Mỗi độ Tết đến Xuân về, làng hoa giấy Thanh Tiên lại rộn ràng hơn để mang những sản phẩm hoa giấy độc đáo, đẹp mắt đến mọi nhà, tô điểm thêm cho mùa Xuân xứ Huế. Từ lâu, những cành hoa giấy đã rất gắn bó với đời sống tâm linh của người dân xứ Huế.
Những bông hoa rực rỡ đều được làm bằng tay.
Hoa giấy Thanh Tiên đều được làm thủ công.
Làng hoa giấy Thanh Tiên có truyền thống hơn 300 năm. Làng nằm ở phía hạ lưu sông Hương, thuộc xã phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên - Huế. Mỗi dịp Tết, làng Thanh Tiên lại sôi động hẳn lên bởi không khí làm việc rộn ràng của những người thợ và nghệ nhân làng hoa. Bà Lê Thị Thanh Tâm, làng Thanh Tiên, xã Phú Mậu cho biết, việc làm hoa giấy ở làng Thanh Tiên nhộn nhịp bắt đầu từ tháng Chạp. Nhưng từ tháng 9, gia đình bà đã thực hiện các công đoạn như chọn mây, chọn giấy, tạo màu, chặt tre, chẻ tre, phơi tre, vót nan, nhuộm tre, nhuộm giấy. Tết Canh Tý 2020, gia đình bà làm khoảng 10.000 cành hoa. Theo đó, cả gia đình phải làm liên tục thậm chí làm cả ban đêm cho kịp các đơn hàng.
Cứ đến gần Tết là nhà nhà trong làng lại tập trung làm hoa.
Hoa giấy Thanh Tiên có nhiều loài hoa khác nhau như hoa mai, cúc, lan, đồng tiền, thược dược... và đều được làm thủ công. Các công đoạn từ vót tre, tẩm màu, cắt cánh hoa, nhụy hoa… đều được làm từ đôi tay khéo léo của người thợ. Công đoạn cuối cùng là tạo nếp nhăn trên hoa, tạo sự sống động cho cánh hoa như hoa thật và kết hoa lại thành từng cành. Trước đây, người dân làng Thanh Tiên phải dùng một số loại lá cây để nhuộm giấy. Chẳng hạn màu vàng được nhuộm từ trái dành dành, màu tím từ hạt mồng tơi... Ngày nay, giấy làm hoa có đủ sắc màu được bán sẵn nên những người thợ đỡ tốn công sức hơn trước. Cũng vì vậy, dù trên thị trường có nhiều sản phẩm hoa khác nhau nhưng hoa giấy Thanh Tiên vẫn được nhiều người ưa chuộng.
Học sinh tham gia trải nghiệm các công đoạn làm hoa.
Hoa giấy nhìn bề ngoài tuy đơn giản nhưng mỗi bông hoa khác nhau lại chuyển tải những lý thuyết Nho học của người phương Đông. Mỗi cành hoa giấy Thanh Tiên bao giờ cũng có 8 hoa chính. Trong đó, 3 cành hoa ở giữa tượng trưng là Quân - Sư - Phụ cũng có thể là Thiên - Địa - Nhân hoặc Trung - Hiếu - Nghĩa. Đặc biệt, luôn luôn có một bông hoa màu vàng hoặc màu đỏ được làm to nhất tượng trưng cho mặt trời, đấng minh quân, còn 5 bông hoa hai bên tượng trưng cho Nhân - Lễ - Nghĩa - Trí - Tín. Tục xưa, hoa giấy được trang trí ở những nơi trang trọng như: Trang Ông, Trang Bà, Am cảnh và ông Táo. Cứ như vậy, hoa giấy Thanh Tiên đã trở thành một nét đẹp trong tín ngưỡng dân gian của người dân xứ Huế và các tỉnh lân cận.
Nghề làm hoa giấy truyền thống vào dịp Tết với người làng Thanh Tiên chỉ lấy công làm lời nhưng vì trân quý nghề truyền thống của cha ông nên nhiều gia đình vẫn gắn bó với nghề. Nghệ nhân Nguyễn Hóa (60 tuổi) cho biết: Từ năm 10 tuổi, tôi đã bắt đầu làm hoa phụ với ông bà, cha mẹ. Giờ chúng tôi vẫn tiếp tục làm để duy trì và phát triển nghề. Tết Canh Tý gia đình tôi làm 5.000 cặp hoa giấy. Hiện nay, mỗi cặp hoa giấy có giá từ khoảng 9.000 -10.000 đồng. Trung bình mùa Tết, gia đình tôi thu khoảng 40 triệu đồng.
Để đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường, người làng Thanh Tiên đã bắt đầu cải tiến mẫu mã, làm nhiều loại hoa, đặc biệt là khôi phục làm hoa sen giấy sau nhiều năm thất truyền. Hoa sen giấy có mục đích sử dụng phong phú, có thể trang trí trong gia đình, các lễ hội, sự kiện, cũng có thể đặt lên bàn thờ gia tiên. Hiện nay, hoa sen đã có mặt trên thị trường các tỉnh thành trong cả nước và nước ngoài. Người làm hoa ở làng có việc làm quanh năm. Sản phẩm của làng Thanh Tiên không những có mặt tại các kỳ Festival Huế, Festival làng nghề truyền thống Huế, Lễ hội áo dài… mà còn theo chân các du khách đi khắp mọi miền đất nước như Đà Nẵng, Hội An, Sài Gòn, Hà Nội và ra cả nước ngoài như Mỹ, Pháp, Thái Lan…
Nhiều du khách đến với làng nghề để tìm hiểu và trải nghiệm các công đoạn làm hoa.
Ngoài việc sản xuất để đáp ứng nhu cầu thị trường dịp Tết cho người dân xứ Huế, làng nghề Thanh Tiên còn chú trọng phát triển làng nghề theo hướng du lịch trải nghiệm. Ngôi làng nhỏ thường xuyên đón tiếp các đoàn khách du lịch về tham quan. Nhiều du khách đến với làng nghề rất thích thú và đây là động lực để giúp người dân Thanh Tiên bám trụ và phát triển nghề. Cô Clémence Naure, du khách đến từ Pháp chia sẻ: "Đây là lần đầu tiên tôi đến Việt Nam và cũng là lần đầu tiên về Huế. Tôi biết đến làng nghề truyền thống qua mạng internet nên khi đến Huế tôi đã chọn làng nghề này là điểm đến đầu tiên. Những sản phẩm hoa giấy độc đáo, đẹp mắt và đặc biệt được làm được làm bằng tay nên tôi rất ấn tượng. Mặc dù có nhiều công đoạn nhưng những người thợ ở đây rất khéo léo và làm rất nhanh. Thật tuyệt vời!".
Dịp cuối năm, người dân làng hoa giấy Thanh Tiên lại tất bật chạy đua với thời gian để đưa ra thị trường những cành hoa đẹp, trẻ em lại rộn vang câu ca dao “Xanh xanh, đỏ đỏ, vàng vàng. Cứ tới tháng Chạp cả làng mần (làm) bông”. Trong những ngày Tết, dù đã mua rất nhiều hoa tươi, người Huế vẫn không quên mua vài cành hoa giấy. Trải qua hàng trăm năm, hoa giấy Thanh Tiên không hề tàn lụi mà còn ngày càng phát triển. Bàn tay khéo léo của những người thợ, nghệ nhân đã biến những tờ giấy, thanh tre vô hồn thành những bông hoa rực rỡ không chỉ làm đẹp thêm cho phong vị Tết mà còn làm nên nét đặc trưng của văn hóa Huế.