Giá trị vượt lúa gạo

Từ đầu năm đến nay, người trồng cây ăn trái khấp khởi vui mừng vì nhiều loại trái cây được nhiều doanh nghiệp săn lùng thu gom xuất khẩu (XK). Những ngày này, người trồng xoài và thanh long ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long và Bình Thuận đang tất bật thu hoạch để cung ứng cho doanh nghiệp đủ hàng XK sang thị trường Australia, Nhật Bản... Tương tự, các loại trái cây chủ lực của nhà vườn trong nước như chôm chôm, nhãn, vải thiều... cũng đã được nhiều nhà nhập khẩu từ các quốc gia, khu vực khó tính như Mỹ, EU... săn đón.

Theo số liệu của ngành chức năng, 7 tháng đầu năm 2016, XK rau quả đã đạt gần 1,4 tỉ USD trong đó nhiều thị trường có yêu cầu cao về tiêu chuẩn sản phẩm đã và đang mở cửa cho trái cây Việt Nam. Theo đó, thanh long, chôm chôm, nhãn, vải thiều và vú sữa đã vào được thị trường Mỹ với số lượng tăng khoảng 200% so với cùng kỳ năm 2015. Riêng trái nhãn, trong 6 tháng qua, chỉ tính tại thị trường Hoa Kỳ, đã có sự tăng trưởng vượt bậc với 757 tấn, tăng gần 6 lần so với cùng kỳ năm 2015. Mới đây, Bộ Nông nghiệp Mỹ vừa cho đăng công báo Liên Bang đề xuất xin ý kiến công chúng đóng góp, bổ sung và sửa đổi các quy định cho phép trái xoài tươi của Việt Nam được nhập khẩu vào Mỹ. Với động thái này, trái xoài tươi sẽ là loại trái cây thứ 6 của Việt Nam được Mỹ cho phép nhập khẩu vào tiêu thụ từ cuối năm nay. Theo đó, dự kiến hàng năm, Việt Nam có thể XK sang Mỹ khoảng 3.000 tấn xoài tươi.

Còn tại Australia, trái vải cũng đã thâm nhập vào thị trường và dự kiến cuối năm 2016 thị trường này sẽ hoàn tất thủ tục để cho phép nhập khẩu thêm thanh long. Riêng các tháng đầu năm 2016, trái thanh long chiếm gần 70% lượng trái cây tươi Việt Nam xuất sang các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật, Hàn Quốc, New Zealand... Từ đây đến cuối năm, dự báo thanh long sẽ XK sang các thị trường cao cấp sẽ còn tăng mạnh khi Đài Loan mở cửa trở lại và có khả năng nhập khẩu thanh long từ 14.000 - 16.000 tấn/năm. Ngoài ra, nhiều loại trái cây khác của Việt Nam cũng đã thâm nhập được vào thị trường Đài Loan, Hàn Quốc, New Zealand...

"So sánh với ngành lúa gạo, cùng thời điểm kim ngạch XK chỉ đạt hơn 1,26 tỉ USD, trị giá thấp hơn lĩnh vực rau quả khoảng 110 triệu USD. Chúng tôi tin trong năm nay, XK rau quả của ta sẽ đạt đến 2,5 tỉ USD, tăng khoảng 650 triệu USD so với năm 2015 và tăng gần 4 lần so với năm 2013. Với nhiều tín hiệu vui như thế, chúng tôi lạc quan XK rau quả trong năm nay sẽ có thể lần đầu tiên vượt mặt lúa gạo, trở thành ngành hàng có nhiều đóng góp cho XK nước nhà", ông Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận định.

Kiểm soát chặt chất lượng

Theo ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, khi Việt Nam hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, các rào cản kỹ thuật như điều kiện kiểm dịch, an toàn thực phẩm sẽ tăng lên. Đây là một trong những khó khăn lớn nhất trong XK trái cây trong nước vì hồ sơ mỗi loại trái cây để được một quốc gia chấp nhận thường mất khoảng thời gian từ 1 - 4 năm. Nhiều nước nhập khẩu còn đưa ra yêu cầu với trái cây tươi của Việt Nam là phải đảm bảo không dịch bệnh, không có thuốc bảo vệ thực vật theo đúng quy định. Riêng về vấn đề kiểm soát dịch bệnh, trước khi XK trái cây phải được xử lý bằng hơi nước hoặc chiếu xạ.

"Hiện chúng ta đã có các cơ sở chiếu xạ ở cả miền Bắc lẫn miền Nam, đồng thời cũng có 5 cơ sở xử lý hơi nước nóng công suất lớn đặt tại miền Trung và TP Hồ Chí Minh về cơ bản đáp ứng được yêu cầu. Để kiểm soát tốt vấn đề thuốc bảo vệ thực vật, Cục Bảo vệ thực vật đang tổ chức kiểm soát, giám sát chặt chẽ các vùng trồng trái cây an toàn và triển khai cấp mã số xác nhận theo vùng", ông Trung cho biết.

Có nhiều năm lăn lộn trong nghề XK trái cây, ông Nguyễn Khắc Huy, Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Phát Fruit, cho hay sau thời gian dài phấn đấu, đến nay trái cây Việt đã cơ bản thỏa mãn điều kiện nhập khẩu của nhiều nước. Tuy nhiên, vẫn còn một vài thị trường có quy định khắt khe về kiểm dịch thực vật, an toàn thực phẩm như Mỹ, New Zealand, Nhật Bản... Theo đó, để rộng cửa vào các thị trường này, các doanh nghiệp XK phải chấp hành nghiêm quy định, đặc biệt những quy định quản lý cụ thể về chất lượng, dư lượng hóa chất bị cấm...

"Điều chúng tôi lo ngại là khi thị trường rộng mở sẽ xảy ra tình trạng doanh nghiệp tranh mua nguyên liệu dẫn đến nguy cơ không kiểm soát được chất lượng, rất dễ làm gia tăng những lô hàng vi phạm quy định, từ đó sẽ bị phạt và hủy hàng ảnh hưởng dây chuyền đến toàn ngành. Làm sao đừng để tái diễn tình trạng không kiểm soát được chất lượng XK như nhiều loại nông sản khác là vấn đề mà doanh nghiệp chúng tôi mong ngành chức năng có biện pháp giám sát chặt", ông Huy nói.