trọng vào sứ mệnh này”, ông nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, PGS.TS Nguyễn Hữu Huế – Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Thủy lợi – khẳng định tọa đàm là hoạt động thiết thực, thể hiện sự quan tâm của thành phố và toàn xã hội đối với an toàn giao thông – vấn đề tác động trực tiếp đến chất lượng sống, phát triển kinh tế – xã hội và hình ảnh một Hà Nội văn minh. Ông kêu gọi sinh viên “biến kiến thức và nhiệt huyết thành hành động cụ thể”: nghiêm túc chấp hành luật, cư xử có văn hóa, giúp đỡ người yếu thế khi tham gia giao thông.

Từ "điểm nghẽn" ý thức đến động thực thay đổi

Theo phân tích của các chuyên gia, áp lực ùn tắc và xung đột giao thông không chỉ đến từ “độ trễ” hạ tầng mà còn gắn với ý thức, hành vi của người tham gia giao thông. TS Vũ Hồng Trường nêu rõ: sinh viên là nhóm di chuyển thường xuyên, linh hoạt trong thay đổi thói quen, có tinh thần cầu thị, tiếp cận nhanh tri thức mới; vì vậy chọn sinh viên làm “trung tâm” của chương trình tuyên truyền là “đúng và trúng”. Mỗi hành động gương mẫu của sinh viên có sức lan tỏa mạnh trong lớp học, ký túc xá, tổ chức Đoàn – Hội và cả cộng đồng.

Từ góc độ tổ chức thực tiễn, TS Trường đưa ra những con số so sánh dễ nhớ: mỗi hành khách xe buýt chỉ chiếm khoảng 2–3m² mặt đường, trong khi xe máy cần 8–10m² và ô tô con cần tới 28–30m². Nếu phụ thuộc vào xe máy hoặc ô tô cá nhân, diện tích đất đô thị dành cho giao thông sẽ phải “phình to” không tưởng; do đó, kiểm soát phương tiện cá nhân, phát triển vận tải công cộng là hướng đi duy nhất để giảm ùn tắc bền vững. “Sinh viên nên tiên phong sử dụng phương tiện công cộng, đi bộ khi có thể. Đó vừa là lựa chọn hiệu quả cho đô thị, vừa là nét văn minh trong ứng xử giao thông”, ông đề xuất.

Ở bình diện hành vi rủi ro, Trung tá Nguyễn Tài Nghĩa chỉ ra các vi phạm phổ biến ở người trẻ: không đội mũ bảo hiểm hoặc đội đối phó; sử dụng điện thoại khi lái xe; vượt đèn đỏ; chạy xe trên vỉa hè giờ cao điểm… Một phần áp lực còn đến từ sinh viên tham gia lao động bán thời gian bằng phương tiện cá nhân (xe công nghệ, giao hàng), làm gia tăng lưu lượng vào các khung giờ nhạy cảm. Theo ông, “văn hóa giao thông bắt đầu từ những điều rất nhỏ và cần được rèn thành thói quen”: nhường nhịn khi xung đột, chú ý giảm tốc độ qua vũng nước, sẵn sàng giúp đỡ người già, trẻ em, người yếu thế trên đường; và đừng quên lan tỏa các hành động đẹp ấy trên mạng xã hội.

Từ phía cơ quan tham mưu liên ngành, bà Nguyễn Thị Thanh Thủy cho biết Ban ATGT TP Hà Nội đã và đang triển khai nhiều giải pháp hướng đến học sinh, sinh viên: tuyên truyền pháp luật tại từng địa bàn dân cư, trường học; phối hợp Công an TP tổ chức đào tạo, sát hạch cấp GPLX cho sinh viên năm nhất; đồng thời nhân rộng hình thức “tuyên truyền viên sinh viên” để mỗi bạn trẻ trở thành một “điểm sáng” kỷ luật, văn minh trên đường phố.

Vai trò nêu gương và hiệu ứng lan toả

“Văn hóa giao thông phải bắt đầu từ sự nêu gương” – TS Vũ Hồng Trường chia sẻ câu chuyện cá nhân: sau nhiều năm đi làm bằng ô tô con, ông chuyển hẳn sang sử dụng phương tiện công cộng; thậm chí chủ động xuống trước một bến để đi bộ luyện tập, hòa vào nhịp sống đô thị. “Thấy thầy đi xe buýt, nhiều sinh viên của tôi cũng chuyển sang đi xe buýt. Sự thay đổi đến từ tấm gương sống động.” Ông nhấn mạnh, người thầy leo cầu thang lên tầng 5 thay vì chờ thang máy cũng là một “bài học không lời” về thói quen tốt, tiết kiệm tài nguyên chung và tôn trọng không gian công cộng.

TS Trường kể thêm hành trình xây dựng văn hóa xếp hàng, giữ trật tự trên tàu điện Metro Hà Nội: “Chúng tôi mất hai năm để hình thành nếp xếp hàng, không nói to, không livestream, không mang đồ ăn lên tàu. Từ Metro, nếp ấy lan sang xe buýt; sinh viên đi xe buýt giờ đã quen với việc nhường ghế cho người cao tuổi.” Theo ông, văn hóa giao thông là một phần của văn hóa cộng đồng: một người vứt rác bừa bãi sẽ kéo theo thói quen xấu; ngược lại, một hành động nhặt rác có thể khơi dậy cả chuỗi hành vi tích cực.

Thông điệp gửi tới sinh viên được ông cô đọng: “Hãy bắt đầu từ những việc nhỏ – đi bộ khi có thể, dùng xe buýt, ứng xử nhã nhặn, biết xin lỗi khi va chạm. Văn hóa giao thông không chỉ là chấp hành luật, mà còn là thái độ sống.” Ông dẫn ví dụ từ Nhật Bản: có va chạm nhẹ, người bị dẫm chân vẫn cúi đầu xin lỗi vì đã để chân không đúng chỗ – một phản xạ văn minh, bắt nguồn từ nhận thức và sự tôn trọng người khác.

Giải pháp, cam kết và hành động cụ thể

Để chuyển “nhận thức đúng” thành “thói quen tốt”, các diễn giả thống nhất một gói giải pháp đồng bộ: Một là, lấy sinh viên làm hạt nhân truyền thông số. Tăng cường nội dung giáo dục an toàn giao thông trên báo điện tử, mạng xã hội, nền tảng học tập trực tuyến; tổ chức cuộc thi, diễn đàn để sinh viên hiến kế, phản biện chính sách, chia sẻ mô hình hay. TS Vũ Hồng Trường đề xuất mô hình “Sinh viên Thủ đô vì văn hóa giao thông Hà Nội”, vận hành linh hoạt như các phong trào “tự quản” đã hiệu quả ở cơ sở.

Hai là, ưu tiên trải nghiệm vận tải công cộng. Thành phố tiếp tục mở rộng chính sách ưu đãi vé tháng cho sinh viên; đồng bộ kết nối “xe buýt – metro – xe đạp công cộng – đi bộ”, thuận tiện hành trình “cuối – trước 1km”. Trung tá Nguyễn Tài Nghĩa khuyến nghị sinh viên chủ động lập kế hoạch thời gian học – làm để giảm tâm lý vội vàng, từ đó tránh hành vi nguy hiểm như vượt đèn đỏ, lấn vỉa, dùng điện thoại khi lái xe.

Ba là, chuẩn hóa văn hóa ứng xử đô thị. Từ lớp học đến bến xe buýt: xếp hàng, nói vừa đủ, nhường ghế, không xả rác, không tạt nước bẩn, hỗ trợ người yếu thế. Các trường, Đoàn – Hội đưa tiêu chí văn hóa giao thông vào đánh giá rèn luyện, phong trào thi đua; nhân rộng “đội sinh viên xung kích” hỗ trợ phân luồng giờ cao điểm tại nút nóng quanh cơ sở đào tạo.

Bốn là, tăng cường kỹ năng pháp lý và an toàn. Ban ATGT phối hợp Công an TP duy trì đào tạo, sát hạch GPLX cho sinh viên năm nhất; hoàn thiện “bộ công cụ” tự học: video tình huống, bản đồ điểm đen, checklist an toàn trước khi di chuyển; dán banner, áp phích cảnh báo rủi ro thường gặp đối với người trẻ.

Năm là, ghi nhận – lan tỏa – nhân rộng. Tôn vinh “đại sứ văn hóa giao thông sinh viên”; kể chuyện gương mẫu trên nền tảng số; biến mỗi hành động đẹp thành cảm hứng cộng đồng. Như PGS.TS Nguyễn Thành Lợi nhấn mạnh, hành trình này đòi hỏi bền bỉ và sự vào cuộc quyết liệt của các cấp, các ngành, nhưng “chìa khóa” nằm ở chính người trẻ – những người lựa chọn cách di chuyển, cách ứng xử và cách truyền cảm hứng mỗi ngày.

Khép lại tọa đàm, thông điệp chung được tái khẳng định: xây dựng văn hóa giao thông văn minh, an toàn là nhiệm vụ cấp bách và lâu dài. Khi sinh viên – bằng tri thức, sự nêu gương và hành động cụ thể – trở thành “hạt nhân” lan tỏa, Hà Nội có cơ sở để hình thành những thói quen tốt trên từng chuyến xe buýt, từng nhà ga metro, từng lối vỉa hè; từ đó kiến tạo một không gian đô thị đáng sống, hiện đại và giàu bản sắc.